1 00:00:07,174 --> 00:00:11,261 Ortalama bir yılda 7.000'den fazla yeni film, 2 00:00:11,845 --> 00:00:14,223 1.000'den fazla yeni TV programı, 3 00:00:14,306 --> 00:00:16,767 binlerce yeni video oyunu çıkıyor. 4 00:00:16,850 --> 00:00:19,645 Spotify'a her gün yüz binlerce yeni podcast 5 00:00:20,312 --> 00:00:24,399 ve 60.000'den fazla yeni parça yükleniyor. 6 00:00:25,234 --> 00:00:27,778 Tüm bu keyif ve eğlence seçeneklerinden 7 00:00:27,861 --> 00:00:31,865 2020'de popülerliği en çok artansa 8 00:00:33,033 --> 00:00:35,661 1.500 küsur yaşında. 9 00:00:36,370 --> 00:00:39,915 Satrançta, hiç görmediğimiz bir patlama yaşanıyor. 10 00:00:39,998 --> 00:00:42,209 Bu oyun hediye listelerinin tepesinde 11 00:00:42,292 --> 00:00:45,128 ve esnaf, stokta tutmaya yetişemediğini söylüyor. 12 00:00:45,212 --> 00:00:46,713 Yurt dışında bile 13 00:00:46,797 --> 00:00:49,591 satrancın indirilmesi yüzde 11 artmış durumda. 14 00:00:50,175 --> 00:00:51,301 Kısa bir süre için 15 00:00:51,385 --> 00:00:55,055 yayın platformu Twitch'te en popüler türdü. 16 00:00:55,138 --> 00:00:59,184 League of Legends ve Fortnite gibi video oyunlarını geçmişti. 17 00:00:59,268 --> 00:01:02,271 Beni izlemeye bile binlerce kişi geldi. 18 00:01:02,354 --> 00:01:05,941 H4'e gitme hatasını yaptı. Logic şah mat yapacak bence. 19 00:01:06,024 --> 00:01:07,859 O neydi öyle? Salak. 20 00:01:07,943 --> 00:01:09,486 Satranç, tarihte 21 00:01:09,570 --> 00:01:12,990 çok zeki kişilerin oynadığı bir oyundu. 22 00:01:13,073 --> 00:01:15,075 Büyük liderleri çekiyordu. 23 00:01:15,158 --> 00:01:16,743 Ve düşünürleri, 24 00:01:16,827 --> 00:01:18,161 sanatçıları, 25 00:01:18,245 --> 00:01:20,247 seçkin sporcuları. 26 00:01:20,831 --> 00:01:23,208 Ünlüler dükkâna oynamaya gelirdi. 27 00:01:23,292 --> 00:01:26,378 Marcel Duchamp buraya gelip oynardı. 28 00:01:26,461 --> 00:01:28,255 Stanley Kubrick gelip oynardı. 29 00:01:28,338 --> 00:01:30,841 Ama Bobby Fischer da gelip oynardı. 30 00:01:31,633 --> 00:01:35,262 Bence iyi satranç oynamak için dâhi olmak gerekmez. Mit bu. 31 00:01:35,846 --> 00:01:38,932 Ama satranç hep bir hobiden fazlası olmuştur. 32 00:01:39,516 --> 00:01:43,103 Yaş, inanç ve kültür farklarını aşar. 33 00:01:44,021 --> 00:01:45,731 Ama nedense yaşlanmaz. 34 00:01:45,814 --> 00:01:49,109 Büyüleyici. Sanki gerçek hayatından kaçıp 35 00:01:49,192 --> 00:01:52,362 64 karelik yeni bir dünyaya geliyorsun. 36 00:01:52,446 --> 00:01:54,781 Peki neden bu eski masa oyunu 37 00:01:54,865 --> 00:01:57,200 ilgimizi çekmeyi sürdürüyor? 38 00:01:57,784 --> 00:02:00,787 Satrancı özel kılan şey ne? 39 00:02:02,873 --> 00:02:06,501 Satranç harika bir oyun. Hem oyun hem beyin sporu. 40 00:02:06,585 --> 00:02:08,045 NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ 41 00:02:08,128 --> 00:02:12,549 Dünyanın en iyi oyuncularından olmak için bütün vaktini vermen lazım. 42 00:02:12,633 --> 00:02:15,927 Satranç oynamayı seviyorum çünkü güzel bir oyun. 43 00:02:16,595 --> 00:02:20,974 Bu ekipmanı normal olan herkesin de büyükusta olabileceğini anladık. 44 00:02:21,058 --> 00:02:22,309 Satranç makinesi, 45 00:02:22,392 --> 00:02:25,646 tecrübelerini kullanıp en iyi hamleleri öğreniyor 46 00:02:25,729 --> 00:02:27,773 ve bir dizi hamleyi analiz ediyor. 47 00:02:28,690 --> 00:02:30,108 Sonra birini seçiyor. 48 00:02:30,776 --> 00:02:37,115 SATRANÇ 49 00:02:40,369 --> 00:02:42,537 Şahlık saldırı altında. 50 00:02:43,038 --> 00:02:45,832 Düşmanın atlıları kaleyi bastı. 51 00:02:46,416 --> 00:02:48,043 Şah kaçtı bile. 52 00:02:48,585 --> 00:02:50,337 Nereye gittiğini bilen yok 53 00:02:50,420 --> 00:02:53,173 ama öldüğünü duyana dek savaşacaklar. 54 00:02:53,840 --> 00:02:57,427 Vezir, hayatında ilk kez tamamen çaresiz. 55 00:02:58,011 --> 00:03:01,556 İmparatorluğa öyle bir diz çöktürdüler ki 56 00:03:01,640 --> 00:03:04,685 gelecek nesillerin öğrenmesi şart oldu. 57 00:03:05,352 --> 00:03:06,186 Ve öğrendiler. 58 00:03:07,396 --> 00:03:09,356 Hepsi bu satranç tahtasında oldu. 59 00:03:10,232 --> 00:03:15,278 Ve bu oyunun bu anı efsanevi. 60 00:03:15,779 --> 00:03:17,614 Çok güzel bir oyundu. 61 00:03:17,698 --> 00:03:19,825 Ve tabii acemilere 62 00:03:19,908 --> 00:03:22,953 mucizevi görünüyordu. 63 00:03:23,620 --> 00:03:25,831 Alman bir mühendis olan Edward Lasker 64 00:03:25,914 --> 00:03:29,584 1912'deki o mühim günde Londra'da tekneden indiğinde 65 00:03:29,668 --> 00:03:32,504 satranç tarihine geçeceğini bilmiyordu. 66 00:03:33,130 --> 00:03:36,299 İlk durağı şehrin en iyi satranç kulübüydü. 67 00:03:37,134 --> 00:03:40,220 Lasker hiç İngilizce bilmiyordu ama burada 68 00:03:41,054 --> 00:03:44,349 önemi yoktu. Bir adam onu bir hızlı maça davet etti. 69 00:03:44,891 --> 00:03:45,726 Lasker, adamın 70 00:03:45,809 --> 00:03:48,228 İngiltere'nin en iyi satranççısı denen 71 00:03:48,311 --> 00:03:50,897 Sör George Alan Thomas olduğunu bilmiyordu. 72 00:03:50,981 --> 00:03:54,735 Rastgele, planlanmamış bir oyundu ama nedense kaydedildi. 73 00:03:54,818 --> 00:03:57,904 Bir turnuva kapsamında veya parasına değildi. 74 00:03:58,572 --> 00:04:01,533 Günümüzde bu maça Mükemmel Şah Avı deniyor 75 00:04:01,616 --> 00:04:04,077 çünkü çok acımasız. 76 00:04:04,578 --> 00:04:06,747 Bazen de Öldüren Cazibe deniyor 77 00:04:06,830 --> 00:04:09,207 çünkü bir yandan çok güzel. 78 00:04:10,584 --> 00:04:12,586 Ve güzelliğini görebilmek için 79 00:04:13,211 --> 00:04:15,297 nasıl oynandığını bilmek lazım. 80 00:04:15,797 --> 00:04:18,925 Öğrettiğim kişi altı yaşında mı, 20 yaşında mı? 81 00:04:19,009 --> 00:04:20,927 Altı yaşında. Kesinlikle altı. 82 00:04:21,678 --> 00:04:23,889 Sekiz piyonunuz var, 83 00:04:23,972 --> 00:04:25,390 bunlar piyadeleriniz. 84 00:04:25,474 --> 00:04:28,477 Altı yaşındakiler kendilerini piyonlara benzetirler. 85 00:04:28,560 --> 00:04:30,437 En zayıf, küçük taşlardır 86 00:04:30,520 --> 00:04:32,981 ama düşmanın şahını yenebilirler. 87 00:04:34,357 --> 00:04:37,819 Sonra kaleler var, güçlü yapılar. 88 00:04:37,903 --> 00:04:41,323 Düz gider. Pek heyecan verici bir taş değil. 89 00:04:41,406 --> 00:04:44,534 Kalelerin yanında atlar vardır. Şekilleri de… 90 00:04:44,618 --> 00:04:47,579 At gibidir. Herkes atçıkları sever, değil mi? 91 00:04:47,662 --> 00:04:49,247 L çizer. 92 00:04:49,331 --> 00:04:51,833 -Atlayıp zıplarlar. -At gibi işte. 93 00:04:52,417 --> 00:04:54,461 Sıradaki oyuncu fil. 94 00:04:54,544 --> 00:04:55,712 Çok uzağa gider. 95 00:04:55,796 --> 00:04:59,591 Bir uçtan diğerine gidip rakibinizin taşlarına saldırabilir. 96 00:05:00,091 --> 00:05:03,720 Filin yanında en güçlü taş bulunur. 97 00:05:03,804 --> 00:05:07,390 15. yüzyılın sonlarından önce 98 00:05:07,474 --> 00:05:10,143 bu taş bir kare gidiyordu. 99 00:05:10,727 --> 00:05:14,147 Ama sonra Avrupa'da güçlü kadın liderler ortaya çıktı. 100 00:05:14,231 --> 00:05:15,148 ARAGON'LU CATHERINE 101 00:05:15,232 --> 00:05:17,067 Ve aniden o zayıf parça… 102 00:05:17,150 --> 00:05:20,529 Tek hamlede tahtanın her yerine gidebilen 103 00:05:20,612 --> 00:05:21,988 bir vezir oldu. 104 00:05:22,072 --> 00:05:25,492 İyi oynasanız bile veziriniz yoksa terk etseniz de olur. 105 00:05:26,076 --> 00:05:28,662 Ve en önemli taş. 106 00:05:28,745 --> 00:05:30,372 Herhangi bir yöne 107 00:05:30,455 --> 00:05:32,958 sadece bir kare gidebilen küçük şah. 108 00:05:33,041 --> 00:05:35,126 Çok zayıf bir taş gibi duruyor 109 00:05:35,210 --> 00:05:38,797 ama onu korumazsanız oyunu kaybedersiniz. 110 00:05:38,880 --> 00:05:39,840 Antik İran'da 111 00:05:39,923 --> 00:05:41,925 "Şah mat" derlermiş, 112 00:05:42,425 --> 00:05:43,802 yani "Şah öldü." 113 00:05:43,885 --> 00:05:46,513 Bu, İngilizceye "checkmate" olarak geçmiştir. 114 00:05:47,138 --> 00:05:47,973 Bu kadar. 115 00:05:48,807 --> 00:05:51,518 İşte ordunuz bu. Rakibinizde de aynısı var. 116 00:05:51,601 --> 00:05:54,729 Şimdi ilk hamlenizi yapmalısınız. 117 00:05:54,813 --> 00:05:57,649 AÇILIŞ 118 00:05:57,732 --> 00:06:01,444 Edward Lasker beyazı çekti, yani o başlayacaktı. 119 00:06:02,028 --> 00:06:04,114 Ve yapabileceği 20 şey vardı. 120 00:06:04,906 --> 00:06:06,241 Sör Thomas'ın da. 121 00:06:07,909 --> 00:06:11,872 Ama daha bu iki seçim bile 400 farklı oyun çıkarabilirdi. 122 00:06:12,873 --> 00:06:15,083 Lasker ve Thomas bunu oynadı. 123 00:06:16,001 --> 00:06:19,296 Bir hamle sonra potansiyel tahta düzeni sayısı 124 00:06:19,379 --> 00:06:21,840 71.852'ye fırladı. 125 00:06:22,966 --> 00:06:26,970 İki oyuncu da üçüncü hamlelerini yapınca yaklaşık dokuz milyon oldu. 126 00:06:28,096 --> 00:06:31,600 Bu kadar seçenek varken hamlenize nasıl karar vereceksiniz? 127 00:06:32,642 --> 00:06:34,436 Asırlarca bunun cevabı 128 00:06:35,020 --> 00:06:36,813 "Ölümüne saldıracaksın" oldu. 129 00:06:38,481 --> 00:06:40,734 18'inci yüzyılda 130 00:06:40,817 --> 00:06:45,488 bu, centilmence olan tek oynama biçimi olarak görülüyordu. 131 00:06:45,572 --> 00:06:48,617 Rakibe sınır tanımadan saldırıyordun, 132 00:06:48,700 --> 00:06:50,911 piyonları rastgele feda ediyordun. 133 00:06:51,578 --> 00:06:53,830 Buna satrançta romantik dönem diyoruz. 134 00:06:54,331 --> 00:06:57,459 Sanattaki romantik dönemle hemen hemen çakışmıştır. 135 00:06:57,542 --> 00:07:01,338 Teknik ustalıktan çok duygu ifadesine odaklanan 136 00:07:01,838 --> 00:07:03,340 müzik, resim, şiir. 137 00:07:04,883 --> 00:07:08,929 Satrançta mesele sırf kazanmak değildi. Güzel kazanmak da önemliydi. 138 00:07:11,264 --> 00:07:12,599 Sonra Steinitz geldi. 139 00:07:13,183 --> 00:07:14,517 Wilhelm Steinitz, 140 00:07:14,601 --> 00:07:17,687 ilk dünya satranç sampiyonu. Dedi ki… 141 00:07:17,771 --> 00:07:20,023 "Bu biraz ilkelce." 142 00:07:20,106 --> 00:07:22,233 Steinitz yeni bir dönemi başlattı, 143 00:07:22,317 --> 00:07:24,277 bilimsel satranç ekolünü. 144 00:07:24,861 --> 00:07:29,699 Sanatçılar dramadan uzaklaşıp gerçekçiliğe ve netliğe yönelirken 145 00:07:29,783 --> 00:07:34,037 satranççılar, oyunun temel prensiplerini belirlemeye koyuldu. 146 00:07:34,788 --> 00:07:36,581 Şu hamlelere tekrar bakın. 147 00:07:36,665 --> 00:07:39,084 Lasker tahtanın merkezini seçiyor. 148 00:07:39,668 --> 00:07:42,337 Merkezi kontrole çalışmak birinci prensip. 149 00:07:42,837 --> 00:07:44,673 Savaş meydanının kalbi. 150 00:07:45,882 --> 00:07:47,592 Lasker atıyla hamle yapıyor. 151 00:07:48,301 --> 00:07:49,886 Bu ikinci bir prensip. 152 00:07:49,970 --> 00:07:53,598 Güçlü taşları oyuna mümkün olduğunca erken sokmak. 153 00:07:54,099 --> 00:07:56,351 Ama açılışta yalnız değilsiniz. 154 00:07:56,434 --> 00:07:59,938 Geçmişin büyük oyuncuları işin zor kısmını yapmış. 155 00:08:00,021 --> 00:08:02,941 Danimarkalı Gambiti, Evans Gambiti var. 156 00:08:03,024 --> 00:08:04,693 Sicilya Savunması, 157 00:08:04,776 --> 00:08:07,070 Fransız Savunması, Ruy Lopez. 158 00:08:07,153 --> 00:08:09,447 Ve evet, Vezir Gambiti. 159 00:08:09,531 --> 00:08:14,452 Yüzlerce açılış sistemleştirildi ve biraz açılış teorisi bilmek iyi olur. 160 00:08:14,536 --> 00:08:18,415 Rakibin biliyorsa, sen bilmiyorsan tuzağa düşebilirsin. 161 00:08:18,498 --> 00:08:19,916 Bunu istemezsin. 162 00:08:20,625 --> 00:08:23,878 Ama dördüncü hamlede potansiyel tahta düzeni sayısı 163 00:08:23,962 --> 00:08:26,715 315 milyar olmuştur. 164 00:08:27,799 --> 00:08:30,218 Er ya da geç kitaptaki hamleleri bırakıp 165 00:08:30,719 --> 00:08:32,929 başınızın çaresine bakmanız gerekir. 166 00:08:33,888 --> 00:08:35,598 OYUNORTASI 167 00:08:35,682 --> 00:08:39,894 Oyunortası ana savaş meydanıdır. 168 00:08:40,729 --> 00:08:43,857 Burada plan ve stratejiler uygulanır. 169 00:08:43,940 --> 00:08:45,275 Genellikle oyunortası 170 00:08:45,358 --> 00:08:48,236 oyunun sonucunu belirler. 171 00:08:48,319 --> 00:08:50,572 Lasker'ın fili av peşinde. 172 00:08:51,781 --> 00:08:53,366 Ama zafer kısa sürdü. 173 00:08:53,950 --> 00:08:56,494 Bir piyon cesurca can pazarına girdi 174 00:08:56,578 --> 00:08:58,705 ve anında katledildi. 175 00:08:58,788 --> 00:09:01,958 Beyaz vezir tam şahın karşısına dikilecekti ki 176 00:09:02,042 --> 00:09:03,585 şah saklandı. 177 00:09:04,085 --> 00:09:07,338 Oynandığı dönem için nefes kesici bir maçtı bu. 178 00:09:07,922 --> 00:09:09,674 Unutmayın, sene 1912'ydi. 179 00:09:10,258 --> 00:09:12,052 Bilimsel ekol zirvesindeydi. 180 00:09:12,635 --> 00:09:17,182 Satranç artık daha sofistike, hesaplı 181 00:09:17,265 --> 00:09:19,267 ve sıkıcı bir şeydi. 182 00:09:20,060 --> 00:09:23,063 Ama yepyeni bir dönem başlamak üzereydi. 183 00:09:24,189 --> 00:09:29,360 Sanatta, müzikte, siyasette ve satrançta isyan çağı. 184 00:09:29,861 --> 00:09:32,489 Hipermodernistlerle tanışın. 185 00:09:32,572 --> 00:09:35,784 Gelenek düşmanıydılar 186 00:09:35,867 --> 00:09:38,369 ve "Farklı oynayacağız" dediler. 187 00:09:38,453 --> 00:09:40,914 Örneğin merkezi açıkta bırakarak. 188 00:09:41,414 --> 00:09:43,792 Ama taşları öyle konumlandırıyorlardı ki 189 00:09:43,875 --> 00:09:46,544 merkez bir ölüm tuzağı oluyordu. 190 00:09:46,628 --> 00:09:50,924 Merkezden vazgeçmiyoruz, sadece farklı bir biçimde yönetiyoruz. 191 00:09:51,007 --> 00:09:55,512 Hipermodernistler satranca sürrealistlerin sanata yaptığını yaptı. 192 00:09:55,595 --> 00:10:00,308 Sıradan görünen şeyleri alıp imkânlarını tekrar düşündüler. 193 00:10:00,391 --> 00:10:02,560 Hiçbir şey göründüğü gibi olmak zorunda değildi. 194 00:10:02,644 --> 00:10:03,853 BU BİR PİPO DEĞİLDİR 195 00:10:03,937 --> 00:10:07,857 Satrancın tarihteki en eski savaş oyunu olduğunu unutmayalım. 196 00:10:08,358 --> 00:10:10,902 En yüksek rekabet düzeyinde 197 00:10:10,985 --> 00:10:12,654 aslında kanlı bir spor. 198 00:10:13,154 --> 00:10:13,988 Zor. 199 00:10:14,489 --> 00:10:17,200 Bir satranççının tansiyonu turnuva sırasında 200 00:10:17,283 --> 00:10:20,245 yarış maratonu koşucusununki kadar yükselebilir. 201 00:10:20,745 --> 00:10:23,540 Ve günde 6.000 kalori yakabilirler. 202 00:10:24,040 --> 00:10:26,584 Dünyanın en iyi tenisçilerinden fazla. 203 00:10:27,168 --> 00:10:30,547 Sadece oturup düşünerek. 204 00:10:31,464 --> 00:10:35,510 1940'larda Hollandalı psikolog Adriaan de Groot 205 00:10:35,593 --> 00:10:38,555 satranççının beyninde olanları çalışmaya koyuldu. 206 00:10:39,180 --> 00:10:41,683 Farklı beceri düzeylerine sahip oyunculara 207 00:10:41,766 --> 00:10:44,519 bunun gibi alışılmadık bir pozisyon gösterdi. 208 00:10:44,602 --> 00:10:48,273 Ve hamlelerine karar verirken sesli düşünmelerini istedi. 209 00:10:49,232 --> 00:10:52,193 Büyükustaların ve unvansız profesyonellerin 210 00:10:52,277 --> 00:10:55,697 hamle için yaklaşık aynı sayıda seçeneği düşündüğünü buldu. 211 00:10:56,489 --> 00:10:59,784 Düşündükleri gelecek hamle sayısı da neredeyse aynıydı. 212 00:11:00,285 --> 00:11:02,537 Peki büyük oyuncuların farkı neydi? 213 00:11:03,288 --> 00:11:06,207 Daha iyi seçenekler görüyorlardı. 214 00:11:06,291 --> 00:11:09,127 Büyük hipermodernistlerden Richard Réti'ye 215 00:11:09,210 --> 00:11:12,088 kaç hamle ilerisini düşündüğünü sormuşlar. 216 00:11:12,797 --> 00:11:16,467 "Sadece bir hamle düşünüyorum, en iyisini" demiş. 217 00:11:16,551 --> 00:11:20,263 Bence öncelikle ezberde iyi olmanız gerekiyor. 218 00:11:21,055 --> 00:11:23,516 Neredeyse tüm çok güçlü büyükustalar 219 00:11:23,600 --> 00:11:27,103 uzun kariyerleri boyunca oynadıklarını bir şekilde hatırlar. 220 00:11:27,187 --> 00:11:31,566 Çoğu kez fillerin, atların, piyonların yerlerine bakıp 221 00:11:32,483 --> 00:11:35,236 geçmiş oyunlarımızla karşılaştırmaya çalışırız. 222 00:11:35,320 --> 00:11:39,866 Besteci için piyano akorları neyse satranççı için taşların konumları odur. 223 00:11:40,450 --> 00:11:44,621 Piyanist her akordan sonra yalnızca birkaç seçeneği düşünebilir. 224 00:11:44,704 --> 00:11:47,248 Çünkü onlarcasının nasıl ses çıkaracağını 225 00:11:47,332 --> 00:11:48,917 aklına kaydetmiştir. 226 00:11:49,626 --> 00:11:52,545 Bunun kaynağı gamları ve tuşları çalışmaktır, 227 00:11:52,629 --> 00:11:57,258 güzel ses çıkaran nota dizilerinin yüzyıllar önce sistemleştirilen bilgisini. 228 00:11:57,884 --> 00:11:59,344 Bir kaynağı da 229 00:11:59,844 --> 00:12:00,678 uygulamadır. 230 00:12:01,179 --> 00:12:02,847 Mesele tecrübe. 231 00:12:02,931 --> 00:12:06,559 Ve inanın, usta bir satranççı olmak için 232 00:12:06,643 --> 00:12:09,062 çok oynamanız ve çalışmanız gerekir. 233 00:12:09,145 --> 00:12:11,105 Ve 20. yüzyılda 234 00:12:11,606 --> 00:12:14,400 kimse Sovyetlerden çok çalışmadı. 235 00:12:16,736 --> 00:12:18,655 Satranç okullarda okutuluyor, 236 00:12:18,738 --> 00:12:21,491 parklarda, nehir kenarlarında oynanıyordu. 237 00:12:21,574 --> 00:12:23,368 Her yerde kulüpler kuruldu. 238 00:12:23,451 --> 00:12:26,996 Dergiler ünlü oyun ve analizleri yeniden bastı. 239 00:12:27,080 --> 00:12:30,583 Satranç ülkelerin yarıştığı şeylerden biri 240 00:12:30,667 --> 00:12:34,545 çünkü bir açıdan ülkenin ilerlemesinin bir göstergesi. 241 00:12:35,213 --> 00:12:38,591 Rejim için satrançta hâkimiyet tahtadakiyle kalmıyordu. 242 00:12:39,384 --> 00:12:43,137 Yoz Batı'ya karşı komünistlerin entelektüel üstünlüğünün 243 00:12:43,221 --> 00:12:44,722 bir kanıtıydı da. 244 00:12:44,806 --> 00:12:48,184 24 yıl boyunca Dünya Şampiyonası'nı kazanmakla kalmadılar. 245 00:12:49,060 --> 00:12:52,063 Kimse elemeleri geçip onlarla oynayamadı bile. 246 00:12:52,563 --> 00:12:54,357 1972'ye 247 00:12:54,941 --> 00:12:56,317 ve Bobby Fischer'a dek. 248 00:12:56,818 --> 00:12:58,403 Satranç ABD'de bir anda 249 00:12:58,486 --> 00:13:00,863 TV'nin altın saatlerine çıkmaya başladı. 250 00:13:01,447 --> 00:13:03,741 Rus Dünya Şampiyonu Boris Spassky 251 00:13:03,825 --> 00:13:08,538 bu yaz 24 oyunluk bir şampiyonluk maçında Amerikan Bobby Fischer'la karşılaşacak. 252 00:13:08,621 --> 00:13:13,167 "Satranç ustalarının ülkesi" unvanını tutkuyla korumaya çalışan Ruslar için 253 00:13:13,251 --> 00:13:14,752 prestijleri söz konusu. 254 00:13:14,836 --> 00:13:17,338 Dünya Satranç Federasyonu yarın sabaha dek 255 00:13:17,422 --> 00:13:21,467 Fischer'dan İzlanda'da 24 oyunu kabul edip etmediğine dair yanıt bekliyor 256 00:13:21,551 --> 00:13:23,428 ve Fischer onları bekletiyor. 257 00:13:23,511 --> 00:13:25,138 Kariyeri boyunca 258 00:13:25,638 --> 00:13:30,476 aşırı huysuz ve kaprisli olmasıyla tanındı. 259 00:13:31,185 --> 00:13:33,479 Bobby Fischer sonunda kabul etti 260 00:13:33,563 --> 00:13:36,607 ve uçağa binmek için New York'a gitti ama sonra 261 00:13:37,358 --> 00:13:38,818 fikrini değiştirdi. 262 00:13:39,319 --> 00:13:42,196 Kimse ne yapacağını bilmiyordu. Uçağa binmiyordu. 263 00:13:42,280 --> 00:13:44,115 Boris Spassky'yi 264 00:13:44,615 --> 00:13:47,201 ve dünyayı merakta bıraktı. 265 00:13:47,785 --> 00:13:50,538 Bu bekleme, rutininizi bozuyor mu? 266 00:13:50,621 --> 00:13:54,208 Hayır, teşekkürler. Sorularınız için çok sağ olun. 267 00:13:54,292 --> 00:13:57,211 Kaygılanmış görünmüyorsunuz. Öyle misiniz? 268 00:13:57,962 --> 00:13:59,172 Çaresiz kalmıştık 269 00:13:59,672 --> 00:14:02,216 ve nerede yatacağını bile bilmiyorduk. 270 00:14:02,300 --> 00:14:04,469 Gecenin bir yarısı annemi aradım, 271 00:14:04,552 --> 00:14:09,474 Lübnanlı misafirperverliğine yakışır biçimde "Tabii, getir" dedi. 272 00:14:09,557 --> 00:14:10,808 Evimizin 273 00:14:11,309 --> 00:14:16,814 dünyanın yeni merkezi hâline geleceğini bilmiyordu. 274 00:14:16,898 --> 00:14:19,067 Yüzlerce gazeteci 275 00:14:19,150 --> 00:14:20,568 dışarıda kamp kurdu. 276 00:14:20,651 --> 00:14:22,779 Henry Kissinger arayıp 277 00:14:23,279 --> 00:14:25,823 kıçını kaldırmasını sağlamaya çalıştı. 278 00:14:25,907 --> 00:14:28,743 Gerisi malum. 279 00:14:29,619 --> 00:14:32,372 Turnuva, bir oyundan fazlasını ifade ediyordu. 280 00:14:33,247 --> 00:14:35,249 Soğuk Savaş dönemiydi. 281 00:14:35,333 --> 00:14:38,086 Savaş da sıkça satranç gibi tanımlanıyordu. 282 00:14:38,586 --> 00:14:43,758 Her yerde potansiyel tuzaklar vardı. Çoğu şey büyük güç mücadelesinde piyondu. 283 00:14:44,675 --> 00:14:46,844 Satrancın kendisi de. 284 00:14:48,346 --> 00:14:50,264 Dünya şampiyonluğunu kapınca 285 00:14:50,348 --> 00:14:51,891 Bobby yıldız oldu. 286 00:14:51,974 --> 00:14:53,393 Şah öldü! 287 00:14:55,228 --> 00:14:56,104 Henüz ölmedi. 288 00:14:56,687 --> 00:15:00,316 Eminim bütün dünya Bobby Fischer'ın ismini öğrenmiştir. 289 00:15:00,400 --> 00:15:03,319 Dünyanın en iyi satranç oyuncusu. 290 00:15:03,403 --> 00:15:06,489 Bobby Fischer sizi nasıl yendi? Sizden iyi miydi? 291 00:15:06,572 --> 00:15:08,324 Evet, benden iyi bir oyuncu. 292 00:15:10,243 --> 00:15:14,664 Ama önemli bir açıdan Soğuk Savaş satranca hiç benzemiyordu. 293 00:15:14,747 --> 00:15:17,500 Satrançta bütün bilgiye baştan sahipsindir. 294 00:15:17,583 --> 00:15:21,963 Hiçbir şey gizli değil. Gizlediğin kartlar gibi değil. 295 00:15:22,046 --> 00:15:24,173 Belirleyici bir zar yok. 296 00:15:24,257 --> 00:15:26,676 Belirleyici bir şans faktörü yok. 297 00:15:26,759 --> 00:15:30,513 Soruya bakıyorsun ve cevaba bakıyorsun. 298 00:15:30,596 --> 00:15:32,014 Tabii görebilirsen. 299 00:15:32,682 --> 00:15:35,685 Lasker'ın veziri saldırı vaktinin geldiğini düşündü. 300 00:15:35,768 --> 00:15:38,563 Cesurca düşmanın bölgesine girdi. 301 00:15:39,272 --> 00:15:42,608 Ama siyah vezir şahını savunmak için öne çıktı. 302 00:15:43,192 --> 00:15:45,319 Şah artık köşesinde güvendeydi. 303 00:15:45,403 --> 00:15:47,071 Her taraftan korunuyordu. 304 00:15:47,738 --> 00:15:50,992 Satranç oynuyorsanız söyleyin. Bu konumda ne yapardınız? 305 00:15:51,742 --> 00:15:54,370 Lasker, bunun oyunda belirleyici an olduğunu, 306 00:15:54,454 --> 00:15:57,623 büyük bir şey yapması gerektiğini bildiğini söylüyor. 307 00:15:58,458 --> 00:16:01,127 Karar vermek için beş dakikası vardı 308 00:16:01,210 --> 00:16:03,337 ama maalesef bizim yok. 309 00:16:04,505 --> 00:16:05,840 Lasker şunu yaptı. 310 00:16:06,674 --> 00:16:09,343 Veziri artık şahla karşı karşıyaydı. 311 00:16:09,844 --> 00:16:10,678 Şah. 312 00:16:11,429 --> 00:16:14,807 Ve Sör Thomas çoğu insanın muhtemelen yapacağı şeyi yaptı. 313 00:16:16,225 --> 00:16:17,310 Onu yedi. 314 00:16:17,977 --> 00:16:20,188 Lasker ölümcül bir hata yapmıştı. 315 00:16:20,771 --> 00:16:23,399 Bunun sonun başlangıcı olduğu 316 00:16:23,483 --> 00:16:25,735 henüz belli değildi. 317 00:16:25,818 --> 00:16:27,987 OYUNSONU 318 00:16:28,654 --> 00:16:30,448 Onlarca yıldır bilgisayarlara, 319 00:16:30,531 --> 00:16:34,202 milyarlarca oyun göstererek satranç öğretiyoruz. 320 00:16:34,827 --> 00:16:38,164 Ve onlara bizimkini çok geride bırakan hafızalar verdik. 321 00:16:38,748 --> 00:16:43,252 Bir insan büyükusta karar başına onlarca hamle düşünebilirken 322 00:16:43,836 --> 00:16:47,006 makine onlarca milyon hamleye bakar. 323 00:16:47,089 --> 00:16:51,219 Anlamamızın yıllarca sürebileceği bir şeyi bilgisayarın görmesi 324 00:16:51,302 --> 00:16:53,387 bir saniye bile almayabilir. 325 00:16:53,471 --> 00:16:56,349 Ve 11 Mayıs 1997'de 326 00:16:56,432 --> 00:16:59,477 Dünya Satranç Şampiyonu Garry Kasparov'la 327 00:16:59,560 --> 00:17:05,525 IBM'in süper bilgisayarı Deep Blue arasındaki beraberliği bozacak finali 328 00:17:06,108 --> 00:17:08,569 makine kazandı. 329 00:17:08,653 --> 00:17:11,322 Resmen devasa bir hesap makinesi 330 00:17:11,405 --> 00:17:12,323 bizi yendi. 331 00:17:12,406 --> 00:17:17,036 Bu rakibi olumsuz etkileyebilecek bir psikolojik baskı yok. 332 00:17:17,119 --> 00:17:19,038 Tabii fişinin çekilmesi dışında. 333 00:17:19,789 --> 00:17:22,833 Ama insan oyuncular zayıflık gösterebilir. 334 00:17:23,668 --> 00:17:26,546 Şah tuzağa düştüğünü fark etmedi, 335 00:17:27,171 --> 00:17:30,216 böylece Mükemmel Şah Avı başladı. 336 00:17:31,425 --> 00:17:34,554 At ileri koştu, çifte şah çekilmiş oldu. 337 00:17:35,972 --> 00:17:37,348 Şah geri çekilse 338 00:17:37,431 --> 00:17:39,433 sonraki hamle şah mat olacaktı. 339 00:17:43,354 --> 00:17:45,022 Yani tek bir seçeneği vardı. 340 00:17:47,483 --> 00:17:49,110 Sonra Lasker yine saldırdı. 341 00:17:49,652 --> 00:17:50,611 Ve tekrar. 342 00:17:51,654 --> 00:17:52,780 Ve tekrar. 343 00:17:53,823 --> 00:17:57,285 Şahlığından kovulan veziri kaçtı. 344 00:17:57,994 --> 00:18:00,413 Dönüşü olmayan nokta geçildiğinde 345 00:18:00,496 --> 00:18:01,747 önce şok yaşanır, 346 00:18:02,456 --> 00:18:03,958 sonra kabullenme. 347 00:18:04,041 --> 00:18:08,963 Bilgisayarlar, güçleri arttıkça ve birbirleriyle oynadıkça 348 00:18:09,046 --> 00:18:10,840 sürekli gelişti. 349 00:18:10,923 --> 00:18:15,928 Günümüzde kimse bilgisayarla oynamaya cesaret edemez 350 00:18:16,012 --> 00:18:17,805 çünkü kazanan bilgisayar olur. 351 00:18:17,888 --> 00:18:19,682 Ve 2017'de 352 00:18:19,765 --> 00:18:23,352 yeni bir tür satranç oyuncusu dünyayı kasıp kavurdu. 353 00:18:23,853 --> 00:18:25,896 Adı AlphaZero'ydu 354 00:18:25,980 --> 00:18:27,898 ve süper bilgisayar değildi. 355 00:18:27,982 --> 00:18:30,693 En güçlü satranç motorlarının hamle sayısının 356 00:18:30,776 --> 00:18:32,987 küçük bir kısmını düşünebiliyordu 357 00:18:33,070 --> 00:18:35,656 ama öğretilme biçimi çok farklıydı. 358 00:18:35,740 --> 00:18:37,992 AlphaZero sıfır insan bilgisi demekti. 359 00:18:38,075 --> 00:18:39,952 Ona sadece kurallar verildi. 360 00:18:40,036 --> 00:18:45,625 Sonra kendisiyle oynadı. Tekrar tekrar. 361 00:18:45,708 --> 00:18:47,877 Kendisiyle ışık hızında 362 00:18:47,960 --> 00:18:50,421 44 milyon oyun oynadı. 363 00:18:50,504 --> 00:18:54,508 Rastgele olduğu için başta çoğu oyun bir sonuca varmadı. 364 00:18:54,592 --> 00:18:57,303 Çünkü örneğin şah mat yapmayı bilmiyordu. 365 00:18:57,386 --> 00:19:01,098 Ama şans eseri bazı oyunlar sonuca vardı. 366 00:19:01,182 --> 00:19:03,517 O da kazanan tarafın hamelelerine bakıp 367 00:19:03,601 --> 00:19:05,394 onun gibi oynamaya çalıştı. 368 00:19:05,478 --> 00:19:07,146 Dokuz saatlik çalışmasıyla 369 00:19:07,229 --> 00:19:10,566 insanların satranç tarihinin neredeyse tamamını öğrendi. 370 00:19:10,650 --> 00:19:11,942 Ve AlphaZero 371 00:19:12,526 --> 00:19:14,612 hiç de bilgisayar gibi oynamıyordu. 372 00:19:15,112 --> 00:19:18,282 Oyununda cesurca saldırılar ve feda etmeler vardı. 373 00:19:18,366 --> 00:19:20,159 Romantiklerdeki gibi. 374 00:19:20,242 --> 00:19:24,538 Ve bilimsel ekolün belirlediği bazı prensipleri uyguluyordu. 375 00:19:25,039 --> 00:19:27,958 Bazen de onları çiğniyordu. 376 00:19:28,459 --> 00:19:31,754 Çünkü genel kuralların daima geçerli olduğuna dair 377 00:19:31,837 --> 00:19:33,297 bir ön kabulü yoktu. 378 00:19:33,381 --> 00:19:34,215 Ben çocukken 379 00:19:34,298 --> 00:19:37,385 tamamen çılgınlık dediğimiz hamleler vardı. 380 00:19:37,468 --> 00:19:39,095 Şimdiyse bilgisayarlar bize 381 00:19:39,178 --> 00:19:42,264 yüzyıllardır imkânsız sanılan bu şeyleri 382 00:19:42,348 --> 00:19:43,849 yapabileceğimizi öğretti. 383 00:19:43,933 --> 00:19:46,060 Bilgisayarlar satrancı öldürmedi. 384 00:19:46,143 --> 00:19:49,772 Şimdiye kadarki en büyük satranç bilgisini tetiklediler. 385 00:19:50,481 --> 00:19:53,025 Büyükusta sayısı artıyor. 386 00:19:53,109 --> 00:19:55,820 Ve bu yüksek rütbeye erişme yaşı küçülüyor. 387 00:19:55,903 --> 00:19:58,447 Geçmişte neredeyse tüm büyük satranççılar 388 00:19:58,531 --> 00:20:00,032 Sovyetler Birliği'ndendi. 389 00:20:00,116 --> 00:20:02,201 Çünkü en iyiler zaten oradaydı. 390 00:20:02,284 --> 00:20:05,371 Tecrübeyi edinmek için en iyilerle olman gerekiyordu. 391 00:20:05,955 --> 00:20:08,666 Ama şimdi tek ihtiyacınız internet bağlantısı. 392 00:20:08,749 --> 00:20:12,420 Bence Rubius yayınlar dışında da çok çalışıyor 393 00:20:12,503 --> 00:20:14,547 çünkü çok iyi oynuyor. 394 00:20:15,256 --> 00:20:18,300 Ve rekabetçi satranç geçmişi olmayan ülkeler 395 00:20:18,384 --> 00:20:21,053 en iyi satranççılardan bazılarını çıkarıyor. 396 00:20:21,637 --> 00:20:25,558 Mesela Hindistan. İran da sayılabilir. 397 00:20:25,641 --> 00:20:26,767 Hatta Norveç tabii. 398 00:20:26,851 --> 00:20:28,269 Magnus Carlsen'dan önce 399 00:20:28,352 --> 00:20:31,689 dünyanın ilk 20'sinde satranççıları yoktu. 400 00:20:31,772 --> 00:20:33,357 Bu, şartları eşitledi. 401 00:20:33,441 --> 00:20:36,444 İnsanların yerlerinden, şartlarından bağımsız olarak 402 00:20:36,527 --> 00:20:38,446 başarılı olabildiğini görüyoruz. 403 00:20:39,196 --> 00:20:41,615 Yalnızca 64 kareyle sınırlanan, 404 00:20:41,699 --> 00:20:44,285 kısıtlayıcı kuralların olduğu satrançta 405 00:20:44,368 --> 00:20:46,287 birbirinden farklı oyun sayısı 406 00:20:46,370 --> 00:20:50,374 tahminen yaklaşık 10 üssü 120. 407 00:20:51,167 --> 00:20:52,752 Gündelik dilde söylersek 408 00:20:52,835 --> 00:20:56,589 bin trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon 409 00:20:56,672 --> 00:20:59,008 trilyon trilyon trilyon oyun. 410 00:21:00,217 --> 00:21:01,635 Olasılık sayısı 411 00:21:01,719 --> 00:21:04,847 dünyadaki kum tanesi sayısından fazla. 412 00:21:04,930 --> 00:21:07,975 Samanyolu'ndaki toz parçacığı sayısından 413 00:21:08,058 --> 00:21:11,896 ve gözlemlenebilir evrendeki atom sayısından da. 414 00:21:12,438 --> 00:21:16,066 Bence oyunun güzelliği ve büyüsü akışkanlığında saklı. 415 00:21:16,150 --> 00:21:18,527 Her hamlede oyun tamamen değişiyor. 416 00:21:18,611 --> 00:21:21,363 Yeniden plan yapmanız, tahtayı izlemeniz lazım. 417 00:21:21,447 --> 00:21:24,867 Öyle zengin bir oyun ki asla mükemmel oyuncu olamazsınız. 418 00:21:24,950 --> 00:21:26,827 Ve daima gelişme yolları var. 419 00:21:26,911 --> 00:21:29,413 Kariyerimin büyük kısmında satranç oynamama 420 00:21:29,497 --> 00:21:31,332 ve yıllarca çalışmama rağmen 421 00:21:31,415 --> 00:21:34,084 bir oyuna bakarken veya çalışırken şaşırdığım, 422 00:21:34,168 --> 00:21:36,670 bir şeyi ilk kez gördüğüm anlar çok oluyor. 423 00:21:36,754 --> 00:21:40,382 Satranç bağımlılık yapıyor, onu itiraf edeyim. 424 00:21:40,466 --> 00:21:41,842 Zengin olmadım, 425 00:21:41,926 --> 00:21:43,385 ünlü olmadım 426 00:21:43,469 --> 00:21:46,722 ama iyi bir oyun oynamak çok tatmin ediciydi. 427 00:21:46,806 --> 00:21:49,850 Ve o anları mutlulukla hatırlıyorum. 428 00:21:51,894 --> 00:21:54,271 Bir dizi zorunlu hamleden sonra 429 00:21:54,855 --> 00:21:57,608 siyah şah tahtanın diğer ucuna, 430 00:21:57,691 --> 00:21:59,693 beyaz şahlığının ortasına ulaştı. 431 00:22:00,361 --> 00:22:02,029 Şahlara yakışır zarafetiyle 432 00:22:02,112 --> 00:22:05,282 beyaz şah bir adım ileri gitti 433 00:22:05,366 --> 00:22:09,453 ve oyun boyunca hiç hareket etmemiş kalesinden gelecek 434 00:22:09,954 --> 00:22:12,039 ölümcül darbeye alan açtı. 435 00:22:14,250 --> 00:22:15,292 Şah mat. 436 00:22:42,570 --> 00:22:47,575 Alt yazı çevirmeni: Hazal Ünlüçay