1
00:00:07,132 --> 00:00:11,094
W 1856 roku uczona Eunice Foote
2
00:00:11,178 --> 00:00:12,804
przeprowadziła eksperyment.
3
00:00:13,347 --> 00:00:15,891
Napełniła jedną probówkę powietrzem,
4
00:00:15,974 --> 00:00:17,976
a drugą dwutlenkiem węgla.
5
00:00:18,060 --> 00:00:20,854
Włożyła do nich termometr
i umieściła na słońcu.
6
00:00:21,355 --> 00:00:23,941
Zauważyła, że probówka z dwutlenkiem węgla
7
00:00:24,024 --> 00:00:26,568
zrobiła się gorętsza i dłużej była ciepła.
8
00:00:27,486 --> 00:00:29,029
Opublikowała wyniki,
9
00:00:29,112 --> 00:00:31,615
zauważając, że „atmosfera tego gazu
10
00:00:31,698 --> 00:00:34,117
podniosłaby temperaturę Ziemi”.
11
00:00:35,369 --> 00:00:38,872
Trzy lata później
Edwin Drake odkrył złoże ropy
12
00:00:38,956 --> 00:00:40,499
w zachodniej Pensylwanii.
13
00:00:41,625 --> 00:00:44,086
Sto lat po tym wydarzeniu
14
00:00:44,169 --> 00:00:47,798
amerykański przemysł naftowy
obchodził stulecie.
15
00:00:47,881 --> 00:00:50,425
Zaproszono fizyka Edwarda Tellera,
16
00:00:50,509 --> 00:00:52,636
jednego z wynalazców bomby atomowej,
17
00:00:52,719 --> 00:00:55,931
żeby wygłosił mowę o przyszłości energii.
18
00:00:56,014 --> 00:01:00,102
„Musimy szukać dodatkowych źródeł paliwa,
19
00:01:00,185 --> 00:01:03,313
bo węgiel emitowany
ze spalania paliw kopalnych
20
00:01:03,397 --> 00:01:05,190
wywołuje efekt cieplarniany”.
21
00:01:05,274 --> 00:01:07,943
Który uważał za wystarczający
22
00:01:08,026 --> 00:01:11,113
do stopienia czapy lodowej
i zatopienia Nowego Jorku.
23
00:01:12,197 --> 00:01:15,534
W 1965 roku naukowcy
byli na tyle pewni zjawiska,
24
00:01:15,617 --> 00:01:18,078
żeby oficjalnie ostrzec prezydenta USA,
25
00:01:18,161 --> 00:01:19,705
Lyndona B. Johnsona.
26
00:01:20,372 --> 00:01:22,833
Dziesięć lat później sami naukowcy Exxona
27
00:01:22,916 --> 00:01:24,751
snuli ponure przewidywania.
28
00:01:25,252 --> 00:01:28,213
W 1998 roku temat trafił
na pierwsze strony gazet.
29
00:01:29,172 --> 00:01:30,549
Od tamtej pory
30
00:01:30,632 --> 00:01:34,011
pompujemy dwutlenek węgla do atmosfery
31
00:01:34,094 --> 00:01:35,762
w przyspieszającym tempie.
32
00:01:35,846 --> 00:01:37,973
Dzisiejsza światowa gospodarka
33
00:01:38,056 --> 00:01:41,310
opiera się na energii z paliw kopalnych.
34
00:01:41,393 --> 00:01:43,228
Jedna trzecia pochodzi z ropy.
35
00:01:43,312 --> 00:01:46,940
To wielka ironia losu, że substancje,
36
00:01:47,024 --> 00:01:50,110
które pomogły nam tak się rozwinąć,
37
00:01:50,193 --> 00:01:54,489
teraz zagrażają przyszłości cywilizacji.
38
00:01:55,240 --> 00:01:57,284
Rządy zaczynają się zgadzać,
39
00:01:57,367 --> 00:02:01,788
że świat nie powinien
ocieplić się o więcej niż 1,5 stopnia.
40
00:02:01,872 --> 00:02:04,791
Ale raczej do 2030 roku
przegonimy tę liczbę.
41
00:02:06,376 --> 00:02:09,171
Dlaczego tak trudno zakręcić kurek?
42
00:02:10,297 --> 00:02:12,007
I czy zrobimy to na czas?
43
00:02:13,508 --> 00:02:17,304
Kraje uprzemysłowione
są mocno uzależnione od ropy.
44
00:02:17,387 --> 00:02:19,890
Dała nam nową wolność.
45
00:02:19,973 --> 00:02:22,976
Bezcenne zapasy ropy
na tych egzotycznych wyspach.
46
00:02:23,060 --> 00:02:26,938
Ich bogactwo odsłania dawne życie Arabii.
47
00:02:27,648 --> 00:02:28,732
Nigeryjski rząd
48
00:02:28,815 --> 00:02:31,360
kocha ropę bardziej niż nasze życie.
49
00:02:32,361 --> 00:02:35,781
Otacza nas coraz więcej dwutlenku węgla.
50
00:02:35,864 --> 00:02:38,533
Jeśli będziemy nadal niszczyć środowisko,
51
00:02:39,076 --> 00:02:41,203
Ziemia też może stać się jałowa.
52
00:02:42,746 --> 00:02:47,542
KONIEC ROPY NAFTOWEJ
53
00:02:48,377 --> 00:02:51,672
Historia ropy
to historia konfliktu geopolitycznego,
54
00:02:51,755 --> 00:02:54,841
rozwoju technologicznego
i silnej konkurencji.
55
00:02:56,426 --> 00:02:59,221
Historia ropy to historia nierówności.
56
00:02:59,930 --> 00:03:01,640
To historia o dominacji.
57
00:03:02,307 --> 00:03:04,518
Urodziłem się w Nigerii…
58
00:03:04,601 --> 00:03:06,269
DZIAŁACZ NA RZECZ ŚRODOWISKA
59
00:03:06,353 --> 00:03:11,566
…ledwie kilka lat przed końcem
brytyjskich rządów kolonialnych.
60
00:03:12,109 --> 00:03:15,028
Wtedy była to gospodarka rolna.
61
00:03:15,112 --> 00:03:16,655
Bawełna z północy,
62
00:03:16,738 --> 00:03:19,700
kakao z zachodu
i kauczuk ze środkowego zachodu.
63
00:03:19,783 --> 00:03:22,911
A w okolicy, gdzie dorastał Nnimmo
– rybołówstwo.
64
00:03:22,994 --> 00:03:25,580
Delta Nigru to obszar,
65
00:03:25,664 --> 00:03:28,667
który przecinają zbiorniki wodne,
66
00:03:28,750 --> 00:03:31,044
potoki, strumienie, rzeki, ujścia.
67
00:03:31,128 --> 00:03:34,506
To tarlisko większości ryb
w Zatoce Gwinejskiej.
68
00:03:34,589 --> 00:03:38,760
Był tak obfity, że rybacy
zastawiali sieci w czasie przypływu
69
00:03:38,844 --> 00:03:40,721
i zabierali je podczas odpływu.
70
00:03:40,804 --> 00:03:42,055
A wieczorami…
71
00:03:42,139 --> 00:03:46,017
Dzieci siedziały w świetle księżyca,
a starsi opowiadali historie.
72
00:03:46,101 --> 00:03:50,355
Nie wiedzieli, że jest to region
bardzo zasobny w ropę.
73
00:03:51,398 --> 00:03:54,025
Dopóki Brytyjczycy
nie wydali firmom Shell i BP
74
00:03:54,109 --> 00:03:56,987
wyłącznego pozwolenia na jej poszukiwanie.
75
00:03:58,405 --> 00:04:01,867
Odkryli złoża czarnego złota w 1956 roku.
76
00:04:02,534 --> 00:04:04,661
Nigeryjczycy mieli nadzieję,
77
00:04:04,745 --> 00:04:07,038
że odkrycie ropy w ich okolicy
78
00:04:07,122 --> 00:04:10,917
przyniesie pozytywne zmiany,
jeśli chodzi o dobrobyt gospodarczy,
79
00:04:11,001 --> 00:04:14,796
stan zdrowia mieszkańców,
zatrudnienie i tak dalej.
80
00:04:14,880 --> 00:04:18,341
Kilka lat później
Nigeria uzyskała niepodległość.
81
00:04:19,176 --> 00:04:20,802
Zapowiadało się obiecująco.
82
00:04:23,013 --> 00:04:26,266
W końcu paliwa kopalne
odmieniły inne kraje.
83
00:04:27,017 --> 00:04:29,978
Najbogatsze narody
były kiedyś dużo biedniejsze.
84
00:04:30,479 --> 00:04:32,856
Jedna osoba mogła wykonać tyle pracy…
85
00:04:32,939 --> 00:04:33,815
BYŁY PREZES BP
86
00:04:33,899 --> 00:04:36,193
…ile zdołała zrobić przy pomocy rąk,
87
00:04:36,276 --> 00:04:38,153
co najwyżej konia lub osła.
88
00:04:38,653 --> 00:04:41,990
Węgiel był pierwszym odkryciem,
które to zmieniło.
89
00:04:42,073 --> 00:04:44,951
Pradawne organizmy w oceanach i bagnach
90
00:04:45,035 --> 00:04:47,287
pochłaniały promienie słoneczne.
91
00:04:47,370 --> 00:04:51,333
Przez miliony lat ich szczątki
przekształciły się w węgiel.
92
00:04:51,416 --> 00:04:53,335
A od głębokości dwóch kilometrów
93
00:04:53,418 --> 00:04:55,670
w gaz ziemny i ropę naftową.
94
00:04:56,296 --> 00:05:00,300
Spalanie węgla, energii słonecznej
zamkniętej w kapsule czasu,
95
00:05:00,383 --> 00:05:03,720
uczyniło z Wielkiej Brytanii
pierwszy kraj uprzemysłowiony
96
00:05:03,804 --> 00:05:05,639
i najpotężniejsze imperium,
97
00:05:05,722 --> 00:05:07,349
jakie widział świat.
98
00:05:07,891 --> 00:05:09,601
Potem pojawiła się ropa.
99
00:05:09,684 --> 00:05:11,686
To zapoczątkowało boom.
100
00:05:13,396 --> 00:05:15,315
Okazało się, że benzyna,
101
00:05:15,398 --> 00:05:18,777
która była odpadem rafinacji ropy,
102
00:05:18,860 --> 00:05:21,613
to dobre paliwo do samochodów.
103
00:05:21,696 --> 00:05:25,367
Ropa była najbardziej energetycznym
104
00:05:25,450 --> 00:05:29,371
płynnym źródłem energii.
105
00:05:29,454 --> 00:05:33,041
Od samego początku
to było ważne dla brytyjskiej marynarki,
106
00:05:33,124 --> 00:05:37,045
która chciała mieć dostęp
do kontrolowanej przez Brytyjczyków ropy.
107
00:05:37,128 --> 00:05:40,048
Zaczęło się jako konsorcjum
prywatnych inwestorów,
108
00:05:40,632 --> 00:05:44,302
którzy udali się w podróż
w poszukiwaniu ropy
109
00:05:44,386 --> 00:05:48,390
u podnóża gór Zagros w Persji.
110
00:05:48,473 --> 00:05:52,602
To był początek
Anglo-Perskiej Kompanii Naftowej.
111
00:05:52,686 --> 00:05:55,438
Potem przemianowanej na British Petroleum.
112
00:05:55,522 --> 00:05:56,606
Byli w samą porę.
113
00:05:59,192 --> 00:06:03,071
Pierwsza wojna światowa
zaczęła się od szarż kawalerii,
114
00:06:03,864 --> 00:06:05,574
a skończyła na samolotach,
115
00:06:05,657 --> 00:06:07,659
czołgach i ciężarówkach.
116
00:06:08,326 --> 00:06:11,913
Gdy marynarka aliantów
zaczęła używać ropy zamiast węgla,
117
00:06:11,997 --> 00:06:15,041
statki pokonywały większe dystanse
bez tankowania.
118
00:06:15,125 --> 00:06:16,459
NIEMCY SIĘ PODDAJĄ
119
00:06:16,543 --> 00:06:18,962
Ropa naftowa wprawiła świat w ruch.
120
00:06:20,380 --> 00:06:22,382
Ludzie na nowo odkrywali wolność,
121
00:06:22,465 --> 00:06:24,759
wszędzie jeździli i latali.
122
00:06:25,594 --> 00:06:28,513
Wyciągnęła miliony ludzi z ubóstwa.
123
00:06:29,097 --> 00:06:31,516
Ropa stworzyła współczesny świat.
124
00:06:31,600 --> 00:06:34,311
Budowano rurociągi, drogi,
125
00:06:34,394 --> 00:06:37,439
stacje benzynowe, rafinerie.
126
00:06:37,522 --> 00:06:41,484
Wszyscy chcieli inwestować w ropę i gaz.
127
00:06:41,568 --> 00:06:43,528
Ale zyski nie były równe.
128
00:06:43,612 --> 00:06:46,406
Ocean ropy naftowej pod perską pustynią
129
00:06:46,489 --> 00:06:49,200
doprowadził do boomu na Bliskim Wschodzie.
130
00:06:49,284 --> 00:06:52,996
Iran czerpał ułamek zysków z własnej ropy,
131
00:06:53,079 --> 00:06:55,290
resztę zgarniali Brytyjczycy.
132
00:06:55,373 --> 00:06:58,084
Aż Irańczycy uznali,
że mają dość tego układu.
133
00:06:58,168 --> 00:07:01,838
W końcu nacjonaliści irańscy
wyrazili swój zamiar
134
00:07:01,922 --> 00:07:05,634
przejęcia przemysłu naftowego
i wywłaszczenia brytyjskiej firmy.
135
00:07:06,593 --> 00:07:11,097
Więc w 1953 roku Wielka Brytania i USA
przeprowadziły zamach stanu,
136
00:07:11,181 --> 00:07:15,310
obalając demokratycznego przywódcę
i powołując szacha.
137
00:07:15,393 --> 00:07:19,105
Bo uważali, że będzie bardziej przychylny
138
00:07:19,189 --> 00:07:22,442
dobrym stosunkom z Zachodem.
139
00:07:22,525 --> 00:07:25,737
Tak znalazł się tam młody lord Browne.
140
00:07:25,820 --> 00:07:28,239
Jako dziecko spędziłem wiele lat w Iranie,
141
00:07:28,323 --> 00:07:31,576
gdy mój ojciec pracował w branży naftowej.
142
00:07:31,660 --> 00:07:33,203
A kiedy skończył 18 lat,
143
00:07:33,286 --> 00:07:35,538
sam zaczął pracować dla BP.
144
00:07:35,622 --> 00:07:37,791
Dołączyłem do branży naftowej,
145
00:07:37,874 --> 00:07:40,919
wierząc, że można tam rozwiązać problemy,
146
00:07:41,002 --> 00:07:42,879
które były nierozstrzygnięte.
147
00:07:42,963 --> 00:07:46,216
Jak wykorzystać ropę, żeby pójść dalej?
148
00:07:46,800 --> 00:07:51,680
BP było wtedy jedną z siedmiu firm
z tylko trzech krajów,
149
00:07:51,763 --> 00:07:55,850
które kontrolowały 85%
światowych rezerw ropy.
150
00:07:56,810 --> 00:07:59,604
W Nigerii szybko odkryto,
151
00:07:59,688 --> 00:08:03,358
że ropa nie oznacza
dobrobytu dla wszystkich.
152
00:08:04,484 --> 00:08:06,027
Pod rządami Brytyjczyków
153
00:08:06,111 --> 00:08:09,656
zmuszono różne państewka
do stworzenia jednego narodu.
154
00:08:10,198 --> 00:08:13,702
Po uzyskaniu niepodległości
rodzinny region Nnimmo ogłosił,
155
00:08:13,785 --> 00:08:14,869
że się odłącza.
156
00:08:15,787 --> 00:08:18,081
Jako dziecko nie rozumiałem,
157
00:08:18,748 --> 00:08:20,375
o co toczyła się gra.
158
00:08:20,458 --> 00:08:22,877
Dla mnie najbardziej ekscytujące było to,
159
00:08:22,961 --> 00:08:24,879
że będzie nowy kraj – Biafra.
160
00:08:25,547 --> 00:08:28,508
Ale ten region obejmował
większość delty Nigru
161
00:08:29,009 --> 00:08:30,010
i zasobów ropy.
162
00:08:30,719 --> 00:08:33,221
Więc kiedy rząd Nigerii
wypowiedział wojnę,
163
00:08:33,304 --> 00:08:35,515
Brytyjczycy go poparli.
164
00:08:35,598 --> 00:08:37,642
Moja wioska była frontem wojennym.
165
00:08:38,268 --> 00:08:40,562
Rząd wprowadził blokadę regionu.
166
00:08:40,645 --> 00:08:43,857
Szacuje się, że ponad milion cywilów
167
00:08:43,940 --> 00:08:45,608
zmarło z głodu.
168
00:08:45,692 --> 00:08:48,445
Wciąż czasem słyszę głosy ludzi,
169
00:08:48,528 --> 00:08:51,197
którzy proszą o pomoc, o jedzenie.
170
00:08:51,281 --> 00:08:53,825
Tego się szybko nie zapomina.
171
00:08:54,451 --> 00:08:56,786
Biafra poddała się w 1970 roku.
172
00:08:58,246 --> 00:09:00,957
Rok później Nigeria dołączyła do OPEC,
173
00:09:01,041 --> 00:09:03,334
sojuszu krajów wydobywających ropę,
174
00:09:03,418 --> 00:09:06,755
które chciały odzyskać kontrolę
nad swoimi surowcami.
175
00:09:07,338 --> 00:09:10,008
W latach 70. dzierżyli władzę,
176
00:09:10,091 --> 00:09:11,676
podnosząc ceny ropy,
177
00:09:11,760 --> 00:09:15,346
a kilka krajów bojkotowało USA
za militarne wsparcie Izraela.
178
00:09:15,430 --> 00:09:17,432
Nagle przerodziło się to w kryzys.
179
00:09:17,515 --> 00:09:19,934
Był to szok dla ładu politycznego.
180
00:09:20,018 --> 00:09:21,853
Susza na stacjach benzynowych.
181
00:09:22,353 --> 00:09:24,481
Przewoźnicy skracają rozkłady lotów.
182
00:09:24,564 --> 00:09:26,399
Zamykane są fabryki.
183
00:09:26,900 --> 00:09:30,737
W 1979 roku, gdy Irańczycy obalili szacha
184
00:09:30,820 --> 00:09:33,239
i odzyskali kontrolę nad ropą,
185
00:09:33,323 --> 00:09:35,700
ceny znów wystrzeliły.
186
00:09:35,784 --> 00:09:38,203
Choć to było niekorzystne dla klientów…
187
00:09:38,286 --> 00:09:41,790
To niedorzeczne.
Nie wiadomo, kiedy to się zatrzyma.
188
00:09:42,373 --> 00:09:44,542
…producenci ropy zacierali ręce.
189
00:09:44,626 --> 00:09:47,921
Nigeria stała się jednym
z najbogatszych krajów w Afryce.
190
00:09:48,505 --> 00:09:50,507
Ale po boomie w latach 70.
191
00:09:50,590 --> 00:09:52,217
ceny ropy załamały się,
192
00:09:52,300 --> 00:09:54,135
tak jak gospodarka Nigerii.
193
00:09:55,345 --> 00:09:57,597
W klątwie surowcowej chodzi o to,
194
00:09:57,680 --> 00:10:01,935
że kraje niekoniecznie radzą sobie lepiej,
195
00:10:02,018 --> 00:10:04,813
gdy są bogate w zasoby naturalne.
196
00:10:04,896 --> 00:10:08,233
Może to doprowadzić do wahań waluty
197
00:10:08,316 --> 00:10:11,069
i spadku konkurencyjności innych branż.
198
00:10:11,152 --> 00:10:13,113
Prowadząc do chaosu gospodarczego
199
00:10:13,196 --> 00:10:14,239
i korupcji.
200
00:10:14,322 --> 00:10:16,825
Problemem nie są zasoby.
201
00:10:16,908 --> 00:10:19,244
Tylko to, jak się je wykorzystuje.
202
00:10:19,327 --> 00:10:22,330
To, że kraj ma dochody z ropy, to jedno.
203
00:10:22,413 --> 00:10:25,250
Pytanie, gdzie trafiają te pieniądze.
204
00:10:25,333 --> 00:10:29,796
Sporą ich część zabierają
korporacje ponadnarodowe.
205
00:10:29,879 --> 00:10:31,506
A pieniądze, które zostają,
206
00:10:31,589 --> 00:10:34,634
trafiają do krajowej korporacji naftowej,
207
00:10:34,717 --> 00:10:36,636
należącej do nigeryjskiego rządu
208
00:10:36,719 --> 00:10:40,682
i nadzorującej krajowy przemysł naftowy.
209
00:10:40,765 --> 00:10:43,434
Operator jest też organem nadzorczym.
210
00:10:43,518 --> 00:10:45,270
Za czasów niepodległości
211
00:10:45,353 --> 00:10:47,814
przepadły miliardy.
212
00:10:49,607 --> 00:10:51,151
Ten poziom korupcji
213
00:10:51,234 --> 00:10:54,112
nie dotyczy tylko gospodarki.
214
00:10:54,195 --> 00:10:56,114
To psuje system polityczny.
215
00:10:56,781 --> 00:10:58,741
Były też inne koszty.
216
00:10:59,659 --> 00:11:02,620
W delcie Nigru przez 50 lat
dochodziło do wycieków,
217
00:11:02,704 --> 00:11:07,125
przez co powstało 70 000 km²
toksycznych bagien skażonych ropą.
218
00:11:07,834 --> 00:11:11,087
Dzieci pływają w wodzie pokrytej ropą.
219
00:11:11,171 --> 00:11:12,797
Szacowana długość życia
220
00:11:12,881 --> 00:11:16,134
to 41 lat, być może najniższa na świecie.
221
00:11:16,885 --> 00:11:21,055
Rybacy nie mogą już zostawiać sieci.
222
00:11:21,139 --> 00:11:23,766
Są rybacy, którzy dniami i nocami
223
00:11:23,850 --> 00:11:26,769
łowią w rzekach i nic nie łapią.
224
00:11:26,853 --> 00:11:29,147
Nie ma już księżycowych nocy.
225
00:11:29,230 --> 00:11:31,858
Pochodnie gazowe nad szybami naftowymi
226
00:11:31,941 --> 00:11:34,944
palą się 24 godziny na dobę.
227
00:11:35,028 --> 00:11:39,866
Poza tym Nigeria
jest gorącym, suchym krajem,
228
00:11:39,949 --> 00:11:43,661
a przez to jest bardziej wrażliwa
na wzrost temperatury.
229
00:11:44,829 --> 00:11:48,416
Do 2020 roku średnia globalna temperatura
230
00:11:48,499 --> 00:11:51,336
wzrosła o ponad jeden stopień Celsjusza.
231
00:11:52,045 --> 00:11:55,632
Fale upałów są coraz silniejsze,
częstsze i bardziej zabójcze.
232
00:11:55,715 --> 00:11:58,927
To napędza huragany,
które szybciej przybierają na sile.
233
00:11:59,010 --> 00:12:02,180
Pożary trawią większe obszary.
234
00:12:02,972 --> 00:12:07,101
Zmiana klimatu nie jest następstwem
naszych rocznych emisji,
235
00:12:07,185 --> 00:12:09,729
tylko skumulowanej emisji gazów.
236
00:12:09,812 --> 00:12:12,482
To bogate kraje spowodowały problemy.
237
00:12:12,565 --> 00:12:16,402
To my odpowiadamy za emisję
przez te wszystkie lata.
238
00:12:16,486 --> 00:12:20,448
Ale to kraje rozwijające się
mogą ponieść koszty.
239
00:12:21,032 --> 00:12:24,702
Miliony ludzi zostało już zmuszonych
do opuszczenia domów.
240
00:12:24,786 --> 00:12:28,498
Czas ucieka i zastanawiamy się,
czy jest jakaś nadzieja,
241
00:12:28,581 --> 00:12:32,669
że uda nam się z tego wybrnąć
bez balansowania na skraju przepaści.
242
00:12:33,378 --> 00:12:35,922
Co jest zagrożone?
Nie planeta. Ona przetrwa.
243
00:12:36,631 --> 00:12:37,924
To my ryzykujemy.
244
00:12:38,841 --> 00:12:41,678
Świat emituje około 50 miliardów ton
245
00:12:41,761 --> 00:12:43,763
gazów cieplarnianych rocznie,
246
00:12:43,846 --> 00:12:45,390
więcej niż kiedykolwiek.
247
00:12:45,473 --> 00:12:46,808
Rządy zgadzają się,
248
00:12:46,891 --> 00:12:49,394
że musimy osiągnąć zerową emisję netto
249
00:12:49,477 --> 00:12:50,812
do 2050 roku.
250
00:12:50,895 --> 00:12:52,730
Osiągnąć neutralność węglową.
251
00:12:52,814 --> 00:12:55,358
Przejdziemy do zerowej emisji netto…
252
00:12:55,441 --> 00:12:57,277
…dążenie do „zera netto”.
253
00:12:57,360 --> 00:12:59,320
…znacznie zredukować emisje.
254
00:12:59,404 --> 00:13:01,406
Ustawa o „zero netto”.
255
00:13:01,489 --> 00:13:05,118
Nigeria zastosowała ramy instytucjonalne,
256
00:13:05,201 --> 00:13:07,745
żeby obniżyć emisję o 20%.
257
00:13:07,829 --> 00:13:10,498
Ten problem nie przypomina koronawirusa,
258
00:13:10,581 --> 00:13:15,211
gdzie wystarczy jedna szczepionka,
żeby uporać się z nim i jego wariantami.
259
00:13:15,295 --> 00:13:19,215
To bardzo szerokie zagadnienie,
które wymaga wielu rozwiązań.
260
00:13:19,299 --> 00:13:21,884
Będą potrzebne technologie,
261
00:13:21,968 --> 00:13:24,012
których jeszcze nie ma.
262
00:13:24,095 --> 00:13:26,806
Ale zaszły dramatyczne zmiany.
263
00:13:26,889 --> 00:13:31,102
Wiatr i energia słoneczna
są w wielu krajach tańsze niż węgiel.
264
00:13:31,185 --> 00:13:33,813
Rozwija się technologia akumulatorowa.
265
00:13:33,896 --> 00:13:37,400
Rządy inwestują
w elektrownie wodne i jądrowe.
266
00:13:37,483 --> 00:13:40,278
Elektryczne auta są coraz tańsze.
267
00:13:40,361 --> 00:13:42,822
Dla statków i samolotów dalekiego zasięgu
268
00:13:42,905 --> 00:13:45,575
przewiduje się biopaliwa i ciekły wodór.
269
00:13:45,658 --> 00:13:49,495
Pracuje się nad rozwiązaniami
dla każdego z tych elementów.
270
00:13:49,579 --> 00:13:53,249
Obecnym celem nie jest
zerowa emisja węgla.
271
00:13:53,333 --> 00:13:58,004
Chodzi o emisję zero netto.
272
00:13:58,087 --> 00:14:01,924
Będziemy produkować węgiel,
ale to zrównoważymy.
273
00:14:02,008 --> 00:14:04,260
Przywracając lasy i mokradła.
274
00:14:04,344 --> 00:14:06,346
Techniki w oceanie.
275
00:14:06,429 --> 00:14:08,765
Które pomogą wchłonąć więcej węgla.
276
00:14:08,848 --> 00:14:12,560
Albo technologia wychwytywania węgla,
która wciąż jest droga.
277
00:14:13,603 --> 00:14:16,105
Jest wiele rozwiązań problemu.
278
00:14:16,773 --> 00:14:19,859
Dlatego wiele rządów
stara się przywrócić równowagę.
279
00:14:19,942 --> 00:14:23,279
Ponad 40 krajów
wprowadziło uprawnienia do emisji CO,
280
00:14:23,363 --> 00:14:26,115
by spalanie paliw kopalnych było droższe.
281
00:14:26,199 --> 00:14:29,619
Od dekady USA przechodzą z węgla
282
00:14:29,702 --> 00:14:32,663
na gaz ziemny dzięki szczelinowaniu.
283
00:14:33,247 --> 00:14:37,043
Stany Zjednoczone,
kiedyś największy importer ropy,
284
00:14:37,126 --> 00:14:39,545
stały się jej światowym producentem.
285
00:14:40,088 --> 00:14:42,924
A elektrownie gazowe budowane w Stanach
286
00:14:43,007 --> 00:14:46,010
są głównymi inwestycjami w paliwa kopalne.
287
00:14:46,677 --> 00:14:50,098
To pomogło znacznie ograniczyć emisje.
288
00:14:50,181 --> 00:14:52,392
Spadły one również w Europie,
289
00:14:52,892 --> 00:14:54,685
ale nie na świecie.
290
00:14:55,228 --> 00:14:57,980
Gdy patrzy się na wzrost emisji,
291
00:14:58,064 --> 00:15:01,234
dzieje się to w krajach rozwijających się.
292
00:15:01,317 --> 00:15:05,446
Nawet jeśli Stany i Europa
będą pracować nad rozwiązaniem,
293
00:15:05,530 --> 00:15:08,616
nic nie osiągniemy
bez krajów rozwijających się,
294
00:15:08,699 --> 00:15:11,369
bo to one będą emitowały najwięcej.
295
00:15:12,078 --> 00:15:14,288
Bez ograniczania emisji
296
00:15:14,372 --> 00:15:17,834
w krajach rozwijających się
wszyscy się usmażymy.
297
00:15:17,917 --> 00:15:20,002
Jako Nigeryjka i Afrykanka wiem,
298
00:15:20,086 --> 00:15:23,506
że trudno powiedzieć
ludziom żyjącym w skrajnym ubóstwie…
299
00:15:23,589 --> 00:15:25,258
SPECJALNY PRZEDSTAWICIEL ONZ
300
00:15:25,341 --> 00:15:26,884
…żeby poczekali kilka lat,
301
00:15:26,968 --> 00:15:30,054
aż znajdziemy najlepsze rozwiązanie.
302
00:15:30,638 --> 00:15:32,640
Przeciętny młody człowiek w Afryce
303
00:15:32,723 --> 00:15:36,561
chce tyle samo energii
co jego rówieśnik w Ameryce.
304
00:15:36,644 --> 00:15:38,563
Chce tych samych możliwości.
305
00:15:38,646 --> 00:15:41,023
A energia to ta nić przewodnia,
306
00:15:41,107 --> 00:15:44,026
bez której nie osiągną pełnego potencjału.
307
00:15:44,610 --> 00:15:47,530
Podczas gdy ziemia Nigerii
jest bogata w energię…
308
00:15:47,613 --> 00:15:51,451
To kraj z największym niedoborem
energii na świecie.
309
00:15:51,534 --> 00:15:55,037
W kraju, w którym żyje 200 milionów ludzi,
310
00:15:55,121 --> 00:15:57,957
prawie połowa nie ma elektryczności.
311
00:15:58,458 --> 00:15:59,542
A ci, którzy mają…
312
00:16:00,168 --> 00:16:02,879
Codziennie o dziewiątej rano
313
00:16:02,962 --> 00:16:05,381
wyłączają zasilanie w mojej okolicy.
314
00:16:05,882 --> 00:16:07,842
Jest z powrotem o 14.00,
315
00:16:07,925 --> 00:16:10,636
a potem znowu nie ma od 20.00.
316
00:16:11,179 --> 00:16:12,597
Więc większość firm
317
00:16:12,680 --> 00:16:16,142
czerpie prąd z agregatów dieslowskich.
318
00:16:16,225 --> 00:16:20,354
Około 800 milionów ludzi na świecie
nie ma dostępu do energii,
319
00:16:20,438 --> 00:16:24,567
żeby móc żyć z godnością.
320
00:16:24,650 --> 00:16:26,360
Nie chodzi o niedogodność.
321
00:16:26,444 --> 00:16:30,698
To dla wielu ludzi
kwestia życia lub śmierci.
322
00:16:32,158 --> 00:16:36,162
Muszą być w stanie się rozwijać,
mieć elektryczność i infrastrukturę.
323
00:16:36,245 --> 00:16:38,748
Ale istnieją teraz lepsze sposoby od tych,
324
00:16:38,831 --> 00:16:40,833
które stosowaliśmy 300 lat temu.
325
00:16:40,917 --> 00:16:42,627
Mówi się o przeskoku,
326
00:16:42,710 --> 00:16:46,422
kiedy kraje rozwijające się
mogą pominąć technologie,
327
00:16:46,506 --> 00:16:48,883
które pomogły bogatych krajom.
328
00:16:48,966 --> 00:16:51,719
Zamiast tego korzystają
z energii odnawialnej.
329
00:16:51,802 --> 00:16:55,056
Jest w tym trochę hipokryzji,
330
00:16:55,139 --> 00:16:57,099
kiedy prosi się kraje,
331
00:16:57,183 --> 00:17:00,019
które nie mają dużo pieniędzy,
332
00:17:00,102 --> 00:17:04,690
żeby zrezygnowały z tego,
co bogate kraje wciąż robią.
333
00:17:05,441 --> 00:17:07,777
Załóżmy, że mam ciocię na wyspie Lagos,
334
00:17:07,860 --> 00:17:10,363
która codziennie jeździ autobusem
335
00:17:10,446 --> 00:17:12,698
z domu do pracy.
336
00:17:12,782 --> 00:17:16,577
Oszczędzała pieniądze,
żeby kupić mały samochód
337
00:17:16,661 --> 00:17:18,871
na olej napędowy lub benzynę.
338
00:17:18,955 --> 00:17:21,999
Nie stać jej, żeby kupić elektryczne auto.
339
00:17:22,083 --> 00:17:26,087
Ale każesz jej jeździć autobusem,
aż zarobi na taki samochód.
340
00:17:26,170 --> 00:17:29,465
Tak wygląda w Afryce
transformacja energetyczna.
341
00:17:30,007 --> 00:17:34,512
Zanim powiesz krajom rozwijającym się,
żeby uwolniły się od paliw kopalnych,
342
00:17:34,595 --> 00:17:36,889
trzeba mieć na to fundusze.
343
00:17:37,723 --> 00:17:40,226
Żeby dokonać transformacji,
344
00:17:40,309 --> 00:17:44,438
trzeba byłoby inwestować
70 miliardów rocznie.
345
00:17:45,022 --> 00:17:48,234
Globalna północ
powinna spłacić dług klimatyczny
346
00:17:48,317 --> 00:17:51,612
za wieloletnią eksploatację.
347
00:17:52,280 --> 00:17:56,784
Ci, którzy stworzyli problem,
muszą zainwestować w rozwiązanie.
348
00:17:57,952 --> 00:18:02,248
Światowi przywódcy przystali na to
w Paryżu w 2015 roku.
349
00:18:02,832 --> 00:18:04,875
Przełomowe porozumienie paryskie
350
00:18:04,959 --> 00:18:08,129
ustanowiło Zielony Fundusz Klimatyczny,
351
00:18:08,212 --> 00:18:12,675
który pomaga krajom rozwijającym się
dostosować się do zmian klimatu.
352
00:18:12,758 --> 00:18:16,679
Do 2020 roku miało tam trafiać
100 miliardów rocznie.
353
00:18:16,762 --> 00:18:18,848
Daleko nam do tego.
354
00:18:19,432 --> 00:18:20,391
Nie wypłacono
355
00:18:21,100 --> 00:18:22,435
90 miliardów.
356
00:18:23,144 --> 00:18:25,563
Niektóre bogate kraje inwestują miliardy
357
00:18:25,646 --> 00:18:28,274
w projekty czystej energii w Afryce,
358
00:18:28,357 --> 00:18:31,736
ale jeszcze więcej w paliwa kopalne.
359
00:18:32,320 --> 00:18:34,989
W 2020 roku premier Wielkiej Brytanii
360
00:18:35,072 --> 00:18:37,491
przemówił na szczycie inwestycyjnym.
361
00:18:37,575 --> 00:18:41,203
W Wielkiej Brytanii nie ma sensu
ograniczać spalania węgla,
362
00:18:41,287 --> 00:18:43,414
jeśli przenosimy się do Afryki
363
00:18:43,497 --> 00:18:45,750
i wypychamy swoje kieszenie,
364
00:18:45,833 --> 00:18:47,710
zachęcając państwa afrykańskie,
365
00:18:47,793 --> 00:18:50,296
żeby zwiększały wydobycie węgla.
366
00:18:50,379 --> 00:18:53,549
Wkrótce okazało się,
że 90% umów energetycznych,
367
00:18:53,633 --> 00:18:55,676
które zawarła wtedy Wielka Brytania,
368
00:18:55,760 --> 00:18:57,595
dotyczyło paliw kopalnych.
369
00:18:58,220 --> 00:18:59,430
Tak jest nadal.
370
00:19:00,014 --> 00:19:04,185
Chiny znacznie obniżyły
ceny energii wiatrowej i słonecznej,
371
00:19:04,268 --> 00:19:06,896
ale nadal inwestują w elektrownie węglowe.
372
00:19:06,979 --> 00:19:08,189
Ostatnio USA
373
00:19:08,272 --> 00:19:11,776
zainwestowały 9 miliardów
w paliwa kopalne na całym świecie,
374
00:19:11,859 --> 00:19:14,195
głównie w Afryce Subsaharyjskiej.
375
00:19:14,278 --> 00:19:17,990
Podczas gdy ulice bogatych krajów
są coraz czystsze,
376
00:19:18,074 --> 00:19:20,951
dzięki autom o niskim spalaniu
lub elektrycznym,
377
00:19:21,035 --> 00:19:23,537
wiele paliwożernych modeli
378
00:19:23,621 --> 00:19:26,207
nie znika z powierzchni ziemi.
379
00:19:26,290 --> 00:19:29,251
Są eksportowane
do takich krajów jak Nigeria,
380
00:19:29,335 --> 00:19:32,713
bo to jedyne samochody,
na które mogą sobie tam pozwolić.
381
00:19:32,797 --> 00:19:35,091
Afryka to wysypisko dla technologii.
382
00:19:35,675 --> 00:19:39,303
Choć Nigeria jest największym
producentem ropy na kontynencie,
383
00:19:39,387 --> 00:19:42,890
rafinerie są zamknięte lub niesprawne.
384
00:19:42,973 --> 00:19:46,227
Więc eksportują ropę na cały świat
385
00:19:46,310 --> 00:19:50,231
i importują większość paliwa
z Holandii i Belgii.
386
00:19:50,815 --> 00:19:52,983
Ale sami spalają co innego.
387
00:19:53,067 --> 00:19:57,029
Śledczy ustalili,
że olej napędowy zawierał siarkę
388
00:19:57,113 --> 00:19:59,657
na poziomie 204 razy większym
389
00:19:59,740 --> 00:20:01,742
niż dopuszczalny w Europie.
390
00:20:02,785 --> 00:20:05,413
Wiele inwestuje się w niszczenie świata.
391
00:20:06,247 --> 00:20:10,710
Wyzwaniem, przed którym stoimy,
jest przejście od systemu nierówności
392
00:20:11,210 --> 00:20:14,672
do systemu,
który jest bardziej sprawiedliwy.
393
00:20:15,756 --> 00:20:17,425
Rozumiem zarówno
394
00:20:17,508 --> 00:20:20,553
argumenty za wydobyciem ropy i gazu,
395
00:20:20,636 --> 00:20:23,681
jak i problem zmian klimatycznych.
396
00:20:23,764 --> 00:20:27,184
W 1997 roku lord Browne wygłosił mowę,
397
00:20:27,268 --> 00:20:29,562
która wstrząsnęła branżą naftową.
398
00:20:29,645 --> 00:20:33,357
Widać wpływ człowieka na klimat.
399
00:20:33,441 --> 00:20:35,651
Świat naftowy zareagował źle
400
00:20:35,735 --> 00:20:39,613
i oświadczono, że „porzuciłem kościół”.
401
00:20:40,114 --> 00:20:43,033
Ale teraz i światowi
giganci naftowi przyznają,
402
00:20:43,117 --> 00:20:45,619
że musimy dojść do zerowej emisji netto.
403
00:20:46,203 --> 00:20:49,123
Widzą, w którą stronę
wieje polityczny wiatr.
404
00:20:49,707 --> 00:20:52,126
Muszą pomóc rozwiązać problem,
405
00:20:52,209 --> 00:20:56,338
a nie tylko liczyć na to,
że przeprosiny załatwią wszystko.
406
00:20:56,422 --> 00:20:58,299
Firmy muszą dokonać wyboru.
407
00:20:58,883 --> 00:21:01,886
Ale koncerny naftowe wybrały
408
00:21:01,969 --> 00:21:02,970
ropę.
409
00:21:03,053 --> 00:21:07,516
Energia odnawialna stanowi
mniej niż 1% ich inwestycji.
410
00:21:07,600 --> 00:21:09,018
Według jednego raportu
411
00:21:09,101 --> 00:21:12,480
w 2030 roku większość światowych gigantów
412
00:21:12,563 --> 00:21:16,525
będzie produkować więcej ropy niż dziś.
413
00:21:17,443 --> 00:21:20,821
Kiedyś światem naftowym
rządziły prywatne firmy,
414
00:21:20,905 --> 00:21:24,617
a teraz to rządowe spółki
produkują połowę ropy i gazu,
415
00:21:24,700 --> 00:21:27,995
a wiele z ich gospodarek
zależy od tych paliw.
416
00:21:28,496 --> 00:21:31,832
Kraje gospodarczo zależne od ropy
417
00:21:31,916 --> 00:21:33,459
stoją przed wyzwaniem.
418
00:21:33,542 --> 00:21:36,378
Ich produkcja jest tańsza od innych,
419
00:21:36,962 --> 00:21:39,089
więc pewnie będą ostatnimi,
420
00:21:39,173 --> 00:21:41,884
którzy znikną z tej branży.
421
00:21:44,136 --> 00:21:47,348
Przemysł o wartości 88 bilionów dolarów
422
00:21:47,431 --> 00:21:49,642
opiera się na systemie energetycznym,
423
00:21:49,725 --> 00:21:52,269
w którym ropa gra pierwszorzędną rolę.
424
00:21:52,853 --> 00:21:56,607
Zwykle transformacje trwały wieki.
A ta ma się dokonać w 30 lat.
425
00:21:56,690 --> 00:21:59,735
Spodziewam się,
że ropa będzie długo obecna,
426
00:22:00,361 --> 00:22:02,613
ale będą z niej korzystać ci,
427
00:22:02,696 --> 00:22:04,990
którzy nie mają wyjścia.
428
00:22:05,074 --> 00:22:07,368
Bogate kraje, które są odpowiedzialne
429
00:22:07,451 --> 00:22:09,620
za największą część emisji,
430
00:22:09,703 --> 00:22:13,082
mają obowiązek działać
najaktywniej i jako pierwsi.
431
00:22:13,165 --> 00:22:15,167
Jest kwestia sprawiedliwości
432
00:22:15,251 --> 00:22:18,671
i w pewnym sensie każdy ma rację,
choć to nie ma znaczenia.
433
00:22:18,754 --> 00:22:22,800
Musimy nad tym wspólnie pracować,
czy to jest sprawiedliwe, czy nie.
434
00:22:23,467 --> 00:22:26,637
Kraje rozwijające się mówią:
„Chcemy być tego częścią.
435
00:22:26,720 --> 00:22:29,557
Chcemy transformacji,
ale potrzebujemy pomocy”.
436
00:22:30,516 --> 00:22:32,685
Nie osiągniemy celów klimatycznych
437
00:22:32,768 --> 00:22:35,312
bez powszechnego dostępu do energii.
438
00:22:35,396 --> 00:22:37,565
Historie energii, zmian klimatu
439
00:22:37,648 --> 00:22:39,650
i rozwoju muszą iść w parze.
440
00:22:40,484 --> 00:22:43,195
Za 30 lat świat będzie wyglądał inaczej.
441
00:22:43,696 --> 00:22:46,907
Jak bardzo się zmieni i jak będzie inny,
442
00:22:46,991 --> 00:22:48,617
wciąż trudno powiedzieć.
443
00:22:49,618 --> 00:22:53,539
Czasem trudno marzyć
o przyszłości i sposobie dotarcia do niej.
444
00:22:54,665 --> 00:22:57,042
Ale można stworzyć nowy system.
445
00:22:58,127 --> 00:22:59,795
W tym moja nadzieja.
446
00:23:25,946 --> 00:23:27,865
Napisy: Anna Samoń