1
00:00:07,841 --> 00:00:12,512
Năm 2004, Carolina Panthers
đối đầu New England Patriots.
2
00:00:13,013 --> 00:00:16,766
Đó được coi là thuộc số
các trận Super Bowl hay nhất từng chơi,
3
00:00:17,267 --> 00:00:20,228
nhưng nó lại đi vào lịch sử
vì nguyên nhân khác.
4
00:00:20,729 --> 00:00:24,315
Nhiều người theo dõi trên CBS
đã thấy một cảnh ngoài mong đợi
5
00:00:24,399 --> 00:00:28,361
khi ca sĩ Janet Jackson bị lộ ngực
trong chương trình giữa giờ nghỉ.
6
00:00:28,445 --> 00:00:31,156
Dù là tai nạn
hay là chiêu trò gây sốc có chủ ý
7
00:00:31,239 --> 00:00:33,283
hay là sự cố trang phục. Dù là gì…
8
00:00:33,366 --> 00:00:35,243
Viacom, chủ sở hữu CBS,
9
00:00:35,326 --> 00:00:38,621
sẽ phải nộp phạt 550.000 đô la.
10
00:00:38,705 --> 00:00:42,250
Hôm sau, Janet Jackson đã xin lỗi.
11
00:00:42,333 --> 00:00:45,045
Tôi thực sự xin lỗi
12
00:00:45,128 --> 00:00:48,882
nếu có xúc phạm tới ai.
Tôi thực sự không cố ý.
13
00:00:48,965 --> 00:00:54,304
Nhưng giới truyền thông vẫn sốt xình xịch.
Một "người bạn" của Justin Timberlake
14
00:00:54,387 --> 00:00:59,601
đã giấu tên trả lời các tờ báo lá cải
rằng cô đã nói dối anh và đã lợi dụng anh
15
00:00:59,684 --> 00:01:01,478
hòng cứu vãn sự nghiệp của cô.
16
00:01:01,978 --> 00:01:06,066
Điều đó đã góp phần gia tăng
làn sóng chỉ trích Janet Jackson.
17
00:01:06,149 --> 00:01:07,984
JANET JACKSON LÀ VẬY MÀ
18
00:01:08,068 --> 00:01:11,154
Và tuần sau đó,
khi đến lượt Justin xin lỗi,
19
00:01:11,237 --> 00:01:13,239
anh đã mở đầu bằng một câu đùa.
20
00:01:13,323 --> 00:01:16,576
Rồi, tôi biết
tuần qua rất khó khăn với mọi người, và…
21
00:01:16,659 --> 00:01:18,703
Chính anh cũng không thể nín cười.
22
00:01:18,787 --> 00:01:20,914
Chuyện đã xảy ra là vô tình,
23
00:01:21,414 --> 00:01:25,251
hoàn toàn đáng tiếc, và tôi xin lỗi
nếu các bạn thấy bị xúc phạm.
24
00:01:25,919 --> 00:01:28,713
Ngày nay,
sẽ chẳng ai chấp nhận lời xin lỗi đó.
25
00:01:29,380 --> 00:01:33,343
Ta đang sống trong "thời đại xin lỗi".
Cứ đọc tin tức
26
00:01:33,426 --> 00:01:36,054
là lại thấy
có ai đó mới đưa ra lời xin lỗi.
27
00:01:36,137 --> 00:01:38,807
Từ các chính khách đến các ngôi sao,
28
00:01:39,516 --> 00:01:43,103
cả các chính phủ
cũng xin lỗi vì những tội lỗi trước kia.
29
00:01:43,186 --> 00:01:45,814
Theo tôi một điều khiến người ta lo ngại
30
00:01:45,897 --> 00:01:51,152
đó là, khi có quá nhiều lời xin lỗi như
hiện nay, có thể chúng sẽ bớt hiệu quả.
31
00:01:51,236 --> 00:01:53,530
Đó gọi là sự suy giảm chuẩn tắc.
32
00:01:53,613 --> 00:01:55,824
Càng nhiều người xin lỗi,
33
00:01:55,907 --> 00:01:58,159
ta càng mong đợi những lời xin lỗi,
34
00:01:58,243 --> 00:02:01,329
nhưng càng ít sẵn lòng tha thứ như trước.
35
00:02:01,412 --> 00:02:03,164
Khi người ta sành sỏi hơn
36
00:02:03,248 --> 00:02:06,543
và thấy thêm lời xin lỗi kiểu đó,
họ sẽ kỳ vọng hơn.
37
00:02:06,626 --> 00:02:09,629
Họ sẽ mong thấy dấu hiệu
rằng chúng là thật tâm.
38
00:02:09,712 --> 00:02:12,132
Vậy điều gì tạo nên lời xin lỗi hiệu quả,
39
00:02:12,215 --> 00:02:14,843
và chúng thực sự có sức mạnh gì?
40
00:02:17,178 --> 00:02:19,013
Không biết xin lỗi sao cho đủ.
41
00:02:19,639 --> 00:02:23,643
Chắc anh ta sẽ giải thích cực kỳ lọt tai
về việc tới muộn thế,
42
00:02:23,726 --> 00:02:24,727
xong sẽ xin lỗi.
43
00:02:24,811 --> 00:02:26,104
Xin lỗi đi!
44
00:02:27,105 --> 00:02:30,775
Hôm nay chúng tôi có mặt tại đây
để thay mặt đất nước xin lỗi.
45
00:02:30,859 --> 00:02:34,070
{\an8}Tôi phải nhận hết trách nhiệm
về các hành vi của mình.
46
00:02:34,154 --> 00:02:36,156
{\an8}Tôi không đến đây để xin lỗi.
47
00:02:36,239 --> 00:02:39,242
Tôi sẽ không đổi ý
và tôi sẽ không xin lỗi đâu.
48
00:02:40,910 --> 00:02:43,037
Đây là cơ hội
49
00:02:43,121 --> 00:02:46,791
để ta bỏ lại quá khứ.
50
00:02:47,667 --> 00:02:52,338
LỜI XIN LỖI
51
00:02:54,257 --> 00:02:56,759
"Xin Chúa thứ tha cho tội lỗi của con".
52
00:02:56,843 --> 00:02:59,470
Suốt hàng ngàn năm
ở các nước nói tiếng Anh,
53
00:02:59,554 --> 00:03:03,016
đó là những lời xin lỗi duy nhất
mà ta biết.
54
00:03:03,600 --> 00:03:05,894
Lời xin lỗi gửi tới thế lực lớn hơn.
55
00:03:06,394 --> 00:03:10,565
Một nhà nghiên cứu đã phân tích
mọi văn bản tiếng Anh cổ còn sót lại
56
00:03:10,648 --> 00:03:14,694
và không tìm thấy một ví dụ xác thực nào
về việc xin lỗi.
57
00:03:15,236 --> 00:03:17,572
Nhưng rồi, đến thập niên 1590,
58
00:03:17,655 --> 00:03:19,991
Shakespeare đã viết những lời này.
59
00:03:20,074 --> 00:03:23,077
"Thưa Bệ hạ, Người đâu cần xin lỗi.
60
00:03:23,161 --> 00:03:26,247
Chỉ có ta mới cần xin Bệ hạ thứ tội".
61
00:03:26,748 --> 00:03:30,710
Đó là từ "xin lỗi" đầu tiên
được dùng theo cách hiểu thời nay
62
00:03:30,793 --> 00:03:36,174
và là một hình thức hoàn toàn mới để ta
thể hiện sự ăn năn nội tâm với người khác.
63
00:03:36,799 --> 00:03:38,676
Rất khó để xin lỗi
64
00:03:38,760 --> 00:03:41,763
và rất khó để xin lỗi
một cách chân thành, ý nghĩa.
65
00:03:42,388 --> 00:03:45,433
Nhưng thường sẽ có
một vài yếu tố then chốt.
66
00:03:45,934 --> 00:03:48,603
Thứ nhất, bộc lộ sự ăn năn.
67
00:03:48,686 --> 00:03:51,731
Đó là thứ ta nghĩ tới
khi nghĩ đến một lời xin lỗi.
68
00:03:51,814 --> 00:03:55,902
"Xin lỗi. Xin cáo lỗi. Tôi thấy
có lỗi quá". Những câu nói kiểu đó.
69
00:03:55,985 --> 00:03:57,111
Thứ hai.
70
00:03:57,612 --> 00:04:00,490
Công nhận sự tổn hại, đau đớn
mà nạn nhân đã chịu
71
00:04:00,573 --> 00:04:04,535
do những hành vi của ta.
Vậy sẽ làm họ thấy được hiểu và thừa nhận.
72
00:04:04,619 --> 00:04:07,288
Bạn cũng nên nhận trách nhiệm nữa.
73
00:04:07,372 --> 00:04:10,291
Về mặt tâm lý,
nạn nhân rất cần nghe điều đó.
74
00:04:10,375 --> 00:04:13,670
Đưa ra lời giải thích cho hành vi của bạn
cũng sẽ có ích.
75
00:04:14,212 --> 00:04:15,630
Thế rồi, để tiếp tục…
76
00:04:15,713 --> 00:04:18,591
Đề nghị hàn gắn hoặc cam kết thay đổi.
77
00:04:19,092 --> 00:04:22,470
Và cuối cùng là xin được tha thứ.
78
00:04:23,137 --> 00:04:26,975
Trong nghiên cứu của Karina,
người ta hay nói là họ lồng bốn, năm
79
00:04:27,058 --> 00:04:29,811
yếu tố này
vào những lời xin lỗi thông thường.
80
00:04:29,894 --> 00:04:32,730
Nhưng thực tế
thì thường chỉ có hai mà thôi.
81
00:04:33,231 --> 00:04:38,444
Bạn sẽ bị giằng xé
giữa việc muốn làm điều đúng đắn,
82
00:04:38,528 --> 00:04:42,824
muốn hàn gắn mối quan hệ,
muốn làm người kia vui lòng hơn,
83
00:04:42,907 --> 00:04:46,327
và việc bảo vệ ý thức về bản thân
rằng mình là người tốt,
84
00:04:46,411 --> 00:04:50,498
không chỉ với người khác mà với cả bạn.
Việc đó có thể rất khó chịu.
85
00:04:51,082 --> 00:04:54,877
Những lời xin lỗi công khai
thì có khi còn khó đưa ra hơn.
86
00:04:54,961 --> 00:04:58,131
Khó mà làm hài lòng
hàng triệu người nghe được.
87
00:04:58,214 --> 00:05:02,176
Có đủ thứ để cân nhắc khi một người
quyết định có nên xin lỗi không.
88
00:05:02,260 --> 00:05:05,596
Thứ vào loại quan trọng nhất
là những người nghe nào bạn quan tâm nhất.
89
00:05:05,680 --> 00:05:08,308
Matthew Hiltzik là nhà quản lý khủng hoảng
90
00:05:08,391 --> 00:05:10,435
có rất nhiều thân chủ là ngôi sao.
91
00:05:10,518 --> 00:05:12,645
Nghề của anh đang rất thịnh.
92
00:05:12,729 --> 00:05:16,899
Tôi phải nghe máy.
Lát tôi sẽ phải nghe máy một chút.
93
00:05:16,983 --> 00:05:19,277
Đợi tôi nghe rồi tôi quay lại ngay.
94
00:05:19,360 --> 00:05:22,196
Đợi tôi chút được không?
Tôi xin lỗi. Tôi phải…
95
00:05:22,280 --> 00:05:24,991
Xin lỗi vì dừng nhiều quá.
Mong là nhanh thôi.
96
00:05:25,074 --> 00:05:28,536
Hơi bận hơn tôi tưởng.
Ừ, đúng hôm lắm việc.
97
00:05:28,619 --> 00:05:30,204
Cho tôi xin lỗi trước.
98
00:05:30,705 --> 00:05:35,418
Ta đã thấy sự giảm thiểu đáng kể
những trường hợp xin lỗi khi phỏng vấn,
99
00:05:35,501 --> 00:05:37,837
khi người nổi tiếng ngồi trên ghế.
100
00:05:37,920 --> 00:05:42,091
Hôm nay, tôi ngồi đây để thừa nhận
chuyện đó và để nói là tôi xin lỗi.
101
00:05:42,175 --> 00:05:43,760
Tôi chỉ muốn xin lỗi.
102
00:05:43,843 --> 00:05:48,514
Tôi xin lỗi, và tôi không đáng
hay mong được các bạn tha thứ.
103
00:05:48,598 --> 00:05:52,560
Họ không mạo hiểm chịu sự chi phối
khi bị người khác phỏng vấn nữa.
104
00:05:52,643 --> 00:05:56,189
Giờ họ có cơ hội
trò chuyện trực tiếp với người nghe
105
00:05:56,272 --> 00:05:58,399
theo cách chưa từng có trước đây.
106
00:05:58,483 --> 00:06:03,363
Đây chính là một màn diễn khác,
với các đoạn phim được quay trực tiếp.
107
00:06:03,446 --> 00:06:07,325
Tôi rất xin lỗi
những ai đã cảm thấy bị xúc phạm.
108
00:06:07,408 --> 00:06:10,995
- Tôi xin lỗi những ai đã bị tổn thương.
- Xin tạ lỗi.
109
00:06:11,079 --> 00:06:16,042
Hoặc với những tuyên bố mang tính cá nhân,
được viết trên ứng dụng Ghi chú của iPhone
110
00:06:16,125 --> 00:06:19,670
rồi chụp màn hình lại
và đăng lên mạng xã hội.
111
00:06:20,171 --> 00:06:23,007
Một mặt, việc đó rất tốt
vì nó dễ hơn nhiều.
112
00:06:23,091 --> 00:06:26,135
Bạn có thể nói điều muốn nói,
đúng cách bạn muốn.
113
00:06:26,219 --> 00:06:28,471
Nhưng dù dễ kiểm soát hơn là vậy,
114
00:06:28,554 --> 00:06:31,933
có những người
vẫn khó khăn trong việc xin lỗi đúng cách.
115
00:06:32,433 --> 00:06:36,354
Sai lầm lớn nhất người ta mắc phải
khi xin lỗi là họ lồng vào
116
00:06:36,437 --> 00:06:38,898
đôi chút yếu tố phòng vệ trong đó
117
00:06:38,981 --> 00:06:42,110
để giúp họ giữ thể diện,
bảo vệ hình ảnh bản thân họ.
118
00:06:42,193 --> 00:06:46,322
Bộc lộ sự ăn năn
nhưng nghe không ăn năn cho lắm.
119
00:06:46,406 --> 00:06:49,200
{\an8}Tôi thành thật xin lỗi.
Tôi là diễn viên hài mà.
120
00:06:49,283 --> 00:06:50,243
{\an8}CÓ CHÚT PHÒNG VỆ
121
00:06:50,326 --> 00:06:52,620
{\an8}Tôi đi quá giới hạn, xê dịch giới hạn.
122
00:06:52,703 --> 00:06:53,538
ĐẢO MẮT
123
00:06:53,621 --> 00:06:56,666
{\an8}Hoặc là nghe ăn năn quá.
124
00:06:56,749 --> 00:06:58,126
{\an8}Tôi xin lỗi nhiều lắm.
125
00:06:58,209 --> 00:06:59,502
{\an8}BLOGGER LÀM ĐẸP
126
00:06:59,585 --> 00:07:02,088
Mong là ngày nào đó, các bạn…
127
00:07:02,171 --> 00:07:03,381
QUÁ NHIỀU NƯỚC MẮT
128
00:07:03,464 --> 00:07:05,967
…sẽ nhìn ra được con người thật của tôi.
129
00:07:06,050 --> 00:07:07,510
TẬP TRUNG VÀO BẢN THÂN
130
00:07:07,593 --> 00:07:11,180
Sau đó, Laura Lee đã phải xin lỗi
vì lời xin lỗi này của cô.
131
00:07:11,264 --> 00:07:13,766
Trong đoạn phim đó, tôi đã ra vẻ nạn nhân.
132
00:07:13,850 --> 00:07:16,686
Tôi không phải nạn nhân
dưới bất kỳ hình thức nào
133
00:07:16,769 --> 00:07:18,688
trong trường hợp này.
134
00:07:19,564 --> 00:07:22,442
Ngoài ra còn có xu hướng đẩy lỗi,
135
00:07:22,525 --> 00:07:25,945
như cho rằng cách dư luận phản ứng
mới thực sự là vấn đề.
136
00:07:26,028 --> 00:07:27,947
{\an8}Tôi không muốn những sự la ó
137
00:07:28,030 --> 00:07:29,991
{\an8}và giận dữ với chuyến đi này
138
00:07:30,074 --> 00:07:33,327
làm phân tâm, dù là một chút,
khỏi các vấn đề thực sự
139
00:07:33,411 --> 00:07:35,079
mà có lẽ dân Texas quan tâm.
140
00:07:35,163 --> 00:07:37,331
{\an8}Hoặc là tránh xưng "tôi".
141
00:07:37,415 --> 00:07:38,249
{\an8}TỔNG THỐNG MỸ
142
00:07:38,332 --> 00:07:41,043
{\an8}Tôi rất tiếc
khi cô ấy bị đối xử theo cách đó.
143
00:07:41,127 --> 00:07:43,045
Hay như ở trường hợp Ja Rule,
144
00:07:43,129 --> 00:07:46,757
đồng sản xuất Lễ hội Fyre thảm họa,
anh ta nên thẳng thắn hơn.
145
00:07:46,841 --> 00:07:49,385
KHÔNG PHẢI DO TÔI
NHƯNG TÔI RẤT LẤY LÀM TIẾC
146
00:07:49,469 --> 00:07:53,264
Tỏ ra cương quyết và bảo:
"Tôi vẫn tin những hành động của mình.
147
00:07:53,347 --> 00:07:56,267
Tôi từ chối xin lỗi
vì những hành động đó".
148
00:07:56,350 --> 00:07:59,187
Việc đó sẽ làm tăng uy lực, tăng sự tự tôn
149
00:07:59,270 --> 00:08:04,317
vì người ta sẽ cảm thấy như
họ đang kiểm soát lại được tình hình.
150
00:08:04,901 --> 00:08:09,822
Đó là sự thôi thúc tự nhiên, nhất là khi
tình huống gặp phải không thực sự rõ ràng.
151
00:08:10,323 --> 00:08:13,910
Thường thì ít nhất,
ai cũng có phần nghĩ mình là nạn nhân.
152
00:08:14,577 --> 00:08:19,290
Và ai cũng nghĩ mình mới là người
đáng nhận được lời xin lỗi từ người khác.
153
00:08:19,790 --> 00:08:21,709
Nên nhiều chuyên gia cho rằng
154
00:08:21,792 --> 00:08:24,670
lời xin lỗi hiệu quả
nên khác một màn thể hiện,
155
00:08:24,754 --> 00:08:27,215
mà thực chất nên là một cuộc đối thoại.
156
00:08:28,049 --> 00:08:31,052
Tôi là Donnell Penny.
Tôi đến từ Brooklyn, New York.
157
00:08:31,135 --> 00:08:33,262
Khu Lafayette Gardens, ngay gần đây.
158
00:08:33,846 --> 00:08:37,558
Hè năm 2011,
Donnell đang sắp có một ngày như bao ngày
159
00:08:38,059 --> 00:08:40,353
thì em trai anh ập vào phòng.
160
00:08:40,853 --> 00:08:43,606
Mắt nó sưng vù, mũi thì đang chảy máu.
161
00:08:43,689 --> 00:08:46,025
Nhìn nó bầm dập. Tôi hỏi: "Ê, sao thế?"
162
00:08:46,526 --> 00:08:49,737
Và nó bảo tôi
là nó vừa bị đánh ở bến xe buýt.
163
00:08:49,820 --> 00:08:54,200
Xin nói thêm là, tình hình ở góc phố đó
vốn luôn khá phức tạp,
164
00:08:54,283 --> 00:08:57,787
vì góc phố đó
nằm giữa khu phố có hai băng đảng đối lập.
165
00:08:58,287 --> 00:09:01,541
Em trai Donnell
là một cậu nhóc trầm tính, mê đọc sách.
166
00:09:01,624 --> 00:09:05,753
Nên tôi đã nghĩ: "Để mình ra ngoài
cho chúng biết mình là ai,
167
00:09:05,836 --> 00:09:08,256
biết nó là em mình, rồi giải quyết".
168
00:09:08,881 --> 00:09:13,177
Khi anh em Donnell quay lại nơi khởi sự,
một nhóm người đã đi cùng họ.
169
00:09:13,261 --> 00:09:16,013
Và tới bến xe buýt,
họ đã chạm trán một người
170
00:09:16,097 --> 00:09:17,848
mà họ tưởng là có liên quan.
171
00:09:18,349 --> 00:09:21,310
Họ bắt đầu, kiểu, quây thành vòng tròn,
172
00:09:21,394 --> 00:09:22,687
xong họ hỏi tôi
173
00:09:22,770 --> 00:09:27,567
sao trước đó, tôi lại đánh
một người bạn của họ ở bến xe buýt.
174
00:09:27,650 --> 00:09:29,235
Và tôi chỉ trả lời họ là:
175
00:09:29,318 --> 00:09:33,155
"Đâu có. Tôi chẳng hiểu
các anh nói gì cả. Không phải tôi".
176
00:09:33,239 --> 00:09:35,533
Nhưng họ cứ khăng khăng là tôi.
177
00:09:35,616 --> 00:09:37,326
Tôi bắt đầu cáu.
178
00:09:37,410 --> 00:09:43,040
Brandon bèn rút một con dao rọc giấy ra,
rạch vào mặt em trai Donnell rồi bỏ chạy.
179
00:09:43,124 --> 00:09:45,001
Tôi lập tức nổi điên lên.
180
00:09:45,084 --> 00:09:47,420
Họ đuổi theo Brandon tới một quán ăn.
181
00:09:47,503 --> 00:09:48,754
Chúng tôi liền ẩu đả.
182
00:09:48,838 --> 00:09:53,009
Một người đi cùng chúng tôi
đã vớ con dao trên quầy bán đồ ăn làm sẵn
183
00:09:53,092 --> 00:09:54,176
rồi đâm anh ấy.
184
00:09:54,677 --> 00:09:58,681
Tôi suýt bị đâm thủng phổi.
Tôi phải nẹp 160 cái.
185
00:09:59,432 --> 00:10:03,394
Cả Donnell lẫn Brandon đã bị bắt
và đối mặt với bản án nhiều năm tù.
186
00:10:05,396 --> 00:10:09,900
Tên tôi là Danielle Sered. Tôi là
Giám đốc Điều hành của Common Justice.
187
00:10:09,984 --> 00:10:12,945
Ủy viên công tố quận và tòa án
đã đi đến thống nhất
188
00:10:13,029 --> 00:10:16,616
là miễn một người
có hợp tác đầy đủ với Common Justice,
189
00:10:16,699 --> 00:10:18,701
họ sẵn sàng, đến cuối quá trình,
190
00:10:18,784 --> 00:10:23,581
miễn các cáo buộc trọng tội cho người đó.
Cốt lõi trong hoạt động của chúng tôi là
191
00:10:23,664 --> 00:10:26,417
giải pháp công lý phục hồi
thay cho việc ở tù.
192
00:10:27,001 --> 00:10:28,919
Thuật ngữ "công lý phục hồi"
193
00:10:29,003 --> 00:10:33,174
trở nên phổ biến ở Mỹ vào những năm 70,
194
00:10:33,257 --> 00:10:37,219
dù nó vốn dựa trên những truyền thống
đã có từ trước đó rất lâu.
195
00:10:37,720 --> 00:10:40,389
Ý tưởng lõi của họ
là một vòng tròn thảo luận.
196
00:10:40,473 --> 00:10:43,309
Trong đó có người gây ra tổn hại,
197
00:10:43,392 --> 00:10:47,647
có người bị hại, có những người tương trợ,
những người thân của họ.
198
00:10:47,730 --> 00:10:50,066
Một người là mẹ, một người là dì tôi.
199
00:10:50,149 --> 00:10:53,694
Tôi đến vòng tròn thảo luận đó
cùng mẹ tôi và bạn gái tôi.
200
00:10:53,778 --> 00:10:58,908
Và một người cố vấn. Quá trình này
đi qua rất nhiều bước của một lời xin lỗi,
201
00:10:58,991 --> 00:11:03,496
nhưng không bắt buộc ai phải xin lỗi.
Họ bắt đầu từ bước giải thích.
202
00:11:03,579 --> 00:11:05,539
Chúng tôi phải ráp nối câu chuyện
203
00:11:05,623 --> 00:11:08,250
để hiểu
tại sao chúng tôi phản ứng như thế.
204
00:11:08,334 --> 00:11:11,921
Và trong câu chuyện đó,
có những chi tiết họ không biết.
205
00:11:12,505 --> 00:11:15,758
Trước khi tôi chém em trai Penny,
206
00:11:16,258 --> 00:11:17,760
có kẻ đã rút súng ra.
207
00:11:18,260 --> 00:11:19,178
Khẩu súng.
208
00:11:20,304 --> 00:11:23,808
Donnell không hề biết
có kẻ trong nhóm của anh đã rút súng.
209
00:11:23,891 --> 00:11:27,812
Thế là tôi vỡ ra trong đầu:
"Có kẻ đã rút súng ra, chứ còn gì".
210
00:11:27,895 --> 00:11:31,899
Cơn giận thực sự đã đổi hướng.
Đầu tiên, nó đổi sang kẻ đứng sau tôi,
211
00:11:31,982 --> 00:11:34,860
rồi nó đổi về tôi,
vì chơi với đám khốn nạn đó.
212
00:11:34,944 --> 00:11:37,446
Tôi bắt đầu thốt ra không ngừng, kiểu:
213
00:11:37,530 --> 00:11:40,658
"Tôi xin lỗi".
Tôi cứ xin lỗi hoài như vậy.
214
00:11:40,741 --> 00:11:45,246
Tôi định đi bảo vệ em trai,
nhưng lại hại một người anh em khác.
215
00:11:45,746 --> 00:11:47,707
Nên tôi xin lỗi vì đã hại anh ấy.
216
00:11:47,790 --> 00:11:51,794
Lời xin lỗi không bắt buộc nọ
đã được tự nguyện nói ra.
217
00:11:52,294 --> 00:11:56,048
Tôi vẫn nhớ là
lời xin lỗi của Penny nghe rất chân thành.
218
00:11:56,132 --> 00:11:58,092
Nó cảm giác rất thật lòng.
219
00:11:58,175 --> 00:12:03,305
Sau đó tôi cũng xin lỗi anh ấy và tôi thấy
như chúng tôi quen nhau lâu lắm rồi vậy.
220
00:12:03,389 --> 00:12:05,266
Theo nhiều cách,
221
00:12:05,349 --> 00:12:08,728
cốt lõi của thương tổn là sự bất lực,
222
00:12:08,811 --> 00:12:12,064
tức là đối lập với thương tổn
không phải sự trợ giúp.
223
00:12:12,148 --> 00:12:14,567
Mà đối lập với thương tổn là sức mạnh.
224
00:12:14,650 --> 00:12:19,071
Đó là cách họ tiếp cận sự hàn gắn.
Vòng tròn thảo luận đã cùng động não nghĩ
225
00:12:19,155 --> 00:12:21,991
một danh sách hành động
sẽ giúp hàn gắn tình hình
226
00:12:22,074 --> 00:12:25,786
và hình thành một thỏa ước ràng buộc
mà tòa án nhìn ra được.
227
00:12:25,870 --> 00:12:30,416
Tôi được yêu cầu viết thư cho con trai,
giải thích chuyện đã xảy ra
228
00:12:30,916 --> 00:12:34,295
kèm một bài học về cuộc sống
mà tôi muốn truyền đạt từ đó.
229
00:12:34,920 --> 00:12:38,549
Donnell và Brandon
còn cùng nhau quay lại nơi xảy ra vụ việc.
230
00:12:38,632 --> 00:12:43,387
Chúng tôi đã quay lại bến xe buýt đó
từ sáng sớm, khi chưa có ai.
231
00:12:43,471 --> 00:12:46,015
Họ đem theo hoa và một chú gấu bông.
232
00:12:46,098 --> 00:12:49,143
Và mấy quả bóng bay để thả lên trời nữa.
233
00:12:49,226 --> 00:12:50,603
Như một góc tưởng niệm.
234
00:12:50,686 --> 00:12:53,689
Khi thấy một góc tưởng niệm ở khu nhà,
bạn sẽ nghĩ:
235
00:12:53,773 --> 00:12:57,902
"Người này đã tới chốn an lành hơn,
nhưng chuyện buồn này đã xảy ra".
236
00:12:59,403 --> 00:13:02,531
Các chính phủ cũng đã chấp nhận
các mô hình công lý phục hồi.
237
00:13:02,615 --> 00:13:05,785
Ủy ban Sự thật và Hòa giải của Nam Phi,
238
00:13:05,868 --> 00:13:08,871
hay TRC, là ví dụ nổi tiếng nhất.
239
00:13:09,455 --> 00:13:11,999
Do Tổng giám mục Desmond Tutu chủ trì,
240
00:13:12,082 --> 00:13:14,627
đây là một nỗ lực xoa dịu vết thương
hậu chế độ Apartheid
241
00:13:14,710 --> 00:13:19,173
bằng cách thu thập lời chứng
từ các nạn nhân về các tội ác đã xảy ra,
242
00:13:19,256 --> 00:13:21,842
đồng thời
tiến hành ân xá cho các thủ phạm,
243
00:13:21,926 --> 00:13:24,845
những người
đã lên tiếng nói ra toàn bộ sự thật.
244
00:13:25,638 --> 00:13:29,016
Khoảng 40% người dân Nam Phi đã theo dõi
245
00:13:29,099 --> 00:13:31,644
các nạn nhân đầu tiên đưa ra lời chứng,
246
00:13:31,727 --> 00:13:34,855
trong đó có
một người phụ nữ tên là Nomonde.
247
00:13:35,356 --> 00:13:38,442
{\an8}Tôi đã biết từ lâu
248
00:13:38,943 --> 00:13:43,739
{\an8}là chồng tôi
bị cảnh sát An ninh Nhà nước sát hại.
249
00:13:43,823 --> 00:13:46,951
Tôi rất muốn công khai chuyện đó.
250
00:13:47,034 --> 00:13:48,619
Năm 1985,
251
00:13:48,702 --> 00:13:51,121
Fort Calata, chồng Nomonde,
252
00:13:51,205 --> 00:13:54,792
cùng
ba nhà hoạt động chống Apartheid khác,
253
00:13:54,875 --> 00:13:59,547
đã bị đánh đập, bị đâm chết
rồi bị bỏ lại trong một chiếc xe cháy rụi.
254
00:14:00,047 --> 00:14:02,550
Không một kẻ nào bị kết tội.
255
00:14:07,221 --> 00:14:09,014
Tổng giám mục Desmond Tutu
256
00:14:09,098 --> 00:14:13,143
đã gọi tiếng khóc của bà
là "âm thanh định hình cho TRC".
257
00:14:13,644 --> 00:14:15,813
Tôi đã không chịu nổi.
258
00:14:16,981 --> 00:14:18,482
Tôi chưa từng có
259
00:14:19,066 --> 00:14:24,446
đủ thời gian ở bên chồng tôi
trong cuộc hôn nhân của chúng tôi.
260
00:14:24,530 --> 00:14:27,199
Nó quá ngắn ngủi và quá chóng vánh.
261
00:14:27,283 --> 00:14:30,953
Ngày nào tôi cũng tưởng như
nó mới xảy ra hôm qua.
262
00:14:31,453 --> 00:14:33,706
Mẹ tôi đại diện cho
263
00:14:33,789 --> 00:14:36,166
{\an8}mọi người phụ nữ khác,
264
00:14:36,667 --> 00:14:40,045
{\an8}những người
chưa từng được giải phóng cảm xúc.
265
00:14:40,129 --> 00:14:44,675
Vài tháng sau, TRC đã liên hệ với Nomonde.
266
00:14:44,758 --> 00:14:46,427
Có người đã lên tiếng.
267
00:14:46,510 --> 00:14:48,846
Người đó tên là Eric Taylor.
268
00:14:49,346 --> 00:14:52,683
Ông ta nhận hoàn toàn trách nhiệm
269
00:14:52,766 --> 00:14:54,977
trong vụ sát hại Ford Calata.
270
00:14:55,477 --> 00:14:59,648
Nomonde đã chứng kiến
Eric Taylor đưa ra lời khai.
271
00:15:00,149 --> 00:15:04,528
Tôi đã dùng một vật bằng sắt nặng
đánh anh Calata từ đằng sau,
272
00:15:05,029 --> 00:15:08,282
sau đó tôi đốt cả hai thi thể.
273
00:15:10,367 --> 00:15:13,078
Ông ta đã nhận lệnh ra tay giết người,
274
00:15:13,162 --> 00:15:15,414
song từ chối khai là lệnh từ ai.
275
00:15:15,998 --> 00:15:19,168
Ông ta hỏi
tôi tha thứ cho ông ta được không.
276
00:15:19,793 --> 00:15:23,047
Trong tim tôi
thật sự có chỗ cho sự tha thứ đấy,
277
00:15:23,130 --> 00:15:26,759
nhưng làm sao tôi tha thứ cho ông ta được,
278
00:15:26,842 --> 00:15:29,929
khi mà ông ta còn đang nói dối?
279
00:15:30,596 --> 00:15:33,599
TRC đã bác đơn xin ân xá của Eric Taylor,
280
00:15:33,682 --> 00:15:36,185
mà ông ta
chưa bao giờ thực sự bị truy tố.
281
00:15:36,685 --> 00:15:39,730
Bao giờ ông ta chịu đứng lên nói sự thật
282
00:15:39,813 --> 00:15:41,649
trước mặt mọi người,
283
00:15:41,732 --> 00:15:45,319
và ông ta bị trừng phạt
vì đã sát hại chồng tôi,
284
00:15:45,402 --> 00:15:49,448
lúc đó tôi sẽ cân nhắc lại chuyện tha thứ.
285
00:15:50,366 --> 00:15:54,161
Tôi sẽ không khẳng định là
286
00:15:54,662 --> 00:15:58,999
ai cũng cần phải tha thứ
thì mới có thể hết bị tổn thương.
287
00:15:59,083 --> 00:16:01,627
Có những người
nhờ căm thù mà đỡ tổn thương,
288
00:16:01,710 --> 00:16:06,507
có những người chỉ nhờ né tránh
và gạt đi nỗi đau mà đỡ tổn thương,
289
00:16:06,590 --> 00:16:11,553
gạt chúng đi xa nhất có thể
khỏi ký ức và cuộc sống hàng ngày của họ.
290
00:16:12,638 --> 00:16:17,267
Bản chất của sự thật sẽ chữa lành
vết thương cho chúng tôi. Kẻ nào đang sống
291
00:16:17,768 --> 00:16:21,063
mà tước đi của chúng tôi sự thật đó
292
00:16:22,231 --> 00:16:25,150
là kẻ đó đang kéo dài
nỗi đau trong đời chúng tôi.
293
00:16:25,234 --> 00:16:30,489
Một phần giúp chúng ta vượt qua thương tổn
là sự hình thành một câu chuyện mạch lạc.
294
00:16:30,572 --> 00:16:33,075
Ví dụ,
một câu chuyện về sự việc đã xảy ra,
295
00:16:33,158 --> 00:16:36,495
mô tả một thế giới
mà ta có thể lấy làm chỗ dựa.
296
00:16:36,578 --> 00:16:40,207
Lúc bắt đầu kể lại câu chuyện,
tôi đã giải thích với Don,
297
00:16:40,290 --> 00:16:43,794
rồi họ giải thích ngược lại cho tôi
từ góc nhìn của họ.
298
00:16:43,877 --> 00:16:45,838
Lúc đó tôi biết họ thành thực.
299
00:16:45,921 --> 00:16:48,966
Đó không phải lúc nào cũng là
một câu chuyện chung.
300
00:16:49,049 --> 00:16:51,343
Có khi nó vẫn có những lỗ hổng,
301
00:16:51,427 --> 00:16:55,764
vẫn có những căng thẳng, nhưng nó
đủ chân thực để đỡ gánh nặng cho bạn.
302
00:16:55,848 --> 00:16:57,141
{\an8}GIẢI PHÓNG NAM PHI
303
00:16:57,224 --> 00:17:01,395
Ở xã hội của chúng ta,
những câu chuyện về việc ai bị đối xử tệ
304
00:17:01,478 --> 00:17:06,900
và những gì cần sửa chữa, chúng liên tục
thay đổi. Chỉ trong vài năm qua,
305
00:17:06,984 --> 00:17:10,863
vấn nạn quấy rối tình dục phụ nữ
đã được thừa nhận rộng rãi
306
00:17:10,946 --> 00:17:13,240
là vấn nạn nghiêm trọng và sâu rộng.
307
00:17:13,741 --> 00:17:17,453
Và vụ cảnh sát sát hại George Floyd
hè năm 2020,
308
00:17:17,536 --> 00:17:20,873
cũng như các cuộc biểu tình toàn cầu
và các cuộc đàm luận nổ ra sau đó,
309
00:17:20,956 --> 00:17:23,876
đã khiến thêm hàng triệu người Mỹ tin
310
00:17:23,959 --> 00:17:27,629
rằng phân biệt chủng tộc
là một vấn đề nổi cộm ở đất nước họ.
311
00:17:28,130 --> 00:17:30,758
Người ta có thể gọi đây
là thời đại xin lỗi,
312
00:17:30,841 --> 00:17:34,678
nhưng vào năm 2020,
số lượng những lời xin lỗi cũng chỉ ngang
313
00:17:34,762 --> 00:17:37,681
con số mà The New York Times đưa ra
vào năm 2010.
314
00:17:38,182 --> 00:17:42,061
Thứ khiến người ta xin lỗi
mới là cái đã thực sự thay đổi,
315
00:17:42,144 --> 00:17:46,231
trong đó có cả những thứ mà mới đây thôi,
họ còn chưa nghĩ là sai.
316
00:17:46,315 --> 00:17:49,651
Hồi đó tôi chưa nghĩ
đó là hành vi kỳ thị chủng tộc,
317
00:17:49,735 --> 00:17:53,489
mà giờ ta đã hiểu hơn, nên nó là không thể
chấp nhận, và ừ, là kỳ thị chủng tộc.
318
00:17:53,572 --> 00:17:56,325
Giờ tôi ngẫm lại
những lần tôi nói chuyện phiếm
319
00:17:56,408 --> 00:17:59,828
về người khác,
về bản dạng giới, về xu hướng tình dục,
320
00:17:59,912 --> 00:18:01,288
và tự hỏi đó là ai.
321
00:18:01,371 --> 00:18:05,250
Giờ tôi thấy, lẽ ra chúng tôi
đã có thể và nên hành động sớm hơn
322
00:18:05,334 --> 00:18:10,380
và nhanh hơn để ngừng luật chặn người.
Tôi xin lỗi vì chúng tôi đã không làm vậy.
323
00:18:10,464 --> 00:18:13,467
Nhìn chung,
giờ chúng tôi hy vọng là khi gặp phải
324
00:18:13,550 --> 00:18:18,138
một tình huống
kiểu khủng hoảng cực kỳ sâu sắc,
325
00:18:18,222 --> 00:18:21,225
trong đó có người bị tổn thương
vì điều mà người khác nói hoặc làm,
326
00:18:21,308 --> 00:18:23,685
thì sẽ có cách để chúng tôi chuộc lỗi,
327
00:18:23,769 --> 00:18:27,606
để thân chủ, thậm chí chính chúng tôi,
rút ra được bài học.
328
00:18:28,649 --> 00:18:31,527
Lời xin lỗi công khai
có thể là màn thể hiện,
329
00:18:31,610 --> 00:18:34,530
nhưng chúng còn là
thước đo giá trị của chúng ta
330
00:18:34,613 --> 00:18:37,366
và thực sự có thể
giúp lan tỏa các giá trị đó.
331
00:18:37,866 --> 00:18:40,452
Mười bảy năm sau ngày Justin Timberlake
332
00:18:40,536 --> 00:18:43,163
và Janet Jackson xin lỗi nước Mỹ,
333
00:18:43,747 --> 00:18:47,209
Justin Timberlake đã xin lỗi Janet Jackson
334
00:18:47,292 --> 00:18:49,086
vì đã trục lợi từ một chế độ
335
00:18:49,169 --> 00:18:52,297
dung túng
cho kỳ thị nữ giới và kỳ thị chủng tộc.
336
00:18:53,549 --> 00:18:55,926
Lời xin lỗi có thể cần thời gian để nói.
337
00:18:56,009 --> 00:18:59,221
Rất có thể bạn đang nợ một lời xin lỗi
mà chưa sẵn sàng nói,
338
00:18:59,304 --> 00:19:02,391
vì chúng không chỉ là
thứ bạn làm cho có là được.
339
00:19:02,891 --> 00:19:07,146
Tôi muốn khuyến khích mọi người
coi đó là một hành động
340
00:19:07,229 --> 00:19:10,190
sẽ cho phép bạn
tự làm chủ số phận của mình.
341
00:19:10,274 --> 00:19:12,401
Đó thực ra là hành động khá can đảm.
342
00:19:12,484 --> 00:19:17,906
Tôi thấy có lỗi vì tôi hiểu, và tôi biết,
rằng anh ấy là một người biết yêu thương,
343
00:19:17,990 --> 00:19:20,659
mơ mộng
và có những nhu cầu tốt đẹp như tôi.
344
00:19:20,742 --> 00:19:25,873
Tôi đủ hiểu để nói xin lỗi. Tôi xin lỗi
vì những gì đã gây ra, vì những gì đã làm.
345
00:19:25,956 --> 00:19:28,709
Tôi xin lỗi vì những ảnh hưởng to lớn
đối với gia đình anh.
346
00:19:28,792 --> 00:19:31,670
Tôi chấp nhận ngay
vì tôi muốn nghe điều này.
347
00:19:31,753 --> 00:19:36,341
Tôi đã sẵn sàng và đã mong chờ nó. Tôi coi
hôm đó vừa là điều may lẫn điều gở,
348
00:19:36,425 --> 00:19:39,928
vì biết đâu tôi đã chạm trán người khác
349
00:19:40,012 --> 00:19:44,349
và kết cục đã chẳng thế này.
Nó đã khiến tôi trưởng thành lên nhiều.
350
00:19:44,433 --> 00:19:49,021
Và giờ anh ấy là anh em của tôi. Vụ đó
đã đưa hai người xa lạ đến với nhau.
351
00:19:49,688 --> 00:19:50,856
Rất tuyệt vời.
352
00:20:14,463 --> 00:20:19,468
Biên dịch: Joy Ng