1
00:00:07,173 --> 00:00:11,219
Trong một năm bình thường,
hơn 7.000 bộ phim mới sẽ được trình làng,
2
00:00:11,845 --> 00:00:16,766
và hơn 1.000 chương trình truyền hình mới,
hàng ngàn trò chơi điện tử mới,
3
00:00:16,850 --> 00:00:19,644
hàng trăm ngàn podcast mới,
4
00:00:20,311 --> 00:00:22,355
và hơn 60.000 ca khúc mới
5
00:00:22,439 --> 00:00:27,777
được tải lên Spotify mỗi ngày. Và trong số
những lựa chọn giải trí và tiêu khiển đó,
6
00:00:27,861 --> 00:00:31,865
thứ đã nổi lên như là
lựa chọn được ưa thích nhất năm 2020
7
00:00:33,033 --> 00:00:35,660
đã có tuổi đời hơn 1.500 năm.
8
00:00:36,369 --> 00:00:39,914
Cờ vua đang được ưa chuộng
hơn bao giờ hết.
9
00:00:39,998 --> 00:00:42,250
{\an8}Cờ vua đứng đầu các danh sách quà tặng
10
00:00:42,333 --> 00:00:45,128
{\an8}và các nhà bán lẻ nói
họ đang thiếu hàng để bán.
11
00:00:45,211 --> 00:00:49,591
{\an8}Thậm chí trên toàn cầu, có vẻ số lượng
lượt tải cờ vua cũng đã tăng 11%.
12
00:00:50,175 --> 00:00:52,761
Trong một thời gian ngắn,
đây là thể loại thịnh hành nhất
13
00:00:52,844 --> 00:00:55,055
trên nền tảng phát trực tuyến Twitch,
14
00:00:55,138 --> 00:00:59,184
vượt mặt các trò chơi điện tử
như Liên minh Huyền thoại và Fortnite.
15
00:00:59,267 --> 00:01:02,270
Thậm chí hàng ngàn người
từng tham gia xem tôi chơi.
16
00:01:02,353 --> 00:01:05,940
Anh ấy đã sai khi bỏ quên H4.
Có vẻ Logic sắp chiếu hết rồi.
17
00:01:06,024 --> 00:01:07,859
Cái gì thế? Tên ngốc này!
18
00:01:07,942 --> 00:01:09,486
Nhìn lại lịch sử cờ vua,
19
00:01:09,569 --> 00:01:13,073
{\an8}nó được coi là môn chơi
của những người cực kỳ thông thái.
20
00:01:13,156 --> 00:01:16,743
{\an8}Các lãnh tụ vĩ đại từng mê mẩn nó.
Cũng như các nhà tư tưởng,
21
00:01:16,826 --> 00:01:18,161
{\an8}các nghệ sĩ,
22
00:01:18,244 --> 00:01:20,246
{\an8}và các vận động viên ưu tú.
23
00:01:20,330 --> 00:01:23,208
{\an8}Nhiều ngôi sao
từng tới cửa hàng này chơi cờ vua.
24
00:01:23,291 --> 00:01:26,461
{\an8}Marcel Duchamp
từng tới địa chỉ này để chơi.
25
00:01:26,544 --> 00:01:30,632
{\an8}Stanley Kubrick từng tới chơi.
Cả Bobby Fischer cũng từng tới chơi.
26
00:01:31,132 --> 00:01:35,261
Đâu phải thiên tài mới chơi giỏi cờ vua.
Tôi nghĩ đó là chuyện hoang đường thôi.
27
00:01:35,345 --> 00:01:38,932
Nhưng trước nay,
cờ vua chưa bao giờ chỉ là thú tiêu khiển,
28
00:01:39,516 --> 00:01:43,103
nó vượt trên tuổi tác,
tín ngưỡng và văn hóa
29
00:01:43,186 --> 00:01:45,730
nhưng vì sao đó,
lại không bao giờ lỗi thời.
30
00:01:45,814 --> 00:01:49,109
{\an8}Nó thú vị lắm.
Giống như bạn được thoát khỏi thực tại
31
00:01:49,192 --> 00:01:52,362
để bước vào
một thế giới mới có 64 ô vuông vậy.
32
00:01:52,445 --> 00:01:54,781
Vậy tại sao trò cờ bàn cổ xưa này
33
00:01:54,864 --> 00:01:57,283
vẫn thu hút trí tưởng tượng của chúng ta?
34
00:01:57,784 --> 00:02:00,620
Cờ vua có gì mà đặc biệt thế?
35
00:02:02,872 --> 00:02:06,501
Cờ vua rất tuyệt vời.
Một trò chơi và một môn thể thao trí óc.
36
00:02:07,627 --> 00:02:11,965
Phải dành trọn thời gian cho nó
nếu muốn lọt tốp xuất sắc nhất thế giới.
37
00:02:12,674 --> 00:02:15,927
Cháu thích chơi cờ vua
vì trò này rất vui ạ.
38
00:02:16,636 --> 00:02:19,430
Giờ chúng tôi nhận ra là
ai có bộ óc bình thường
39
00:02:19,514 --> 00:02:20,974
cũng thành được Đại kiện tướng.
40
00:02:21,057 --> 00:02:23,601
Cỗ máy chơi cờ này
học các nước cờ hay nhất
41
00:02:23,685 --> 00:02:27,981
nhờ tận dụng kinh nghiệm sẵn có
để phân tích một loạt nước cờ khác nhau.
42
00:02:28,731 --> 00:02:30,108
Rồi chọn ra một nước.
43
00:02:30,775 --> 00:02:37,115
CỜ
44
00:02:40,368 --> 00:02:42,537
Một vương quốc đang bị tấn công.
45
00:02:43,037 --> 00:02:45,832
Kỵ binh của quân địch đã xông vào lâu đài.
46
00:02:46,416 --> 00:02:47,959
Nhà vua đã tháo chạy.
47
00:02:48,585 --> 00:02:50,336
Không ai rõ ông ta đã đi đâu,
48
00:02:50,420 --> 00:02:53,339
mà họ sẽ chiến đấu
tới khi biết rõ ông ta đã chết.
49
00:02:53,840 --> 00:02:57,343
Lần đầu tiên trong đời,
hoàng hậu hoàn toàn bất lực.
50
00:02:58,011 --> 00:03:01,472
Một đế chế quỵ gối đầy bi tráng
51
00:03:01,556 --> 00:03:04,684
chính là sự kiện
các thế hệ tương lai nên nghiên cứu.
52
00:03:05,435 --> 00:03:06,769
Và họ nghiên cứu thật.
53
00:03:07,437 --> 00:03:12,483
Tất cả đang diễn ra trên bàn cờ này.
Và giây phút này, trong trò chơi này,
54
00:03:12,567 --> 00:03:15,236
là phút giây huyền thoại.
55
00:03:15,778 --> 00:03:17,614
Nó đã là một ván cờ rất hay.
56
00:03:17,697 --> 00:03:19,824
{\an8}Và dĩ nhiên, với người mới chơi,
57
00:03:19,908 --> 00:03:22,952
{\an8}trông nó thật phi thường.
58
00:03:23,620 --> 00:03:25,830
Edward Lasker, một kỹ sư người Đức,
59
00:03:25,914 --> 00:03:28,750
không hề biết
ông sắp viết nên lịch sử cờ vua
60
00:03:28,833 --> 00:03:32,503
khi ông xuống tàu ở London
vào cái ngày định mệnh năm 1912.
61
00:03:33,129 --> 00:03:36,466
Điểm dừng đầu tiên
là câu lạc bộ cờ vua số một thành phố.
62
00:03:37,133 --> 00:03:40,220
Lasker chẳng biết một từ tiếng Anh nào,
nhưng ở đây
63
00:03:41,012 --> 00:03:44,432
thì chả quan trọng.
Một người đã rủ ông chơi một ván nhanh.
64
00:03:44,933 --> 00:03:48,144
Lasker không hề biết
đó là Ngài George Alan Thomas,
65
00:03:48,228 --> 00:03:50,855
có lẽ là kỳ thủ xuất sắc nhất nước Anh.
66
00:03:50,939 --> 00:03:54,734
Đó là một ván cờ bất chợt, ngẫu hứng
nhưng tình cờ bị ghi lại.
67
00:03:54,817 --> 00:03:57,904
Nó không nằm trong giải đấu,
nó cũng không vì tiền.
68
00:03:58,571 --> 00:04:01,532
Ngày nay, nó được đặt tên là
"Màn Săn Vua Hoàn hảo"
69
00:04:01,616 --> 00:04:04,077
bởi sự khốc liệt nhưng trang nhã của nó.
70
00:04:04,577 --> 00:04:06,746
Hoặc đôi khi là "Vẻ đẹp Chết người",
71
00:04:06,829 --> 00:04:09,207
bởi nó cũng rất đẹp đẽ nữa.
72
00:04:10,625 --> 00:04:15,296
Và để thực sự thấy được vẻ đẹp của nó,
trước tiên, biết cách chơi sẽ rất có ích.
73
00:04:15,797 --> 00:04:18,925
Tôi sẽ dạy
một bé sáu tuổi hay một người 20 tuổi đây?
74
00:04:19,008 --> 00:04:20,927
Bé sáu tuổi ạ. Chắc chắn là thế.
75
00:04:21,678 --> 00:04:23,888
Trong tay bạn có tám quân tốt,
76
00:04:23,972 --> 00:04:25,390
tám bộ binh.
77
00:04:25,473 --> 00:04:28,518
Các bé sáu tuổi rất thích các quân tốt.
78
00:04:28,601 --> 00:04:33,564
Chúng là những quân cờ nhỏ và yếu nhất,
nhưng có thể chế ngự vua của đối thủ.
79
00:04:34,399 --> 00:04:37,819
{\an8}Tiếp đến là
hai quân xe, hai pháo đài uy lực.
80
00:04:37,902 --> 00:04:41,322
{\an8}Chúng chỉ đi được đường thẳng,
chả phải quân cờ hay nhất.
81
00:04:41,406 --> 00:04:44,534
Cạnh hai quân xe là hai quân mã.
Trông chúng giống…
82
00:04:44,617 --> 00:04:47,578
Hai con ngựa. Ai mà chẳng thích ngựa nhỉ?
83
00:04:47,662 --> 00:04:49,247
{\an8}Chúng đi hình chữ "L".
84
00:04:49,330 --> 00:04:51,833
{\an8}- Chúng nhảy quanh.
- Ừm, hơi giống ngựa.
85
00:04:52,417 --> 00:04:54,460
Quân cờ tiếp theo là quân tượng.
86
00:04:54,544 --> 00:04:59,590
{\an8}Chúng đi được rất xa, có thể đi từ đầu này
sang đầu kia để tấn công quân đối phương.
87
00:05:00,091 --> 00:05:03,720
Đứng cạnh quân tượng
là quân cờ uy lực nhất.
88
00:05:03,803 --> 00:05:07,390
Trước cuối thế kỷ 15,
89
00:05:07,473 --> 00:05:10,143
quân cờ này chỉ đi được một ô một.
90
00:05:10,727 --> 00:05:14,147
{\an8}Nhưng rồi nhiều nữ lãnh tụ quyền lực
xuất hiện khắp cõi Âu.
91
00:05:14,731 --> 00:05:17,066
{\an8}Thế là bỗng dưng, quân cờ yếu ớt đó…
92
00:05:17,150 --> 00:05:19,277
{\an8}Được thay bằng một quân hậu
93
00:05:19,360 --> 00:05:22,030
{\an8}có thể đi khắp bàn cờ chỉ với một nước cờ.
94
00:05:22,113 --> 00:05:25,491
{\an8}Mất hậu thì bạn chịu thua là vừa,
trừ khi bạn cực giỏi.
95
00:05:26,075 --> 00:05:28,661
Và cuối cùng là quân cờ quan trọng nhất.
96
00:05:28,745 --> 00:05:32,957
{\an8}Quân vua nhỏ bé,
chỉ đi được một ô một, theo mọi hướng.
97
00:05:33,041 --> 00:05:35,126
Nó có vẻ yếu đuối vậy thôi
98
00:05:35,209 --> 00:05:38,796
nhưng bạn mà không bảo vệ nó
là bạn sẽ thua ván cờ.
99
00:05:38,880 --> 00:05:40,715
Tiếng Ba Tư cổ gọi là:
100
00:05:40,798 --> 00:05:41,924
"Shah mat",
101
00:05:42,425 --> 00:05:43,801
"Vua đã băng hà",
102
00:05:43,885 --> 00:05:46,179
khi đó sẽ là "chiếu hết".
103
00:05:47,138 --> 00:05:47,972
Ván cờ an bài.
104
00:05:48,848 --> 00:05:51,517
Đó là đội quân của bạn,
giống hệt đối phương.
105
00:05:51,601 --> 00:05:54,729
Giờ bạn chỉ việc
thực hiện nước cờ đầu tiên.
106
00:05:54,812 --> 00:05:57,648
KHAI CUỘC
107
00:05:57,732 --> 00:06:01,444
Edward Lasker chọn được quân trắng,
tức là ông được đi trước.
108
00:06:01,527 --> 00:06:04,113
Và có 20 nước cờ mà ông có thể đi.
109
00:06:04,906 --> 00:06:06,199
Ngài Thomas cũng vậy.
110
00:06:07,408 --> 00:06:09,369
Nhưng chỉ hai nước cờ đó
111
00:06:09,452 --> 00:06:11,871
đã có thể dẫn tới 400 ván cờ khác nhau.
112
00:06:12,372 --> 00:06:14,999
Đây là ván cờ Lasker và Thomas đã chơi.
113
00:06:16,000 --> 00:06:21,923
Thêm một nước nữa, số lượng cơ cấu bàn cờ
có thể chơi sẽ tăng vọt lên con số 71.852.
114
00:06:22,965 --> 00:06:27,053
Mỗi kỳ thủ đi nước thứ ba xong,
con số này sẽ là khoảng chín triệu.
115
00:06:28,096 --> 00:06:31,808
Với ngần ấy phương án,
làm sao để bạn quyết được nên làm gì?
116
00:06:32,642 --> 00:06:36,813
Nhiều thế kỷ trước,
câu trả lời là: "Chơi tất tay".
117
00:06:38,481 --> 00:06:41,401
Ở thế kỷ 18, đó được coi
118
00:06:41,484 --> 00:06:45,488
là cách quân tử duy nhất
để chơi môn này.
119
00:06:45,571 --> 00:06:48,616
Bạn sẽ tấn công đối phương
không chút kiềm chế,
120
00:06:48,699 --> 00:06:50,910
hiến các quân tốt tùy ý.
121
00:06:51,494 --> 00:06:53,830
Nó được gọi là thời kỳ cờ vua Lãng mạn.
122
00:06:54,330 --> 00:06:57,458
Nó gần như cùng lúc
với thời kỳ nghệ thuật Lãng mạn.
123
00:06:57,542 --> 00:06:59,544
Âm nhạc, hội họa, thi ca,
124
00:06:59,627 --> 00:07:03,339
tập trung vào biểu đạt cảm xúc
hơn là thuần thục về kỹ thuật.
125
00:07:04,882 --> 00:07:08,928
Khi đó, cờ vua đâu chỉ là về chuyện thắng.
Mà phải thắng sao cho đẹp.
126
00:07:11,222 --> 00:07:12,598
Rồi Steinitz xuất hiện.
127
00:07:13,182 --> 00:07:17,687
{\an8}Wilhelm Steinitz, nhà vô địch cờ vua
thế giới chính thức đầu tiên, nói…
128
00:07:17,770 --> 00:07:20,022
"Chà, đánh thế này hơi thô thiển".
129
00:07:20,106 --> 00:07:22,233
Steinitz đã mở ra một thời kỳ mới,
130
00:07:22,316 --> 00:07:24,277
trường phái cờ vua khoa học.
131
00:07:24,861 --> 00:07:29,699
Cũng như các nghệ sĩ xa rời tính kịch
để theo đuổi tính hiện thực, sự chính xác,
132
00:07:29,782 --> 00:07:34,036
các kỳ thủ cũng bắt đầu thiết lập
các nguyên lý cơ bản cho trò chơi này.
133
00:07:34,787 --> 00:07:39,083
Hãy xem lại những nước cờ này.
Lasker tiến lên giữa bàn cờ.
134
00:07:39,167 --> 00:07:42,336
Cố kiểm soát trung tâm bàn cờ
là nguyên lý thứ nhất.
135
00:07:42,837 --> 00:07:44,755
Đó là trái tim của chiến trường.
136
00:07:45,882 --> 00:07:49,927
Tiếp đến, Lasker di chuyển quân mã.
Đó là nguyên lý thứ hai.
137
00:07:50,011 --> 00:07:53,598
Cho các quân cờ mạnh hơn
tham chiến càng sớm càng tốt.
138
00:07:54,098 --> 00:07:56,309
Nhưng bạn chả phải tự lực khai cuộc.
139
00:07:56,392 --> 00:07:59,937
Các kỳ thủ vĩ đại xưa kia
đã thực hiện nhiều nước đi khó rồi.
140
00:08:00,021 --> 00:08:02,940
Có khai cuộc Gambit Đan Mạch,
Gambit Evans,
141
00:08:03,024 --> 00:08:04,692
Phòng thủ Sicilia,
142
00:08:04,775 --> 00:08:07,069
Phòng thủ Pháp, Ruy Lopez.
143
00:08:07,153 --> 00:08:09,530
Và, vâng, có Gambit Cánh hậu.
144
00:08:09,614 --> 00:08:14,452
Hàng trăm cách khai cuộc đã được biên soạn
và kỳ thủ nên biết vài thuyết khai cuộc.
145
00:08:14,535 --> 00:08:16,579
Đối thủ mà biết còn bạn thì không,
146
00:08:16,662 --> 00:08:20,583
bạn có thể sẽ sập bẫy.
Bạn không muốn rơi vào tình thế đó đâu.
147
00:08:20,666 --> 00:08:24,378
Nhưng sau nước cờ thứ tư,
số lượng cơ cấu bàn cờ khác nhau
148
00:08:24,462 --> 00:08:26,797
đã lên tới 315 tỷ.
149
00:08:27,298 --> 00:08:30,218
Sớm muộn bạn cũng phải từ bỏ
những nước đi sách vở
150
00:08:30,718 --> 00:08:32,678
để bắt đầu tự lực cánh sinh.
151
00:08:33,888 --> 00:08:35,598
TRUNG CUỘC
152
00:08:35,681 --> 00:08:39,769
Phần trung cuộc là đấu trường chính,
153
00:08:40,728 --> 00:08:43,856
nơi các cách dàn quân và đấu sách
được thực hiện.
154
00:08:43,940 --> 00:08:46,567
Phần trung cuộc thường sẽ định đoạt
155
00:08:46,651 --> 00:08:48,236
kết quả của ván cờ.
156
00:08:48,319 --> 00:08:50,988
Quân tượng của Lasker liều chiến lao lên.
157
00:08:51,822 --> 00:08:56,494
Nhưng niềm vui ngắn chẳng tày gang.
Một quân tốt mạnh dạn xông pha chiến trận
158
00:08:56,577 --> 00:08:58,746
cũng ngay lập tức bị tiêu diệt.
159
00:08:58,829 --> 00:09:01,874
Quân hậu trắng
suýt nữa đã nhắm được vua đối phương,
160
00:09:01,958 --> 00:09:03,501
nhưng ông ta đã né kịp.
161
00:09:04,085 --> 00:09:07,338
Đó là một ván cờ đầy ly kỳ
ở thời điểm nó diễn ra.
162
00:09:07,838 --> 00:09:09,674
Nên nhớ, đó là năm 1912.
163
00:09:09,757 --> 00:09:12,051
Trường phái khoa học đang ở cực thịnh
164
00:09:12,635 --> 00:09:15,555
và cờ vua đã bị biến thành
môn chơi phức tạp hơn,
165
00:09:16,055 --> 00:09:18,849
tính toán hơn, và nhàm chán hơn.
166
00:09:20,059 --> 00:09:23,062
Nhưng một thời kỳ hoàn toàn mới
sắp bắt đầu.
167
00:09:24,188 --> 00:09:26,941
Thời kỳ của sự nổi loạn
trong hội họa, âm nhạc,
168
00:09:27,024 --> 00:09:29,360
chính trị, và cờ vua.
169
00:09:29,860 --> 00:09:32,530
Với các nhà chủ nghĩa siêu hiện đại.
170
00:09:32,613 --> 00:09:35,783
Họ là những nhà đả phá tín ngưỡng lâu đời,
171
00:09:35,866 --> 00:09:38,369
và họ bảo: "Chúng tôi sẽ chơi kiểu khác".
172
00:09:38,452 --> 00:09:40,913
Như để trống khoảng trung tâm bàn cờ,
173
00:09:41,414 --> 00:09:46,544
nhưng bố trí các quân cờ sao cho trung tâm
trở thành cái bẫy chết người.
174
00:09:46,627 --> 00:09:50,923
"Chúng tôi không bỏ luôn trung tâm
mà chỉ kiểm soát nó kiểu khác thôi".
175
00:09:51,007 --> 00:09:53,175
{\an8}Với cờ vua,
các nhà chủ nghĩa siêu hiện đại
176
00:09:53,259 --> 00:09:57,263
{\an8}giống các nhà siêu thực với hội họa.
Chọn những thứ có vẻ bình thường
177
00:09:57,346 --> 00:10:00,391
rồi hình dung lại
những trạng thái có thể của chúng.
178
00:10:00,474 --> 00:10:02,727
{\an8}Chẳng có gì cần giống như vẻ bề ngoài.
179
00:10:03,936 --> 00:10:07,857
{\an8}Cần nhớ, cờ vua là trò chơi
chiến tranh lâu đời nhất trong lịch sử.
180
00:10:08,357 --> 00:10:10,901
Ở mức độ cạnh tranh cao nhất,
181
00:10:10,985 --> 00:10:13,988
nó thực sự là
một môn thể thao đẫm máu. Nó rất khó.
182
00:10:14,488 --> 00:10:17,199
Trong một giải đấu,
huyết áp của một kỳ thủ
183
00:10:17,283 --> 00:10:20,244
có thể cao bằng
một chân chạy ma-ra-tông đua tranh.
184
00:10:20,745 --> 00:10:23,581
Và mỗi ngày,
họ có thể đốt tới 6.000 ca-lo,
185
00:10:24,081 --> 00:10:26,584
hơn cả một tay vợt đẳng cấp thế giới.
186
00:10:27,168 --> 00:10:28,836
Chỉ bằng cách ngồi
187
00:10:28,919 --> 00:10:30,463
và đơn thuần tư duy.
188
00:10:31,464 --> 00:10:35,551
{\an8}Vào thập niên 1940, Adriaan de Groot,
một nhà tâm lý học người Hà Lan,
189
00:10:35,635 --> 00:10:38,679
{\an8}đã nghiên cứu những gì
diễn ra trong đầu một kỳ thủ cờ vua.
190
00:10:39,180 --> 00:10:41,682
Ông đưa cho
các kỳ thủ thuộc nhiều trình độ
191
00:10:41,766 --> 00:10:44,518
một cách bố trí bàn cờ lạ như thế này,
192
00:10:44,602 --> 00:10:48,356
rồi bảo họ nghĩ gì thì nói ra
trong lúc họ quyết nước cờ tiếp.
193
00:10:49,231 --> 00:10:52,193
Ông thấy các Đại kiện tướng
và kỳ thủ chuyên nghiệp hạng thường
194
00:10:52,276 --> 00:10:55,863
cân nhắc cùng một số lượng phương án
cho nước cờ tiếp theo.
195
00:10:56,530 --> 00:10:59,784
Và họ vạch ra
gần như cùng một số lượng nước cờ kế tiếp.
196
00:11:00,326 --> 00:11:06,207
Vậy điều gì làm nên những kỳ thủ xuất sắc?
À, họ nhìn ra những phương án hợp lý hơn.
197
00:11:06,290 --> 00:11:09,210
{\an8}Richard Réti,
một nhà chủ nghĩa siêu hiện đại lớn,
198
00:11:09,293 --> 00:11:12,171
{\an8}đã được hỏi là
ông tính trước bao nhiêu nước cờ.
199
00:11:12,797 --> 00:11:14,090
{\an8}Và ông trả lời:
200
00:11:14,173 --> 00:11:16,467
{\an8}"Một thôi. Nước cờ hợp lý nhất".
201
00:11:16,550 --> 00:11:20,262
{\an8}Theo tôi, đầu tiên và trước nhất,
bạn phải có trí nhớ cực tốt.
202
00:11:21,055 --> 00:11:23,516
Hầu như mọi Đại kiện tướng xuất sắc
203
00:11:23,599 --> 00:11:26,686
đều có cách nhớ lại
những ván cờ họ đã chơi trong sự nghiệp,
204
00:11:27,186 --> 00:11:30,731
nên họ sẽ hay nhìn
cách bố trí các quân tượng và quân mã,
205
00:11:30,815 --> 00:11:35,236
cách bố trí các quân tốt, rồi cố gắng
so với những ván cờ họ từng chơi.
206
00:11:35,319 --> 00:11:39,865
Với một kỳ thủ cờ vua, vị trí quân cờ
giống như hợp âm piano với một nhạc sĩ.
207
00:11:39,949 --> 00:11:44,662
Sau mỗi hợp âm, nghệ sĩ piano có thể
sẽ chủ ý cân nhắc một vài lựa chọn,
208
00:11:44,745 --> 00:11:48,916
vì sâu trong đầu, họ đã nhớ
âm thanh của hàng tá hợp âm khác rồi.
209
00:11:49,625 --> 00:11:52,586
Nó đến từ việc
nghiên cứu các thang âm và âm điệu,
210
00:11:52,670 --> 00:11:57,258
những tri thức đã được soạn hàng trăm năm
về các chuỗi âm cho ra âm thanh hay.
211
00:11:57,883 --> 00:11:59,260
Và nó cũng đến từ việc
212
00:11:59,760 --> 00:12:00,678
trực tiếp chơi.
213
00:12:01,178 --> 00:12:02,805
Đó là vấn đề kinh nghiệm.
214
00:12:02,888 --> 00:12:06,475
Và tin tôi đi,
phải chơi và nghiên cứu rất nhiều
215
00:12:06,559 --> 00:12:09,061
mới tạo nên được một kiện tướng.
216
00:12:09,145 --> 00:12:11,105
Và ở thế kỷ 20,
217
00:12:11,605 --> 00:12:14,400
không ai nghiên cứu
chăm bằng người Liên Xô.
218
00:12:16,736 --> 00:12:18,654
Cờ vua được dạy ở trường,
219
00:12:18,738 --> 00:12:21,490
được chơi ngoài công viên
và dọc các bờ sông.
220
00:12:21,574 --> 00:12:23,367
Các câu lạc bộ xuất hiện trên cả nước,
221
00:12:23,451 --> 00:12:26,996
các tạp chí đã in lại
các ván cờ và bài phân tích nổi tiếng.
222
00:12:27,079 --> 00:12:30,583
Cờ vua là một trong những môn
cạnh tranh giữa các nước
223
00:12:30,666 --> 00:12:34,545
vì, theo cách nào đó,
nó phản ánh sự tiến bộ của một đất nước.
224
00:12:35,212 --> 00:12:38,591
Ở thể chế của họ, sự thống trị về cờ vua
không chỉ là cuộc đấu trên bàn cờ.
225
00:12:39,383 --> 00:12:42,762
Nó còn chứng tỏ
sự vượt trội của trí tuệ cộng sản
226
00:12:42,845 --> 00:12:44,722
so với phương Tây suy đồi.
227
00:12:44,805 --> 00:12:48,184
Suốt 24 năm, họ không chỉ
độc tôn ngôi Vô địch Thế giới.
228
00:12:49,059 --> 00:12:51,854
Mà không ai khác đủ khả năng
chơi cờ với họ.
229
00:12:52,563 --> 00:12:54,356
Cho đến năm 1972
230
00:12:54,440 --> 00:12:56,066
{\an8}với Bobby Fischer.
231
00:12:56,776 --> 00:12:57,860
{\an8}Ở Mỹ,
232
00:12:57,943 --> 00:13:00,863
{\an8}cờ vua đột nhiên trở thành
chủ đề được chú ý nhất.
233
00:13:00,946 --> 00:13:03,866
Boris Spassky,
nhà vô địch thế giới của Nga,
234
00:13:03,949 --> 00:13:08,537
sẽ đối đầu Bobby Fischer của Mỹ
tại trận tranh ngôi vô địch 24 ván hè này.
235
00:13:08,621 --> 00:13:11,457
Thanh danh to lớn của người Nga
sẽ bị đe dọa,
236
00:13:11,540 --> 00:13:14,752
họ kiên quyết bảo vệ danh hiệu
đất nước của những kiện tướng cờ vua.
237
00:13:14,835 --> 00:13:18,589
Liên đoàn Cờ vua Quốc tế
muốn Fischer trả lời vào sáng mai,
238
00:13:18,672 --> 00:13:21,467
về việc anh có chấp nhận chơi 24 ván cờ
ở Iceland hay không,
239
00:13:21,550 --> 00:13:23,469
{\an8}Fischer đang từ tốn quyết định.
240
00:13:23,552 --> 00:13:25,137
{\an8}Anh ấy có tiếng
241
00:13:25,638 --> 00:13:28,974
là cực kỳ khó tính và đòi hỏi
242
00:13:29,058 --> 00:13:30,476
trong suốt sự nghiệp.
243
00:13:31,185 --> 00:13:33,479
Bobby Fischer rốt cuộc đã nhận tham dự
244
00:13:33,562 --> 00:13:36,607
và đã tới New York
để bắt chuyến bay, nhưng rồi
245
00:13:37,274 --> 00:13:38,776
lại đổi ý.
246
00:13:39,318 --> 00:13:42,196
Chả ai biết làm sao.
Anh ấy chả chịu lên máy bay.
247
00:13:42,279 --> 00:13:44,031
Khiến Boris Spassky
248
00:13:44,532 --> 00:13:47,243
và cả thế giới căng thẳng chờ đợi.
249
00:13:47,785 --> 00:13:50,329
{\an8}Chờ đợi ảnh hưởng đến thói quen của anh à?
250
00:13:50,830 --> 00:13:54,375
{\an8}Không, cảm ơn. Cảm ơn các anh rất nhiều
vì cuộc phỏng vấn.
251
00:13:54,458 --> 00:13:57,211
Anh có vẻ không lo về chuyện này.
Phải không?
252
00:13:58,003 --> 00:14:01,799
Chúng tôi đã lâm vào thế bí,
còn chả biết anh ấy sẽ ngủ ở đâu.
253
00:14:02,299 --> 00:14:04,468
Giữa đêm tôi phải điện cho mẹ tôi,
254
00:14:04,552 --> 00:14:09,473
{\an8}và đúng với tính hiếu khách kiểu Li-băng,
mẹ tôi bảo: "Ừ, đưa cậu ấy qua đây",
255
00:14:09,557 --> 00:14:12,852
nhưng mẹ tôi không hề biết
rằng nhà chúng tôi
256
00:14:12,935 --> 00:14:16,814
sắp biến thành tâm điểm mới của thế giới,
257
00:14:16,897 --> 00:14:19,066
với hàng trăm ký giả
258
00:14:19,149 --> 00:14:20,568
cắm trại bên ngoài,
259
00:14:20,651 --> 00:14:22,778
{\an8}với Henry Kissinger gọi đến
260
00:14:23,279 --> 00:14:25,823
{\an8}để tìm cách thuyết phục anh ấy đi đi.
261
00:14:25,906 --> 00:14:28,742
Và phần còn lại đã đi vào lịch sử.
262
00:14:29,618 --> 00:14:31,871
Giải đấu đó không chỉ là một ván cờ.
263
00:14:33,247 --> 00:14:38,085
Đó là thời kỳ Chiến tranh Lạnh, thời kỳ
thường được tả là giống một ván cờ vua,
264
00:14:38,586 --> 00:14:40,588
với cạm bẫy tiềm tàng ở khắp nơi.
265
00:14:41,088 --> 00:14:46,844
Rất nhiều thứ là con tốt trong cuộc chiến
quyền lực lớn hơn ấy, bao gồm cả cờ vua.
266
00:14:48,387 --> 00:14:51,891
Sau khi vô địch thế giới,
Bobby vụt trở thành một ngôi sao.
267
00:14:51,974 --> 00:14:53,392
Vua đã băng hà.
268
00:14:54,727 --> 00:14:56,186
Chưa đâu.
269
00:14:56,687 --> 00:15:00,316
{\an8}Tôi tin cả thế giới
giờ đã chẳng lạ gì cái tên Bobby Fischer.
270
00:15:00,399 --> 00:15:03,319
{\an8}Cậu ấy là kỳ thủ cờ vua số một thế giới.
271
00:15:03,402 --> 00:15:06,530
Sao Bobby Fischer đánh bại được anh?
Vì giỏi hơn à?
272
00:15:06,614 --> 00:15:08,324
Phải, cậu ấy giỏi hơn.
273
00:15:10,242 --> 00:15:14,663
Nhưng Chiến tranh Lạnh lại không hề giống
một ván cờ vua ở một điểm cốt yếu.
274
00:15:14,747 --> 00:15:17,499
Trong cờ vua,
từ đầu bạn đã có hết thông tin.
275
00:15:17,583 --> 00:15:21,962
Chả có gì bị giấu đi. Không như chơi bài,
luôn phải che bài sát vào ngực.
276
00:15:22,046 --> 00:15:26,675
Bạn không dựa vào một pha đổ xúc xắc.
Bạn không dựa vào một cú bốc bài "hên".
277
00:15:26,759 --> 00:15:30,429
Câu hỏi đang đập vào mắt bạn,
câu trả lời cũng đập vào mắt bạn,
278
00:15:30,512 --> 00:15:32,014
chỉ khi bạn nhìn ra được.
279
00:15:32,681 --> 00:15:35,684
Quân hậu của Lasker quyết định
đã đến lúc tấn công.
280
00:15:35,768 --> 00:15:38,437
Bà ta mạnh dạn tiến vào lãnh thổ địch.
281
00:15:39,271 --> 00:15:42,524
Nhưng quân hậu đen
bước lên bảo vệ phu quân của mình.
282
00:15:43,192 --> 00:15:45,277
Nhà vua giờ đã an toàn trong góc,
283
00:15:45,361 --> 00:15:46,946
được che chắn tứ phía.
284
00:15:47,738 --> 00:15:50,866
Nếu bạn là kỳ thủ,
tình huống này bạn sẽ làm gì?
285
00:15:51,742 --> 00:15:55,329
Lasker nói, ông biết
đây là giây phút quyết định của ván cờ,
286
00:15:55,412 --> 00:16:00,709
và ông phải thực hiện một nước đi táo bạo.
Ông có năm phút để quyết định,
287
00:16:01,210 --> 00:16:05,673
tiếc là ta thì không có ngần ấy thời gian.
Lasker đã đi như sau.
288
00:16:06,674 --> 00:16:09,301
Quân hậu của ông giờ đối mặt với quân vua.
289
00:16:09,885 --> 00:16:10,719
Chiếu tướng.
290
00:16:11,428 --> 00:16:14,848
Và Ngài Thomas đã làm điều
có lẽ đa phần mọi người sẽ làm.
291
00:16:16,266 --> 00:16:20,187
Ông ăn quân hậu. Tưởng như Lasker
đã phạm một sai lầm chết người.
292
00:16:20,771 --> 00:16:22,439
Chưa ai thấy rõ
293
00:16:22,523 --> 00:16:25,734
rằng đây mới chỉ là khởi đầu của hồi kết.
294
00:16:25,818 --> 00:16:27,987
{\an8}TÀN CUỘC
295
00:16:28,654 --> 00:16:31,782
Suốt hàng chục năm,
ta đã dạy máy tính chơi cờ vua,
296
00:16:32,324 --> 00:16:34,201
nhập hàng tỉ ván cờ vào máy.
297
00:16:34,827 --> 00:16:40,332
Và trao cho chúng khả năng nhớ vượt xa ta.
Trong khi một Đại kiện tướng con người
298
00:16:40,416 --> 00:16:43,377
có thể cân nhắc mười nước
cho mỗi lần quyết định,
299
00:16:43,877 --> 00:16:47,006
một cỗ máy
có thể nhìn ra hàng chục triệu nước cờ.
300
00:16:47,089 --> 00:16:49,925
Thứ mà bạn có khi mất hàng năm mới nhìn ra
301
00:16:50,009 --> 00:16:53,387
thì máy tính sẽ nhìn ra được
trong chưa đầy một giây.
302
00:16:53,470 --> 00:16:58,642
Và vào ngày 11 tháng Năm năm 1997,
trong ván cờ phá vỡ thế giằng co cuối cùng
303
00:16:58,726 --> 00:17:01,895
giữa Garry Kasparov,
nhà vô địch cờ vua thế giới,
304
00:17:01,979 --> 00:17:04,106
và siêu máy tính của IBM,
305
00:17:04,189 --> 00:17:05,524
Deep Blue,
306
00:17:05,607 --> 00:17:08,152
cỗ máy đã giành chiến thắng.
307
00:17:08,652 --> 00:17:12,322
Về cơ bản, ta đã bị
một cái máy tính khổng lồ hạ gục.
308
00:17:12,406 --> 00:17:14,908
{\an8}Chẳng có sức ép tâm lý nào
309
00:17:14,992 --> 00:17:19,038
{\an8}đánh gục được đối thủ này.
Trừ khi, bạn biết đấy, nó bị rút nguồn.
310
00:17:19,788 --> 00:17:22,833
Mặt khác,
các kỳ thủ con người sẽ rất dễ mắc lỗi.
311
00:17:23,709 --> 00:17:26,670
Nhà vua không nhận ra
ông ta vừa bước vào cái bẫy,
312
00:17:27,171 --> 00:17:30,215
và vì thế, màn săn vua hoàn hảo bắt đầu.
313
00:17:31,425 --> 00:17:34,553
Quân mã phi nước đại lên,
đẩy vua vào thế lưỡng chiếu.
314
00:17:35,971 --> 00:17:39,433
Nếu nhà vua rút về,
nước cờ tiếp theo sẽ chiếu hết.
315
00:17:43,353 --> 00:17:45,022
Ông ta chỉ còn một lựa chọn.
316
00:17:46,982 --> 00:17:49,109
Thế là Lasker lại tấn công tiếp.
317
00:17:49,651 --> 00:17:50,611
Tấn công tiếp.
318
00:17:51,653 --> 00:17:52,780
Tấn công tiếp.
319
00:17:53,822 --> 00:17:57,493
Vua bị đẩy khỏi vương quốc,
khiến hoàng hậu của ông ta bơ vơ.
320
00:17:57,993 --> 00:18:00,370
Khi bạn tới cái điểm không thể quay lại,
321
00:18:00,454 --> 00:18:03,957
đầu tiên, bạn sẽ bị sốc,
sau đó, bạn đành buông bỏ.
322
00:18:04,041 --> 00:18:08,879
Khi sức mạnh máy tính tăng lên và khi
các máy tính đấu với nhau nhiều hơn,
323
00:18:08,962 --> 00:18:10,839
chúng sẽ ngày một tiến bộ.
324
00:18:10,923 --> 00:18:14,510
{\an8}Giờ thì chẳng con người nào
dám thực sự đối đầu
325
00:18:14,593 --> 00:18:17,805
{\an8}máy tính trong một ván cờ nữa
vì chúng chắc chắn thắng.
326
00:18:17,888 --> 00:18:19,681
Và năm 2017,
327
00:18:19,765 --> 00:18:23,185
một dạng kỳ thủ cờ vua mới
đã khiến tất cả sững sờ.
328
00:18:23,852 --> 00:18:27,523
Nó tên là AlphaZero,
và nó không phải một siêu máy tính.
329
00:18:28,023 --> 00:18:32,611
Nó chỉ cân nhắc được một lượng nước nhỏ
so với các cỗ máy cờ vua mạnh nhất,
330
00:18:33,112 --> 00:18:35,656
nhưng nó lại được dạy theo kiểu rất khác.
331
00:18:35,739 --> 00:18:37,991
AlphaZero tức là
không có kiến thức của người.
332
00:18:38,075 --> 00:18:39,952
Nó chỉ được dạy luật chơi,
333
00:18:40,035 --> 00:18:43,789
rồi nó sẽ tự chơi với mình,
hết lần này đến lần khác,
334
00:18:43,872 --> 00:18:45,624
rồi lại lần khác nữa.
335
00:18:45,707 --> 00:18:50,420
Nó tự đấu lại nó trong 44 triệu ván cờ
với tốc độ chóng mặt.
336
00:18:50,504 --> 00:18:52,005
Lúc đầu, vì là ngẫu nhiên
337
00:18:52,089 --> 00:18:54,550
nên khá nhiều ván còn chẳng kết thúc được
338
00:18:54,633 --> 00:18:57,302
vì nó chưa biết cách chiếu hết,
chẳng hạn thế.
339
00:18:57,386 --> 00:19:01,098
Nhưng rồi tình cờ,
một số trận đã thu được kết quả,
340
00:19:01,181 --> 00:19:05,394
và nó sẽ xem lại các nước cờ của bên thắng
và cố chơi giống thế hơn.
341
00:19:05,477 --> 00:19:10,607
Sau chín tiếng huấn luyện, nó gần như
đã nắm trọn lịch sử cờ vua của loài người.
342
00:19:10,691 --> 00:19:14,611
Nên AlphaZero
chơi không hề giống một chiếc máy tính.
343
00:19:15,112 --> 00:19:18,282
Nó tấn công mạnh mẽ và hy sinh táo bạo,
344
00:19:18,365 --> 00:19:22,452
giống người Lãng mạn. Nhưng nó
có vẻ cũng tuân theo nguyên lý cơ bản
345
00:19:22,536 --> 00:19:27,916
đã được trường phái khoa học thiết lập.
Đồng thời, đôi khi nó lại phá vỡ chúng,
346
00:19:28,458 --> 00:19:33,255
vì nó không hề có quan niệm từ trước rằng
nên luôn áp dụng quy tắc thông thường.
347
00:19:33,338 --> 00:19:37,384
Hồi bé, có những nước cờ chúng tôi coi là
điên rồ, sẽ chả bao giờ đi.
348
00:19:37,467 --> 00:19:40,262
Nhưng giờ máy tính đã dạy
rằng chúng tôi có thể đi những nước
349
00:19:40,345 --> 00:19:43,432
từng bị nghĩ là bất khả thi
suốt hàng trăm năm.
350
00:19:43,932 --> 00:19:46,059
Máy tính không giết chết cờ vua.
351
00:19:46,143 --> 00:19:49,980
Chúng đã khơi mào cuộc bùng nổ
kiến thức cờ vua lớn nhất lịch sử.
352
00:19:50,480 --> 00:19:53,066
Số lượng Đại kiện tướng đã tăng lên,
353
00:19:53,150 --> 00:19:55,819
và họ đạt được thứ hạng cao đó sớm hơn.
354
00:19:55,903 --> 00:19:59,948
Trước đây, hầu như mọi kỳ thủ cờ vua
hàng đầu đều đến từ Liên Xô cũ,
355
00:20:00,032 --> 00:20:02,159
vì đó là nơi có các kỳ thủ hàng đầu.
356
00:20:02,242 --> 00:20:05,370
Bạn phải ở cạnh kỳ thủ giỏi nhất
để có kinh nghiệm đó.
357
00:20:05,954 --> 00:20:08,248
Còn giờ, chỉ cần có kết nối Internet.
358
00:20:08,749 --> 00:20:12,377
Tôi nghĩ Rubius đã nghiên cứu nhiều
khi không phát trực tiếp
359
00:20:12,461 --> 00:20:14,546
vì cậu ấy đang chơi rất tốt.
360
00:20:15,255 --> 00:20:18,342
Và những quốc gia
không có lịch sử thi đấu cờ vua
361
00:20:18,425 --> 00:20:21,053
thì đang sản sinh ra
những kỳ thủ vào loại xuất sắc nhất.
362
00:20:21,136 --> 00:20:22,721
{\an8}Những nước như Ấn Độ.
363
00:20:22,804 --> 00:20:27,684
{\an8}Những nước như Iran nữa, chẳng hạn thế.
Và Na Uy, dĩ nhiên. Trước Magnus Carlsen,
364
00:20:28,268 --> 00:20:31,688
tôi nhớ là họ không có
một kỳ thủ nào lọt tốp 20 thế giới.
365
00:20:31,772 --> 00:20:35,484
Sân chơi đã cân bằng,
ta thấy ngày càng nhiều người chơi giỏi,
366
00:20:35,567 --> 00:20:38,445
dù họ từ đâu tới
hay hoàn cảnh của họ ra sao.
367
00:20:39,154 --> 00:20:41,615
Trong khuôn khổ bó hẹp của luật chơi,
368
00:20:41,698 --> 00:20:44,326
bị giới hạn bởi chỉ 64 ô vuông,
369
00:20:44,409 --> 00:20:50,374
tổng số ván cờ vua là duy nhất được
ước tính là vào khoảng mười lũy thừa 120.
370
00:20:51,166 --> 00:20:52,751
Hay nói tiếng Anh đơn giản
371
00:20:52,834 --> 00:20:56,588
là một nghìn tỷ tỷ tỷ tỷ tỷ tỷ tỷ
372
00:20:56,672 --> 00:20:59,007
tỷ tỷ tỷ ván cờ.
373
00:20:59,716 --> 00:21:01,635
Nhiều khả năng còn hơn
374
00:21:01,718 --> 00:21:04,471
số hạt cát trên Trái Đất,
375
00:21:04,972 --> 00:21:07,933
hay số hạt bụi trong dải Ngân Hà,
376
00:21:08,016 --> 00:21:11,770
hay số nguyên tử
trong vũ trụ quan sát được.
377
00:21:12,437 --> 00:21:16,066
Theo tôi, vẻ đẹp và sự kỳ diệu
của môn này là tính lưu động.
378
00:21:16,149 --> 00:21:18,527
Sau mỗi nước đi, cả thế cờ thay đổi.
379
00:21:18,610 --> 00:21:21,363
Bạn phải định hình lại,
liên tục nhìn bàn cờ.
380
00:21:21,446 --> 00:21:24,992
Môn này đủ đa dạng để bạn
chả thể trở thành kỳ thủ hoàn hảo.
381
00:21:25,492 --> 00:21:26,827
Luôn có cách tiến bộ.
382
00:21:26,910 --> 00:21:31,081
Dù tôi chơi cờ vua gần như đã cả sự nghiệp
và đã nghiên cứu nó bao năm,
383
00:21:31,581 --> 00:21:34,584
vẫn có nhiều lúc tôi "Ồ" lên
khi xem một ván cờ
384
00:21:34,668 --> 00:21:36,670
và thấy một thứ chưa từng thấy.
385
00:21:36,753 --> 00:21:40,382
Phải thừa nhận,
cờ vua có cái chất rất dễ gây "nghiện".
386
00:21:40,465 --> 00:21:43,385
Tôi không giàu được,
tôi không nổi tiếng được,
387
00:21:43,468 --> 00:21:46,722
nhưng chơi một ván cờ hay,
tôi vẫn thấy rất thỏa mãn.
388
00:21:46,805 --> 00:21:49,683
Và tôi luôn vui
khi nhớ lại những giây phút đó.
389
00:21:51,893 --> 00:21:54,271
Sau một loạt nước cờ bị cưỡng ép,
390
00:21:54,354 --> 00:21:57,607
quân vua đen tới được đầu bàn cờ bên kia,
391
00:21:57,691 --> 00:21:59,693
trái tim của vương quốc trắng.
392
00:22:00,360 --> 00:22:02,029
Với phong thái quý tộc,
393
00:22:02,112 --> 00:22:05,324
quân vua trắng tiến lên trước một bước,
394
00:22:05,407 --> 00:22:09,494
nhường cho quân xe của mình,
vốn cả ván cờ chưa đi nước nào,
395
00:22:09,995 --> 00:22:12,039
ra đòn chí mạng.
396
00:22:14,249 --> 00:22:15,167
Chiếu hết.
397
00:22:42,569 --> 00:22:47,574
Biên dịch: Joy Ng