1
00:00:06,799 --> 00:00:09,177
Miliarderzy inaczej patrzą na pieniądze.
2
00:00:09,510 --> 00:00:12,013
W porównaniu z przeciętnym Amerykaninem
3
00:00:12,555 --> 00:00:16,059
lot prywatnym odrzutowcem
to dla miliardera jazda metrem.
4
00:00:16,976 --> 00:00:19,896
Lamborghini jest jak zabawkowy samochód.
5
00:00:20,396 --> 00:00:23,858
A zakup wyspy na własność
jak wpłata zaliczki na dom.
6
00:00:24,776 --> 00:00:26,444
Miliarderzy nie stanowią 1%,
7
00:00:26,778 --> 00:00:30,490
a raczej 0,0001% społeczeństwa.
8
00:00:31,199 --> 00:00:32,366
Co jest najgorsze?
9
00:00:32,450 --> 00:00:33,284
MILIARDER
10
00:00:33,993 --> 00:00:34,869
Nic.
11
00:00:35,328 --> 00:00:36,496
Nic a nic.
12
00:00:36,954 --> 00:00:39,749
Wystarczy telefon,
by spotkać się z przywódcą.
13
00:00:40,458 --> 00:00:42,543
Co najmniej tuzin włada krajem.
14
00:00:43,002 --> 00:00:44,629
...nadchodzą lepsze czasy.
15
00:00:46,798 --> 00:00:50,093
W chińskim parlamencie
zasiada około stu miliarderów.
16
00:00:50,885 --> 00:00:52,595
Milionerów jest coraz więcej.
17
00:00:52,678 --> 00:00:56,390
W 1987 r. było ich około 140.
18
00:00:56,808 --> 00:01:00,895
W 2019 r. mamy 15 razy więcej miliarderów,
19
00:01:01,229 --> 00:01:03,648
a ich łączny majątek jest 30 razy większy
20
00:01:03,981 --> 00:01:06,484
i wynosi niemal dziewięć bilionów dolarów.
21
00:01:07,318 --> 00:01:09,320
Gdyby utworzyli oni państwo,
22
00:01:09,403 --> 00:01:11,739
byłoby ósmym najbogatszym na świecie.
23
00:01:11,864 --> 00:01:14,575
Osoby te posiadają
niesamowicie wielki majątek.
24
00:01:14,659 --> 00:01:15,493
REDAKTORKA
25
00:01:15,576 --> 00:01:19,205
Wpływają na wiele regionów świata.
26
00:01:20,081 --> 00:01:24,252
Te wpływy uczyniły z nich
symbol niesprawiedliwości i korupcji,
27
00:01:24,502 --> 00:01:27,630
wywołując na świecie
protesty i ruchy polityczne.
28
00:01:28,339 --> 00:01:31,175
Ludzie mają dość życia w świecie...
29
00:01:31,259 --> 00:01:32,093
SENATOR USA
30
00:01:32,176 --> 00:01:34,887
...gdzie garstka ma większość pieniędzy.
31
00:01:35,805 --> 00:01:37,431
Wielu miliarderów
32
00:01:37,515 --> 00:01:40,685
zbiło fortunę dzięki swoim wynalazkom.
33
00:01:41,185 --> 00:01:43,062
Inni większą, inni mniejszą.
34
00:01:44,397 --> 00:01:46,691
Dlaczego mamy dziś więcej miliarderów?
35
00:01:46,983 --> 00:01:49,068
I czy to dobrze, czy źle?
36
00:01:53,656 --> 00:01:56,409
Bogaci cieszą się
łatwym i wystawnym życiem.
37
00:01:56,492 --> 00:01:57,618
Pieniądze są zbyt cenne.
38
00:01:58,286 --> 00:01:59,328
Sprzedane!
39
00:02:00,246 --> 00:02:01,914
Przepaść między bogaczami
40
00:02:01,998 --> 00:02:04,500
i klasą średnią
dramatycznie się powiększa.
41
00:02:04,584 --> 00:02:06,878
Czekam na mój kolejny miliard.
42
00:02:06,961 --> 00:02:08,963
Co zrobisz z tymi dolarami?
43
00:02:09,046 --> 00:02:12,341
Tworzę firmy i wspieram ludzi,
którzy tworzą nowe rzeczy,
44
00:02:12,425 --> 00:02:14,844
od sieci społecznościowych po rakiety.
45
00:02:14,927 --> 00:02:19,348
Żołądek ma swoje granice.
Nie sposób kupić większego domu.
46
00:02:19,599 --> 00:02:22,518
W tym kraju potrzebujemy
więcej złotych zasad,
47
00:02:22,977 --> 00:02:24,770
a mniej rządzenia złotem.
48
00:02:24,854 --> 00:02:28,733
MILIARDERZY
49
00:02:29,984 --> 00:02:34,030
Aż wstyd się przyznać,
od kiedy piszę o bogatych ludziach.
50
00:02:34,447 --> 00:02:38,576
Luisa Kroll tworzy jeden z najbardziej
znanych rankingów miliarderów.
51
00:02:38,659 --> 00:02:41,704
W 1981 roku,
gdy zaczynaliśmy tworzyć tę listę,
52
00:02:41,787 --> 00:02:45,082
wiadomo było,
gdzie należy szukać bogactwa.
53
00:02:45,166 --> 00:02:48,669
W Teksasie,
gdzie ludzie zbili fortunę na ropie.
54
00:02:48,794 --> 00:02:52,340
W Dolinie Krzemowej,
gdzie rodziła się branża technologiczna.
55
00:02:52,465 --> 00:02:53,925
W Nowym Jorku
56
00:02:54,008 --> 00:02:58,888
ludzie chodzili po mieście
szukając właścicieli nieruchomości.
57
00:02:59,055 --> 00:03:01,807
Trudno było jednak
ustalić pochodzenie majątku.
58
00:03:02,350 --> 00:03:05,394
Niewielu wierzyło wtedy, że im się to uda,
59
00:03:05,519 --> 00:03:11,192
ale we wrześniu 1982 roku
opublikowano pierwszą listę Forbes 400.
60
00:03:12,360 --> 00:03:16,697
Ranking obejmował
11 spadkobierców Johna Rockefellera.
61
00:03:18,449 --> 00:03:21,035
Żył on w USA pod koniec XIX wieku,
62
00:03:21,410 --> 00:03:23,412
w epoce zwanej wiekiem pozłacanym,
63
00:03:23,704 --> 00:03:26,624
kiedy pojawili się
pierwsi domorośli miliarderzy.
64
00:03:28,167 --> 00:03:30,419
Dziś fortuna Rockefellera i Carnegiego
65
00:03:30,503 --> 00:03:34,966
byłaby warta dwa razy więcej
niż majątek najbogatszego człowieka.
66
00:03:35,049 --> 00:03:38,010
Czasy te odznaczało
nie tylko wielkie bogactwo...
67
00:03:38,094 --> 00:03:38,928
EKONOMISTA
68
00:03:39,011 --> 00:03:40,638
...ale i ogromna korupcja.
69
00:03:41,097 --> 00:03:43,557
Mark Twain
wymyślił zwrot wiek pozłacany,
70
00:03:43,641 --> 00:03:47,937
bo choć na wierzchu błyszczał bogactwem,
był jednak przegniły od środka.
71
00:03:48,437 --> 00:03:52,233
Carnegie, Vanderbilt i Rockefeller
dorobili się dzięki koneksjom.
72
00:03:52,775 --> 00:03:56,237
Konsolidując branże w fundusze,
wykorzystując robotników
73
00:03:56,320 --> 00:03:57,863
i płacąc znikome podatki.
74
00:03:58,656 --> 00:04:01,284
Wcześniej trudno porównywać majątek,
75
00:04:01,659 --> 00:04:04,954
ale bogaci byli tylko ci,
którzy kontrolowali imperia.
76
00:04:05,204 --> 00:04:07,290
Jak Oktawian August, cesarz Rzymu,
77
00:04:07,581 --> 00:04:09,208
chińska cesarzowa Wu
78
00:04:09,667 --> 00:04:12,461
czy Mansa Musa, król Imperium Mali,
79
00:04:12,670 --> 00:04:15,631
który kontrolował
jedne z największych złoży złota.
80
00:04:15,840 --> 00:04:17,425
Był tak znany z bogactwa,
81
00:04:17,508 --> 00:04:20,720
że umieszczono jego podobiznę
na średniowiecznej mapie.
82
00:04:21,387 --> 00:04:24,140
W wieku pozłacanym wzbogacali się inaczej.
83
00:04:24,265 --> 00:04:25,891
Stworzyli dochodowe firmy.
84
00:04:27,476 --> 00:04:31,814
Ten olbrzymi wzrost bogactwa
był spowodowany
85
00:04:31,897 --> 00:04:37,570
utworzeniem pierwszej w USA
gospodarki na skalę całego kontynentu
86
00:04:37,653 --> 00:04:40,156
oraz powstaniem potężnych korporacji.
87
00:04:40,990 --> 00:04:44,201
Takich jak koleje Vanderbilta,
które utworzyły część
88
00:04:44,285 --> 00:04:48,956
liczącej ponad 300 tysięcy kilometrów
sieci kolejowej łączącej cały kontynent,
89
00:04:49,081 --> 00:04:51,625
czyniąc ze Stanów gospodarczą potęgę.
90
00:04:53,336 --> 00:04:55,004
Liczba miliarderów rośnie
91
00:04:55,087 --> 00:04:57,715
z powodu coraz bardziej
globalnej gospodarki.
92
00:04:57,965 --> 00:05:00,343
Cały świat stał się bogatszy.
93
00:05:00,426 --> 00:05:03,763
Nierówność na świecie ulega zmniejszeniu.
94
00:05:03,846 --> 00:05:04,680
EKONOMISTA
95
00:05:04,764 --> 00:05:07,933
Dzieje się tak głównie dlatego,
96
00:05:08,017 --> 00:05:11,103
że niektóre biedne kraje
szybko się rozwijają.
97
00:05:11,896 --> 00:05:15,149
W ostatnich dekadach
najszybciej rozwijają się Chiny.
98
00:05:16,233 --> 00:05:19,904
Jeszcze 40 i 50 lat temu
Chiny były krajem,
99
00:05:20,071 --> 00:05:23,407
w którym większość ludzi
żyła w skrajnym ubóstwie.
100
00:05:24,158 --> 00:05:27,453
Komunistyczny rząd prowadzi
socjalistyczną modernizację.
101
00:05:27,661 --> 00:05:30,748
Skrajne ubóstwo niemal zniknęło w Chinach.
102
00:05:30,831 --> 00:05:34,251
Przed rokiem 1978
w Chinach w ogóle nie było miliarderów.
103
00:05:35,294 --> 00:05:38,881
W 2017 r. Chiny zyskiwały
dwóch miliarderów tygodniowo.
104
00:05:39,382 --> 00:05:43,010
Pod względem ich liczby
były drugim krajem po USA.
105
00:05:43,260 --> 00:05:47,681
Nie ma nic dziwnego w tym,
że przedsiębiorcy się bogacą,
106
00:05:48,182 --> 00:05:50,184
bardzo szybko gromadząc majątek.
107
00:05:50,393 --> 00:05:52,019
W Indiach jest podobnie.
108
00:05:52,395 --> 00:05:56,440
Tamtejsza gospodarka
wyciągnęła miliony ludzi z ubóstwa
109
00:05:56,524 --> 00:05:58,609
i wytworzyła ponad 100 miliarderów.
110
00:06:02,029 --> 00:06:05,574
To współcześni miliarderzy.
Oni również mają różne majątki.
111
00:06:05,658 --> 00:06:07,660
Zdecydowana większość, czyli 94%,
112
00:06:07,868 --> 00:06:10,329
posiada mniej
niż dziesięć miliardów dolarów.
113
00:06:10,413 --> 00:06:13,916
Pięć procent posiada
od 10 do 30 miliardów dolarów,
114
00:06:14,166 --> 00:06:16,627
a jeden procent to mega miliarderzy,
115
00:06:16,710 --> 00:06:18,712
z ponad 30 miliardami dolarów.
116
00:06:19,004 --> 00:06:20,673
Czasem myślę o kimś:
117
00:06:20,756 --> 00:06:22,675
„Ten to ma dopiero pieniędzy”.
118
00:06:22,758 --> 00:06:25,511
Potem dociera do mnie,
że to durne myślenie.
119
00:06:27,054 --> 00:06:30,307
Choć branża technologiczna
nie ma najwięcej miliarderów,
120
00:06:30,391 --> 00:06:32,476
to dała najwięcej mega miliarderów.
121
00:06:32,560 --> 00:06:34,979
Mówi się, że zwycięzca zgarnia wszystko.
122
00:06:35,229 --> 00:06:39,108
Produkty cyfrowe, jak strony czy aplikacje
nie wymagają wielu osób
123
00:06:39,233 --> 00:06:41,360
i szybko trafiają na globalne rynki.
124
00:06:41,694 --> 00:06:44,989
Nie bez powodu Google stał się
synonimem wyszukiwarki.
125
00:06:45,364 --> 00:06:47,908
Obsługuje ponad 90% wszystkich zapytań,
126
00:06:48,742 --> 00:06:53,497
a założyciele firmy zajęli 10 i 14 miejsca
na liście najbogatszych osób w 2019 r.
127
00:06:53,956 --> 00:06:57,251
Facebook ma więcej użytkowników
niż inne platformy społecznościowe,
128
00:06:57,334 --> 00:06:59,211
wykluczając te, które wykupił.
129
00:06:59,295 --> 00:07:02,131
Jego założyciel
to ósma najbogatsza osoba świata.
130
00:07:02,798 --> 00:07:06,802
Niemal 50% zakupów internetowych
w USA odbywa się w sklepie Amazon.
131
00:07:07,011 --> 00:07:11,390
W 2019 r. założyciel firmy Jeff Bezos
był najbogatszy na ziemi.
132
00:07:12,641 --> 00:07:15,436
Słynni miliarderzy,
tacy jak Oprah, Kylie Jenner
133
00:07:15,519 --> 00:07:18,606
czy Michael Jordan,
są na dalszych pozycjach,
134
00:07:18,731 --> 00:07:22,151
i nie trafili na listę
z powodu pracy, która dała im sławę.
135
00:07:22,443 --> 00:07:25,321
Michael Jordan na koszykówce
zarobił 90 milionów,
136
00:07:25,821 --> 00:07:28,699
a na partnerstwie z firmami
około miliarda.
137
00:07:28,782 --> 00:07:31,494
Drugie tyle zarobił z udziałów w zespole.
138
00:07:32,203 --> 00:07:34,371
Dzięki pracy stał się milionerem,
139
00:07:34,455 --> 00:07:37,082
a dzięki kapitałowi — miliarderem.
140
00:07:37,875 --> 00:07:40,586
Kapitał to własność, która może dać zyski.
141
00:07:41,587 --> 00:07:43,255
Dom może stanowić kapitał.
142
00:07:43,756 --> 00:07:45,382
Kapitałem mogą być akcje.
143
00:07:45,508 --> 00:07:47,051
A nawet czyjś wizerunek,
144
00:07:47,426 --> 00:07:48,677
np. Michaela Jordana.
145
00:07:49,637 --> 00:07:50,763
Patenty to kapitał,
146
00:07:50,846 --> 00:07:52,556
np. na leki lub technologię.
147
00:07:52,932 --> 00:07:55,434
Także prawa autorskie, np. do Myszki Miki.
148
00:07:55,559 --> 00:07:56,769
WNUCZKA ROYA DISNEYA
149
00:07:56,852 --> 00:07:59,355
Moje dorastanie było powiązane z Disneyem.
150
00:07:59,438 --> 00:08:00,898
MAJĄTEK:
„9-CYFROWA LICZBA”
151
00:08:00,981 --> 00:08:04,193
Nie sposób zarobić
miliarda dolarów żyjąc z pensji
152
00:08:04,276 --> 00:08:05,778
i płacąc zwykłe podatki.
153
00:08:05,861 --> 00:08:06,904
To niemożliwe.
154
00:08:07,321 --> 00:08:09,532
To własność tworzy majątek.
155
00:08:10,032 --> 00:08:13,285
Większość bogatych osób
zarabia jak inni, poprzez pracę.
156
00:08:13,869 --> 00:08:16,997
Im ktoś bogatszy,
tym mniej dochodu pochodzi z pracy,
157
00:08:17,081 --> 00:08:18,582
a tym więcej z kapitału.
158
00:08:19,166 --> 00:08:23,212
0,0001% bogatych
stanowi wyjątkowy tego przykład.
159
00:08:24,088 --> 00:08:29,134
Dochód, jaki generuje gospodarka,
w większym stopniu
160
00:08:29,218 --> 00:08:31,303
zależy od kapitału niż od pracy.
161
00:08:31,387 --> 00:08:34,139
Takie są fundamenty.
162
00:08:34,932 --> 00:08:38,602
A to dlatego, że globalne marki
nie tylko mają globalne rynki,
163
00:08:39,103 --> 00:08:41,272
ale i globalne zasoby siły roboczej.
164
00:08:41,438 --> 00:08:43,899
Coraz częściej nie płacą za nią wcale.
165
00:08:44,441 --> 00:08:45,859
Jak branża tekstylna,
166
00:08:46,402 --> 00:08:49,572
która w ostatnich 200 latach
przeszła szereg przemian.
167
00:08:50,114 --> 00:08:52,700
Każda zwiększała produktywność i zyski.
168
00:08:53,242 --> 00:08:56,287
Dziś większość szwaczy
pochodzi z krajów rozwijających się,
169
00:08:56,370 --> 00:08:57,580
bo są tańsi.
170
00:08:58,163 --> 00:09:01,500
Teraz maszyny zaczynają
całkowicie zastępować robotników.
171
00:09:01,792 --> 00:09:03,377
To jest Sewbot.
172
00:09:04,003 --> 00:09:06,797
Automatyzuje to,
co wykonywały ludzkie ręce,
173
00:09:06,922 --> 00:09:10,759
a w godzinę szyje tyle koszul
co 17 robotników.
174
00:09:11,260 --> 00:09:15,222
Obniża koszt zakupu dla klientów,
a właścicielom daje większe zyski.
175
00:09:15,848 --> 00:09:17,141
Własność kapitału,
176
00:09:17,224 --> 00:09:20,644
zwłaszcza w przypadku
współwłasności korporacyjnej,
177
00:09:20,728 --> 00:09:22,938
jest bardzo skoncentrowana.
178
00:09:23,689 --> 00:09:26,650
Jak w przypadku miliarderów
w posiadaniu marek H&M,
179
00:09:26,775 --> 00:09:28,193
Zara czy Walmart.
180
00:09:29,194 --> 00:09:32,531
Gdy ktoś zgromadzi taki kapitał,
dalej rośnie on sam.
181
00:09:33,657 --> 00:09:36,869
Pieniądz robi pieniądz.
Można zamknąć je w pokoju,
182
00:09:36,952 --> 00:09:38,954
a one same się rozmnożą.
183
00:09:39,038 --> 00:09:40,748
Tak to działa.
184
00:09:41,332 --> 00:09:45,085
Spadkobierca fortuny Seagrama,
Edgar Bronfman, powiedział,
185
00:09:45,628 --> 00:09:49,256
że zmiana 100 dolarów
w 110 dolarów to ciężka praca.
186
00:09:49,798 --> 00:09:54,928
Ale zmiana 100 milionów
w 110 milionów to coś nieuniknionego.
187
00:09:56,805 --> 00:09:59,850
Mając tylko 100 dolarów oszczędności
188
00:10:00,059 --> 00:10:02,811
trudno ich nie wydać
i trudno je zainwestować.
189
00:10:03,520 --> 00:10:07,316
Ale 100 milionów dolarów
można zamienić w 110 milionów
190
00:10:07,524 --> 00:10:11,654
zostawiając je przez rok na giełdzie,
nie ruszając nawet palcem.
191
00:10:11,945 --> 00:10:14,573
Bardzo szybko, w ciągu kilku pokoleń,
192
00:10:14,698 --> 00:10:18,035
okaże się, że stworzyliśmy
dynastię albo kilka dynastii.
193
00:10:18,118 --> 00:10:21,664
A ponieważ pieniądze
mogą kontrolować politykę,
194
00:10:21,914 --> 00:10:23,624
powinniśmy tego unikać.
195
00:10:24,958 --> 00:10:26,210
Według szacunków
196
00:10:26,293 --> 00:10:29,171
13% miliarderów
odziedziczyło swoje fortuny,
197
00:10:29,338 --> 00:10:31,423
a 56% zarobiło je samemu.
198
00:10:31,924 --> 00:10:34,259
Trudno jednak ich od siebie odróżnić,
199
00:10:34,468 --> 00:10:37,137
bo wielu spadkobierców
pomnaża swoją fortunę.
200
00:10:37,554 --> 00:10:40,641
Ta grupa stanowi kolejne 30% miliarderów.
201
00:10:40,891 --> 00:10:45,396
W 2014 r. stworzyliśmy
tzw. skalę domorosłych miliarderów.
202
00:10:45,479 --> 00:10:50,067
Na tej skali jeden oznacza osoby,
które odziedziczyły pieniądze
203
00:10:50,150 --> 00:10:52,611
i nie zrobiły z nimi nic,
204
00:10:52,736 --> 00:10:54,905
oprócz opychania się cukierkami.
205
00:10:55,030 --> 00:10:57,700
Dziesięć to ktoś, kto zaczynał od zera.
206
00:10:57,825 --> 00:11:00,828
Do tej kategorii
można zaliczyć Oprah Winfrey.
207
00:11:00,911 --> 00:11:04,415
W tym roku dodaliśmy Kylie Jenner,
co wywołało kontrowersje.
208
00:11:04,665 --> 00:11:09,044
Znalazła bowiem sposób na to,
jak zarobić na fanach na Instagramie
209
00:11:09,128 --> 00:11:10,129
i sławie rodziny.
210
00:11:10,212 --> 00:11:13,173
Mamy nową najmłodszą miliarderkę.
211
00:11:13,257 --> 00:11:16,719
Niektórzy dodaliby
do tytułu Kylie objaśnienie.
212
00:11:16,802 --> 00:11:19,471
Skoro nie dostałam
tych pieniędzy od nikogo,
213
00:11:19,722 --> 00:11:20,681
to moja zasługa.
214
00:11:20,764 --> 00:11:23,851
Gdy startujesz z trzeciej bazy
i zdobywasz home run,
215
00:11:23,934 --> 00:11:25,436
to nie to twoja zasługa.
216
00:11:25,519 --> 00:11:27,062
12,4 MILIARDA USD
217
00:11:27,563 --> 00:11:29,982
Wielu domorosłych bogaczy budzi emocje.
218
00:11:31,150 --> 00:11:35,279
Gdy zaczęliśmy dopisywać
do listy rosyjskich oligarchów,
219
00:11:35,362 --> 00:11:38,157
nie wiedzieliśmy, jak inaczej ich nazwać.
220
00:11:38,240 --> 00:11:40,367
Niektórzy nazywają ich kleptokratami
221
00:11:40,784 --> 00:11:45,414
od greckich słów kleptes oznaczającego
złodzieja i kratos oznaczającego władzę.
222
00:11:45,956 --> 00:11:48,208
To osoba z koneksjami politycznymi,
223
00:11:48,500 --> 00:11:50,836
które dorobiła się na złożach państwa.
224
00:11:50,961 --> 00:11:54,423
Jak wówczas, gdy w 1991 roku
rozpadł się Związek Radziecki.
225
00:11:54,506 --> 00:11:58,719
Rosja ma teraz
niemal 100 „domorosłych” miliarderów.
226
00:11:58,969 --> 00:12:02,431
Nie istniała kategoria dla osób,
227
00:12:02,514 --> 00:12:06,935
które nabywały tanio aktywa,
kradnąc lub wchodząc w układy z rządem,
228
00:12:07,019 --> 00:12:08,812
jak byśmy tego nie nazwali.
229
00:12:09,062 --> 00:12:13,150
Ocena moralności zależy od tego,
w jaki sposób dana osoba
230
00:12:13,275 --> 00:12:14,943
nabyła swój majątek.
231
00:12:15,027 --> 00:12:19,448
Czy zrobiła to kosztem innych
232
00:12:19,573 --> 00:12:21,867
czy też wytworzyła nowy majątek
233
00:12:22,034 --> 00:12:24,745
poprzez świetne produkty dla społeczności?
234
00:12:24,870 --> 00:12:27,748
Są to dwa odmienne
sposoby generowania majątku.
235
00:12:28,248 --> 00:12:29,249
MUZEUM CARNEGIE
236
00:12:29,333 --> 00:12:33,337
W wieku pozłacanym miliarderzy
oddawali część majątku społeczeństwu,
237
00:12:33,545 --> 00:12:34,755
jak Andrew Carnegie.
238
00:12:36,089 --> 00:12:38,383
Społeczeństwo osądzi:
239
00:12:39,426 --> 00:12:42,596
„Człowiek, który umiera z takim majątkiem,
240
00:12:43,764 --> 00:12:45,474
umiera okryty hańbą”.
241
00:12:45,557 --> 00:12:49,645
Powiedział, iż nie godzi się,
aby bogacz umierał bogaty.
242
00:12:49,728 --> 00:12:52,272
Dlatego wszędzie mamy
243
00:12:52,356 --> 00:12:55,984
instytuty Carnegie,
biblioteki Carnegie, Carnegie Hall,
244
00:12:56,068 --> 00:12:57,694
Carnegie Mellon University.
245
00:12:57,778 --> 00:13:02,616
To jest spuścizna jego szczodrości.
246
00:13:02,741 --> 00:13:04,409
Ta tradycja trwa do dziś.
247
00:13:04,785 --> 00:13:08,121
Ponad 200 miliarderów
podpisało już tzw. Giving Pledge,
248
00:13:08,539 --> 00:13:11,083
zobowiązując się oddać
ponad połowę majątku.
249
00:13:11,917 --> 00:13:14,419
Wykonują też obowiązki rządów państw,
250
00:13:14,503 --> 00:13:16,755
takie jak walka z chorobami zakaźnymi,
251
00:13:17,005 --> 00:13:19,299
finansowanie obiektów olimpijskich,
252
00:13:19,591 --> 00:13:23,387
jak to uczynili rosyjscy miliarderzy
przed igrzyskami w Soczi,
253
00:13:23,762 --> 00:13:25,681
i ułatwienie dostępu do studiów.
254
00:13:26,974 --> 00:13:30,602
Utworzymy stypendium,
aby skończyć z kredytami studenckimi.
255
00:13:32,896 --> 00:13:34,898
Lub naprawa ważnej infrastruktury.
256
00:13:35,399 --> 00:13:38,569
Czego nie udało się osiągnąć
władzom Michigan i Flint,
257
00:13:38,694 --> 00:13:40,028
miliarder Elon Musk...
258
00:13:40,112 --> 00:13:41,655
...zażegna kryzys z wodą...
259
00:13:41,738 --> 00:13:45,534
...i obiecuje dostarczyć czystą wodę
do każdego domu w mieście.
260
00:13:45,868 --> 00:13:49,329
Mówiło się o tym,
że wystarczy zebrać 55 milionów dolarów
261
00:13:49,413 --> 00:13:51,498
od bogaczy, by rozwiązać problem.
262
00:13:51,582 --> 00:13:54,209
Zdecydowanie się temu sprzeciwiałam.
263
00:13:54,293 --> 00:13:57,254
Podjęto mnóstwo działań
o charakterze dobroczynnym
264
00:13:57,337 --> 00:13:58,380
i bardzo dobrze,
265
00:13:58,463 --> 00:14:01,717
ale tu chodzi o problem z systemem.
266
00:14:01,842 --> 00:14:05,304
Nie chcemy, aby obywatele byli zdani
267
00:14:05,596 --> 00:14:07,973
na dobroczynność prywatnych osób,
268
00:14:08,056 --> 00:14:11,143
które decydują o tym,
czy naprawić dany problem
269
00:14:11,435 --> 00:14:15,397
dotyczący infrastruktury, rządu,
podstawowych praw człowieka.
270
00:14:16,189 --> 00:14:19,067
Rządy finansują
usługi publiczne z podatków,
271
00:14:19,443 --> 00:14:20,986
ale w bogatych krajach
272
00:14:21,069 --> 00:14:24,698
dochód z pracy jest wyżej opodatkowany
niż dochód kapitałowy.
273
00:14:26,116 --> 00:14:29,286
W tej chwili system podatkowy
274
00:14:29,369 --> 00:14:34,374
ma wyższą stopę podatku
dla dochodów z pracy niż dla kapitału.
275
00:14:34,458 --> 00:14:37,085
Mogę wypisać czek na wyższą kwotę.
276
00:14:37,169 --> 00:14:38,003
Naprawdę.
277
00:14:38,086 --> 00:14:40,839
Nie mówię, że chcę płacić 90% podatku,
278
00:14:41,214 --> 00:14:43,592
bo to oznaczałoby zmianę działalności
279
00:14:43,926 --> 00:14:47,346
i odejście od inwestowania
w początkujących przedsiębiorców
280
00:14:47,679 --> 00:14:49,681
i filantropię.
281
00:14:50,223 --> 00:14:53,101
Nawet jeśli kraj
podniesie podatki dla zamożnych,
282
00:14:53,435 --> 00:14:56,229
trudno je ściągnąć
w zglobalizowanej gospodarce.
283
00:14:56,897 --> 00:15:00,817
Najlepszą analogię
dla zagranicznych systemów finansowych
284
00:15:00,901 --> 00:15:02,903
stanowi ekosystem.
285
00:15:02,986 --> 00:15:07,366
Mamy cały szereg małych,
czasem także większych krajów,
286
00:15:07,449 --> 00:15:09,910
które tworzą własne realia prawa.
287
00:15:10,744 --> 00:15:12,287
Jak unikanie podatków.
288
00:15:12,371 --> 00:15:14,456
Kajmany są w tym specjalistami.
289
00:15:14,748 --> 00:15:17,334
Na Kajmanach stoi budynek,
290
00:15:17,584 --> 00:15:18,669
jeden budynek,
291
00:15:19,044 --> 00:15:23,674
w którym „mieści się” 20 tysięcy firm.
292
00:15:23,757 --> 00:15:26,510
Jest to adres,
który pozwala im wykorzystać
293
00:15:26,802 --> 00:15:28,679
ulgi podatkowe na Kajmanach.
294
00:15:29,471 --> 00:15:31,974
Podatku CIT uniknie się w Luksemburgu
295
00:15:32,057 --> 00:15:33,600
lub stanie USA Delaware.
296
00:15:34,768 --> 00:15:36,645
By uniknąć podatku spadkowego,
297
00:15:36,728 --> 00:15:40,691
najlepiej udać się
na słynącą z tego Wyspę Jersey.
298
00:15:41,149 --> 00:15:42,234
Wyspy Cooka,
299
00:15:42,317 --> 00:15:44,277
zwane czasem „wyspami oszustów”,
300
00:15:44,444 --> 00:15:48,657
specjalizują się
w ukrywaniu aktywów przed wierzycielami.
301
00:15:48,782 --> 00:15:50,200
I tylko tym się zajmują.
302
00:15:51,076 --> 00:15:54,037
Świat miał okazję zajrzeć
w ten system w 2016 roku.
303
00:15:54,246 --> 00:15:56,748
Donosimy,
jak bogaci i władcy kryją gotówkę
304
00:15:56,832 --> 00:15:58,417
na całym świecie.
305
00:15:58,500 --> 00:16:00,669
Nazywane są Kwitami z Panamy.
306
00:16:00,752 --> 00:16:03,630
Dokładnie 11 milionów Kwitów z Panamy.
307
00:16:03,714 --> 00:16:06,758
Przeciek z kancelarii
Mossack Fonseca z Panamy.
308
00:16:06,842 --> 00:16:08,844
Kwity z Raju to kolejny przeciek...
309
00:16:08,927 --> 00:16:12,264
...pokazujący, jak najbogatsze
i najpotężniejsze osoby...
310
00:16:12,347 --> 00:16:14,307
...ukrywają pieniądze za granicą.
311
00:16:14,391 --> 00:16:17,769
Ważną lekcję stanowiła galeria zdjęć
312
00:16:17,853 --> 00:16:21,982
z twarzami zamieszanych osób,
całą menażerią
313
00:16:22,315 --> 00:16:24,526
gwiazd sportu, jak Lionel Messi,
314
00:16:24,985 --> 00:16:27,070
aktorów takich jak Jackie Chan,
315
00:16:27,154 --> 00:16:30,282
królową Elżbietą i członkami Izby Lordów.
316
00:16:30,615 --> 00:16:33,577
Największy szok wywołały jednak liczby.
317
00:16:33,869 --> 00:16:37,372
Analiza krajów skandynawskich
wykazała, że większość ludzi
318
00:16:37,664 --> 00:16:40,709
unika przeciętnie płacenia 5% podatków.
319
00:16:41,376 --> 00:16:45,756
0,01% najbogatszych ludzi
nie płaci około 25% należnych podatków.
320
00:16:46,214 --> 00:16:49,009
Na zagranicznych rachunkach
był w sumie ukrywany
321
00:16:49,092 --> 00:16:51,219
odpowiednik 10% światowego PKB.
322
00:16:51,511 --> 00:16:53,555
W grę wchodziły biliony dolarów.
323
00:16:54,139 --> 00:16:55,766
Przodowała w tym Rosja.
324
00:16:55,932 --> 00:17:00,687
0,01% osób ukryło ponad połowę majątku
na zagranicznych rachunkach bankowych,
325
00:17:01,063 --> 00:17:04,232
pozbawiając kraj
ogromnych kwot na usługi publiczne
326
00:17:04,816 --> 00:17:06,902
czy budowę obiektów olimpijskich.
327
00:17:08,070 --> 00:17:11,323
Wszystkie osoby na liście
korzystały z czyjejś pomocy.
328
00:17:12,032 --> 00:17:17,245
Nie pływają przecież jachtami
studiując prawo podatkowe Kajmanów.
329
00:17:17,412 --> 00:17:19,748
Bogaci zatrudniają do tego ludzi,
330
00:17:19,831 --> 00:17:25,087
tak samo jak do sprzątania domu,
gotowania czy opieki nad dziećmi.
331
00:17:25,337 --> 00:17:28,465
Może i miliarderzy
to ósmy najbogatszy naród świata,
332
00:17:28,590 --> 00:17:31,760
ale w wielu kwestiach
są też ludźmi bez narodowości.
333
00:17:32,969 --> 00:17:36,848
Eksperci pomagają im wybrać
przepisy kraju, który im odpowiada.
334
00:17:37,641 --> 00:17:43,355
Globalizacja zapewniła wiele adresów,
pod którymi można ukryć pieniądze.
335
00:17:43,855 --> 00:17:45,649
Jesteśmy na ulicy Miliarderów,
336
00:17:45,774 --> 00:17:49,778
w enklawie luksusowych wieżowców
na południe od Central Parku.
337
00:17:50,362 --> 00:17:52,781
Nowy Jork ma najwięcej miliarderów.
338
00:17:53,281 --> 00:17:55,951
Miliarderzy kupują w Nowym Jorku,
339
00:17:56,034 --> 00:17:57,869
luksusowe to mało powiedziane,
340
00:17:57,953 --> 00:18:00,831
te warte
dziesiątki milionów dolarów apartamenty.
341
00:18:02,874 --> 00:18:06,545
Nasza średnia cena sprzedaży
przekracza 18 milionów dolarów,
342
00:18:06,628 --> 00:18:09,214
a nasz przeciętny klient
343
00:18:09,297 --> 00:18:11,633
posiada nawet kilka miliardów dolarów.
344
00:18:11,716 --> 00:18:12,968
AGENTKA NIERUCHOMOŚCI
345
00:18:13,051 --> 00:18:15,554
Nowojorskie nieruchomości
stanowią część
346
00:18:15,637 --> 00:18:19,683
globalnego ekosystemu
ukrywania majątku przed prawem,
347
00:18:19,766 --> 00:18:24,396
prania pieniędzy i robienia rzeczy
na pograniczu bezprawia.
348
00:18:24,604 --> 00:18:26,356
Ludzie chcą zainwestować
349
00:18:26,439 --> 00:18:29,526
albo szukają skrytki depozytowej w niebie,
350
00:18:29,609 --> 00:18:33,071
dlatego kupują nieruchomość,
by zabezpieczyć pieniądze,
351
00:18:33,405 --> 00:18:35,782
czasami z dala od własnego kraju,
352
00:18:35,907 --> 00:18:39,494
gdzie mogą być opodatkowane
lub skonfiskowane każdego dnia.
353
00:18:39,661 --> 00:18:40,996
Na początku 2018 roku
354
00:18:41,413 --> 00:18:44,958
72% apartamentów
wartych ponad 10 milionów dolarów
355
00:18:45,333 --> 00:18:49,546
zakupiono poprzez spółki z o.o.,
które często zatajają tożsamość kupca.
356
00:18:49,671 --> 00:18:51,923
Wystarczy założyć spółkę z o.o., trust
357
00:18:52,007 --> 00:18:55,635
albo spółkę będącą własnością
innej spółki lub funduszu.
358
00:18:55,969 --> 00:19:00,098
Ustalenie faktycznego właściciela
graniczy wtedy z cudem.
359
00:19:00,473 --> 00:19:04,603
To jeden powód, czemu trudno ustalić,
gdzie są wszyscy miliarderzy,
360
00:19:05,020 --> 00:19:06,313
ilu ich jest
361
00:19:06,688 --> 00:19:08,690
i ile dokładnie mają pieniędzy.
362
00:19:08,982 --> 00:19:11,526
Rządy nie śledzą majątku na całym świecie.
363
00:19:11,860 --> 00:19:14,613
Takie rankingi jak Forbes
to najlepsze źródła,
364
00:19:14,863 --> 00:19:16,239
choć nie są wiarygodne.
365
00:19:17,032 --> 00:19:19,201
Uważam, że lista Forbes 400
366
00:19:19,367 --> 00:19:22,829
i inne publikowane listy bogaczy
są bardzo mylące.
367
00:19:22,913 --> 00:19:25,790
Opierają się na dostępnych informacjach.
368
00:19:25,874 --> 00:19:28,543
Jeśli głównym źródłem majątku danej osoby
369
00:19:28,960 --> 00:19:30,921
są akcje w spółce publicznej,
370
00:19:31,004 --> 00:19:33,173
wystarczy sprawdzić ilość akcji,
371
00:19:33,256 --> 00:19:36,218
pomnożyć to przez ich cenę
i mamy miliardera.
372
00:19:36,301 --> 00:19:37,135
Gotowe!
373
00:19:37,427 --> 00:19:41,723
Ale majątek wielu ludzi
pochodzi z innych źródeł.
374
00:19:42,307 --> 00:19:45,685
Dwie trzecie majątku
wielu miliarderów to prywatne aktywa.
375
00:19:45,769 --> 00:19:48,188
Czasem nie wiedzą, ile mają pieniędzy.
376
00:19:48,480 --> 00:19:52,609
Jak tłumaczył niegdyś w kongresie
potentat naftowy Nelson Bunker Hunt...
377
00:19:52,817 --> 00:19:54,903
Wie pan, ile posiada pieniędzy?
378
00:19:54,986 --> 00:19:57,864
Gdybym wiedział, nie miałbym zbyt wiele.
379
00:19:57,948 --> 00:19:59,616
Ma pan całkowitą rację.
380
00:19:59,699 --> 00:20:02,953
Nabywając aktywa,
które nie są w obrocie publicznym,
381
00:20:03,578 --> 00:20:05,997
można je wycenić na dowolną kwotę.
382
00:20:06,122 --> 00:20:08,541
Niektórzy politycy tak właśnie postępują.
383
00:20:08,625 --> 00:20:13,380
Donald Trump i jego ojciec
trafili na pierwszą listę Forbes 400.
384
00:20:13,672 --> 00:20:17,634
Nawet przy tej pierwszej liście
zamieszczono uwagę mówiącą:
385
00:20:17,717 --> 00:20:20,428
„Twierdzą, że posiadają 500 milionów”.
386
00:20:20,512 --> 00:20:23,181
Niektórzy chcą się znaleźć
na okładce Forbesa.
387
00:20:23,265 --> 00:20:27,727
Mogą coś zyskać dzięki sławie,
ale nie dotyczy to wszystkich.
388
00:20:28,144 --> 00:20:32,232
Dlatego sam Forbes przyznaje,
że zaniża wartość majątku na świecie.
389
00:20:32,315 --> 00:20:35,443
Zawsze nas trapi,
jaka część majątku nam umyka.
390
00:20:35,527 --> 00:20:39,447
Czasami ta myśl nie pozwala mi zasnąć.
391
00:20:40,657 --> 00:20:44,494
W wieku pozłacanym
miliarderzy nie rozdawali pieniędzy sami.
392
00:20:44,577 --> 00:20:45,912
Wkraczał bowiem rząd.
393
00:20:46,079 --> 00:20:47,497
Era postępu
394
00:20:47,580 --> 00:20:51,418
zapoczątkowała nowy sposób legislacji,
395
00:20:51,501 --> 00:20:56,089
rozbijając największe spółki powiernicze
takie jak Standard Oil.
396
00:20:56,172 --> 00:21:01,094
Teddy Roosevelt słynął
z rozwalania takich spółek.
397
00:21:02,554 --> 00:21:05,807
W erze globalizacji
gromadzenie majątku wygląda inaczej.
398
00:21:06,182 --> 00:21:09,436
Unia Europejska
wpisała raje podatkowe na czarną listę.
399
00:21:10,186 --> 00:21:12,147
Zobaczymy, jakie będą rezultaty.
400
00:21:12,272 --> 00:21:14,983
W USA politycy lewicy zaczęli domagać się
401
00:21:15,066 --> 00:21:17,027
wyższych podatków dla zamożnych.
402
00:21:17,485 --> 00:21:19,487
Popiera ich większość Amerykanów,
403
00:21:19,738 --> 00:21:21,531
a nawet niektórzy miliarderzy.
404
00:21:21,656 --> 00:21:23,408
Chcę płacić wyższe podatki.
405
00:21:23,491 --> 00:21:25,535
Podnieść podatki dla bogatych?
406
00:21:25,618 --> 00:21:26,536
Oczywiście.
407
00:21:26,619 --> 00:21:29,956
System podatkowy sprzyja bogatym,
408
00:21:30,040 --> 00:21:31,666
a nie klasie średniej.
409
00:21:31,750 --> 00:21:32,917
Należy to zmienić.
410
00:21:33,001 --> 00:21:35,003
Sposób gromadzenia majątku
411
00:21:35,462 --> 00:21:39,132
to ważny temat na debatę publiczną.
412
00:21:39,549 --> 00:21:40,759
Moralność...
413
00:21:41,551 --> 00:21:42,927
to inna kwestia.
414
00:21:43,011 --> 00:21:45,472
Do rozstrzygnięcia z księdzem.
415
00:21:45,972 --> 00:21:48,350
Relacje z miliarderami są skomplikowane.
416
00:21:48,725 --> 00:21:50,977
Zrobiliśmy z nich celebrytów.
417
00:21:51,353 --> 00:21:52,687
Daliśmy im władzę.
418
00:21:53,021 --> 00:21:55,690
Niektórzy świetnie
wykorzystują swój majątek,
419
00:21:55,774 --> 00:21:57,817
czasem skuteczniej niż rządy.
420
00:21:57,901 --> 00:21:59,903
Nie martwią mnie konkretne osoby,
421
00:21:59,986 --> 00:22:05,533
tylko system, który dopuszcza
tak ogromne przychody i nierówności.
422
00:22:06,451 --> 00:22:10,121
Ten naród miliarderów
może wkrótce być najbogatszy na świecie.
423
00:22:10,246 --> 00:22:12,916
I choć mają majątki w wielu krajach,
424
00:22:14,042 --> 00:22:15,585
to my będziemy żyć w ich.
425
00:22:40,735 --> 00:22:42,737
Napisy: Przemek Kalemba