1
00:00:06,006 --> 00:00:07,465
NGÀY XỬA NGÀY XƯA
2
00:00:07,549 --> 00:00:12,178
Ngày xửa ngày xưa, đa phần thế giới
được cai trị bởi các vị vua và nữ hoàng.
3
00:00:12,762 --> 00:00:16,016
Ở hầu hết các xã hội trên Trái Đất
họ là người đứng đầu,
4
00:00:16,099 --> 00:00:19,227
tuyên bố rằng
Chúa đã ban quyền lực tuyệt đối cho họ.
5
00:00:19,310 --> 00:00:21,688
Và việc đó đã diễn ra cả thiên niên kỷ.
6
00:00:22,605 --> 00:00:27,444
Nhưng vào thế kỷ 17, một ý tưởng cấp tiến
đã lan rộng trong quần chúng.
7
00:00:27,527 --> 00:00:29,821
Nếu mọi người sinh ra đều bình đẳng
8
00:00:29,904 --> 00:00:32,907
và họ có quyền
chọn ai cai trị mình thì sao?
9
00:00:33,408 --> 00:00:35,577
Đây là cuộc cách mạng về tư tưởng,
10
00:00:35,660 --> 00:00:37,912
làm đảo lộn hoàn toàn chế độ quân chủ
11
00:00:38,413 --> 00:00:41,207
và thúc đẩy các cuộc cách mạng thực sự.
12
00:00:41,291 --> 00:00:45,587
Thế giới đã đi từ việc hầu như chỉ toàn là
các vương quyền sang điều này.
13
00:00:46,254 --> 00:00:49,883
Chỉ còn lại 43 nền quân chủ,
với mức độ quyền lực khác nhau.
14
00:00:50,383 --> 00:00:52,385
Một số vẫn có quyền lực tuyệt đối.
15
00:00:52,886 --> 00:00:54,387
Chúng vận hành khác nhau,
16
00:00:54,471 --> 00:00:57,432
nhưng mỗi vị vua,
không có nữ hoàng chuyên chế nào,
17
00:00:57,515 --> 00:00:59,350
có thể quyết định về thần dân của họ,
18
00:00:59,434 --> 00:01:01,853
và thần dân của họ
thì chả thể bỏ phiếu loại bỏ họ.
19
00:01:02,353 --> 00:01:05,023
Đó là cách
các nền quân chủ truyền thống vận hành.
20
00:01:05,106 --> 00:01:08,193
Còn các chế độ quân chủ mới lạ hơn
thì ở bên này.
21
00:01:08,693 --> 00:01:10,945
Một số có sự bảo trợ đặc biệt,
22
00:01:11,029 --> 00:01:14,824
nhưng họ đều cai trị nền dân chủ
một cách tượng trưng.
23
00:01:14,908 --> 00:01:16,493
Nhưng cách đây không lâu,
24
00:01:16,576 --> 00:01:19,621
họ cũng cai trị đất nước
với quyền lực tối thượng.
25
00:01:19,704 --> 00:01:21,873
Vì thế họ mới có các công việc này.
26
00:01:21,956 --> 00:01:27,087
Hầu hết họ là người châu Âu hoặc
các thuộc địa cũ của Anh, như Jamaica.
27
00:01:27,170 --> 00:01:28,880
Tôi nghĩ việc để Nữ hoàng Anh
28
00:01:28,963 --> 00:01:33,635
làm nguyên thủ quốc gia của Jamaica
trong thế kỷ 21 thì thật là nực cười.
29
00:01:33,718 --> 00:01:35,804
Lẽ ra bọn tôi là nước hậu thuộc địa
30
00:01:35,887 --> 00:01:39,057
nhưng lại cứ bám lấy
mọi tàn dư của đế quốc này.
31
00:01:39,140 --> 00:01:41,518
Cần loại bỏ nữ hoàng
khỏi vị trí nguyên thủ quốc gia.
32
00:01:42,685 --> 00:01:45,772
Nhưng ở Anh, đa số người dân
ủng hộ chế độ quân chủ.
33
00:01:45,855 --> 00:01:49,234
Thực tế, mọi chế độ quân chủ lập hiến,
trừ một nước,
34
00:01:49,317 --> 00:01:52,112
đều được đa số người dân nước đó ủng hộ.
35
00:01:53,196 --> 00:01:56,116
Một phần vì họ thu hút ta
bằng câu chuyện cổ tích.
36
00:01:56,616 --> 00:02:02,330
Ta đều lớn lên với các câu chuyện cổ tích
kiểu này. Hôn ếch và ếch thành hoàng tử.
37
00:02:02,413 --> 00:02:06,251
Rất nhiều người chúng ta
đã lớn lên với những câu chuyện như thế.
38
00:02:06,334 --> 00:02:09,504
Những khoảnh khắc cổ tích,
những lễ cưới tráng lệ,
39
00:02:09,587 --> 00:02:11,506
một màn trình diễn tuyệt vời.
40
00:02:11,589 --> 00:02:16,970
Đây là những thứ người ta chỉ có thể mơ.
Như phim Disney có người thật đóng vậy.
41
00:02:17,512 --> 00:02:20,849
Và giấc mơ này,
được hoàn thiện bởi hoàng gia Anh,
42
00:02:20,932 --> 00:02:25,562
hiện có vai trò quan trọng trong cách
các gia đình hoàng gia ở mọi nơi tồn tại.
43
00:02:26,062 --> 00:02:29,983
Trên hết, mục đích chính
của gia đình hoàng gia là tồn tại.
44
00:02:30,066 --> 00:02:31,985
Là một thể chế thượng lưu,
45
00:02:32,068 --> 00:02:35,113
hơn bất cứ thứ gì,
họ lo lắng về việc kéo dài.
46
00:02:35,196 --> 00:02:37,740
Vậy làm thế nào
họ có thể bấp chấp tồn tại?
47
00:02:37,824 --> 00:02:40,243
Họ đã đi từ tầng lớp thống trị tuyệt đối
48
00:02:40,326 --> 00:02:42,328
đến những ngôi sao cổ tích ra sao?
49
00:02:42,829 --> 00:02:45,498
Và giấc mộng có thể kéo dài bao lâu đây?
50
00:02:47,208 --> 00:02:49,919
Giờ nữ hoàng đang được khoác hoàng bào.
51
00:02:51,754 --> 00:02:54,799
Người Nhật gọi Ngài là Thiên hoàng.
52
00:02:55,300 --> 00:02:59,304
Việc nước Anh giữ vững được
thể chế lỏng lẻo, rộng khắp thế giới này
53
00:02:59,387 --> 00:03:02,098
khi chiến tranh kết thúc
là rất hệ trọng với tương lai.
54
00:03:02,682 --> 00:03:05,935
Hàng chục ngàn người xếp hàng trên phố
để thấy cặp đôi hoàng gia.
55
00:03:06,644 --> 00:03:09,939
Đây là một đám cưới cổ tích
hoàng gia chưa từng có.
56
00:03:12,066 --> 00:03:16,154
Sâu trong tim, chúng ta đều yêu mến
và tôn trọng hoàng gia.
57
00:03:16,237 --> 00:03:18,239
Họ hạnh phúc là ta hạnh phúc.
58
00:03:20,867 --> 00:03:24,871
HOÀNG GIA
59
00:03:25,747 --> 00:03:28,958
Thật hấp dẫn khi dõi theo
các quốc vương lập hiến.
60
00:03:29,042 --> 00:03:32,962
Họ đều mang lễ phục hoàng gia
điển hình của vua và nữ hoàng xưa.
61
00:03:33,046 --> 00:03:34,214
Vương miện,
62
00:03:34,297 --> 00:03:35,215
ngai vàng,
63
00:03:35,298 --> 00:03:36,633
cung điện.
64
00:03:36,716 --> 00:03:39,052
Nhưng họ gần như không có thực quyền.
65
00:03:39,135 --> 00:03:42,180
Ngay cả quốc vương
nổi tiếng nhất thế giới,
66
00:03:42,263 --> 00:03:46,017
Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhị của Anh
cũng chỉ là người đại diện.
67
00:03:46,601 --> 00:03:49,229
Bà ấy không có quyền lực chính trị nào.
68
00:03:49,312 --> 00:03:52,315
Bà ấy không ban hành các điều luật.
69
00:03:52,398 --> 00:03:54,609
Bà ấy không có quyền tác động đến
70
00:03:54,692 --> 00:03:58,112
chính sách của các chính trị gia
hay đảng phái khác nhau.
71
00:03:58,196 --> 00:04:00,949
Thay vào đó, hoàng gia
làm những việc mang tính tượng trưng,
72
00:04:01,032 --> 00:04:03,701
như phát biểu chính thức
khai mạc Nghị viện,
73
00:04:04,535 --> 00:04:07,413
đón tiếp quốc vương, tổng thống
từ khắp thế giới,
74
00:04:08,581 --> 00:04:10,708
và đứng trên ban công
75
00:04:10,792 --> 00:04:11,918
và vẫy tay chào.
76
00:04:12,710 --> 00:04:15,672
Họ thực sự thích làm điều đó.
77
00:04:15,755 --> 00:04:17,757
HOÀNG GIA TÂY BAN NHA
78
00:04:17,840 --> 00:04:22,095
Không có quyền lực chính trị
tức là cơ bản, ta không gây tranh cãi,
79
00:04:22,178 --> 00:04:26,599
ta không thể đưa ra quyết định
mà có thể sau này bị công chúng phản đối.
80
00:04:26,683 --> 00:04:30,937
Nên trung lập chính là chìa khóa
của chế độ quân chủ lập hiến hiện đại.
81
00:04:31,020 --> 00:04:34,983
Tôi mê nhất việc họ tách rời chính trị,
chả đưa ra quan điểm về gì.
82
00:04:35,066 --> 00:04:37,443
Việc có người đại diện trung lập
83
00:04:37,944 --> 00:04:41,572
vượt trên mọi vấn đề chính trị nhỏ nhặt
là không thể có được
84
00:04:41,656 --> 00:04:44,575
nếu người đại diện, nguyên thủ quốc gia,
85
00:04:44,659 --> 00:04:46,119
là người được bầu.
86
00:04:46,202 --> 00:04:49,956
Họ cũng có sức mạnh phi thường
giúp đoàn kết một đất nước.
87
00:04:50,039 --> 00:04:53,376
Chúng ta chỉ cần nhìn
vào đại dịch gần đây,
88
00:04:53,459 --> 00:04:56,838
cách mà nữ hoàng
có thể kết nối cả một đất nước.
89
00:04:56,921 --> 00:05:01,301
Chúng ta nên tự an ủi rằng
dù có lẽ ta còn phải chịu đựng nhiều,
90
00:05:01,801 --> 00:05:03,636
những ngày tốt đẹp sẽ trở lại.
91
00:05:03,720 --> 00:05:06,597
Nó cũng có thể mang lại
cảm giác liên tục an yên
92
00:05:06,681 --> 00:05:10,727
khi nhìn thấy cùng một người đại diện
qua bao năm, bao thập kỷ.
93
00:05:11,394 --> 00:05:14,147
Và cùng một gia đình qua nhiều thế kỷ.
94
00:05:14,230 --> 00:05:15,815
CHƯƠNG HAI
HUYẾT THỐNG
95
00:05:18,901 --> 00:05:22,113
ĐẠI CÔNG TƯỚC ÁO
96
00:05:22,196 --> 00:05:25,366
Đó là ông cố-cố của tôi,
97
00:05:25,450 --> 00:05:28,661
Hoàng đế Franz Joseph của Áo.
98
00:05:30,455 --> 00:05:36,294
Hoàng đế Franz Joseph là vị vua trị vì
lâu nhất ở châu Âu thời bấy giờ.
99
00:05:37,045 --> 00:05:40,173
Ông đại diện cho dòng tộc chính
của nhà Habsburg.
100
00:05:40,256 --> 00:05:44,302
Nhà Habsburg thuộc số triều đại hoàng tộc
lâu đời nhất của châu Âu.
101
00:05:44,385 --> 00:05:48,306
Tổ tiên của ông Géza
đã trị vì hơn 600 năm.
102
00:05:49,432 --> 00:05:52,060
Ngày nay, ông sống ở Bronxville, New York.
103
00:05:53,186 --> 00:05:57,148
Ở nước Mỹ này, tôi chỉ là dân thường,
104
00:05:57,231 --> 00:06:00,234
nhưng tại châu Âu, với nhiều nhóm,
105
00:06:00,318 --> 00:06:04,697
nhà Habsburg vẫn được coi là đặc biệt.
106
00:06:05,406 --> 00:06:08,076
Các thành viên Habsburg khác
không may thế.
107
00:06:08,159 --> 00:06:11,954
Một nhánh của gia đình,
bị tách ra từ thế kỷ 16
108
00:06:12,038 --> 00:06:15,708
trở nên rất quan tâm
đến việc giữ quyền lực trong huyết thống,
109
00:06:16,209 --> 00:06:17,835
nên họ đã kết hôn với nhau.
110
00:06:18,378 --> 00:06:19,629
Rất nhiều.
111
00:06:19,712 --> 00:06:22,382
Anh em họ, chú bác và cháu gái,
112
00:06:22,465 --> 00:06:24,133
và lại thêm anh em họ,
113
00:06:24,217 --> 00:06:27,095
dẫn đến những kết cục không may mắn.
114
00:06:27,178 --> 00:06:30,390
Như xương cằm của người nhà Habsburg
bị nhô ra.
115
00:06:30,890 --> 00:06:36,396
Nó biến dạng tới mức các họa sĩ
và nhà điêu khắc đã cố gắng giảm thiểu
116
00:06:36,479 --> 00:06:38,356
sự biến dạng này.
117
00:06:38,856 --> 00:06:41,317
Vì những cuộc hôn nhân cận huyết này,
118
00:06:41,401 --> 00:06:43,069
vào năm 1700,
119
00:06:43,152 --> 00:06:45,780
vì không còn con cháu được sinh ra nữa,
120
00:06:45,863 --> 00:06:47,907
dòng phía Tây Ban Nha đã tàn lụi.
121
00:06:48,825 --> 00:06:52,912
Với Géza, may mắn lớn nhất
của việc không thuộc hoàng gia đang trị vì
122
00:06:52,995 --> 00:06:55,081
là ông được chọn người để kết hôn.
123
00:06:55,581 --> 00:07:02,130
Tôi vô cùng may mắn vì đã không phải
kết hôn với một người trong hoàng tộc.
124
00:07:02,213 --> 00:07:04,924
Tôi có người vợ tuyệt vời nhất,
125
00:07:05,007 --> 00:07:09,470
người có những sở thích giống hệt với tôi.
126
00:07:09,554 --> 00:07:12,181
Tôi là một người đàn ông thực sự may mắn.
127
00:07:12,807 --> 00:07:15,977
Đa số các hoàng gia lập hiến
đã nới lỏng các quy tắc.
128
00:07:16,060 --> 00:07:18,521
Nữ hoàng Elizabeth
đã kết hôn với anh họ cách ba đời.
129
00:07:18,604 --> 00:07:20,565
Cả hai đều là hậu duệ
của Nữ hoàng Victoria.
130
00:07:21,065 --> 00:07:24,819
Nhưng cháu của bà đã có
nhiều quyền tự do hơn để chọn bạn đời.
131
00:07:25,319 --> 00:07:28,823
Và ở gần một nửa các quốc gia
có hoàng gia lập hiến,
132
00:07:28,906 --> 00:07:31,701
quốc vương tiếp theo có thể là nữ hoàng.
133
00:07:31,784 --> 00:07:34,787
Hiện đại hóa
có thể là chìa khóa để tồn tại.
134
00:07:35,955 --> 00:07:39,250
Chế độ quân chủ ở Nhật Bản là triều đại
135
00:07:39,333 --> 00:07:42,879
cha truyền con nối, liên tục và dài nhất
trên toàn thế giới.
136
00:07:43,379 --> 00:07:47,800
Thiên hoàng hiện tại thực ra là
thiên hoàng thứ 126 của Nhật Bản.
137
00:07:48,426 --> 00:07:51,679
Và Hoàng hậu Masako hiện tại
đã đối mặt với nhiều áp lực
138
00:07:51,762 --> 00:07:53,764
phải sinh ra thiên hoàng thứ 127.
139
00:07:54,640 --> 00:07:57,643
Nhiều tới nỗi
bà đã dừng xuất hiện trước công chúng.
140
00:07:58,478 --> 00:08:01,314
Cuối cùng, bà ấy đã sinh con
nhưng đó là con gái
141
00:08:01,814 --> 00:08:04,525
và về pháp lý, con gái không thể lên ngôi.
142
00:08:05,067 --> 00:08:07,361
Mặc dù cô bé là con gái của hoàng đế,
143
00:08:07,445 --> 00:08:12,033
nhưng tương lai của vương triều
ngàn năm này lại nằm trên vai cậu bé này.
144
00:08:12,533 --> 00:08:13,951
Em họ của cô bé.
145
00:08:14,035 --> 00:08:18,831
Thách thức lớn của Nhật Bản
sẽ là vấn đề về chuyện kế vị này.
146
00:08:18,915 --> 00:08:22,251
Họ đúng nghĩa là đang có nguy cơ
hết người nối dõi.
147
00:08:22,335 --> 00:08:23,920
Trong mọi chế độ quân chủ,
148
00:08:24,003 --> 00:08:26,172
quy tắc cơ bản không thay đổi.
149
00:08:26,255 --> 00:08:28,216
Quyền lực được kế thừa.
150
00:08:28,799 --> 00:08:30,718
Và tiền cũng vậy.
151
00:08:30,801 --> 00:08:32,595
CHƯƠNG BA
CỦA CẢI
152
00:08:38,601 --> 00:08:41,354
Đa số nền quân chủ lập hiến
nhận tiền của người đóng thuế.
153
00:08:41,437 --> 00:08:43,356
Mỗi nước tính toán khác nhau,
154
00:08:43,439 --> 00:08:46,943
nhưng không nước nào
nhận được nhiều như hoàng gia Anh.
155
00:08:48,194 --> 00:08:53,324
Một số tin rằng khoản đầu tư này là đáng
vì họ tạo ra rất nhiều doanh thu du lịch.
156
00:08:53,407 --> 00:08:57,453
Theo một vài ước tính
là hơn 700 triệu đô la mỗi năm.
157
00:08:57,954 --> 00:09:00,248
Nhưng đó là một điều khó mà tính được.
158
00:09:00,831 --> 00:09:04,585
Cung điện Buckingham
đón khoảng 15 triệu khách mỗi năm,
159
00:09:05,169 --> 00:09:07,964
nhưng Cung điện Véc-xai
đón mười triệu khách
160
00:09:08,047 --> 00:09:11,676
và Pháp thì đã không có hoàng gia
trong nhiều thế kỷ rồi.
161
00:09:13,219 --> 00:09:16,514
Nhưng chế độ quân chủ Anh
không chỉ dựa vào tiền thuế.
162
00:09:17,014 --> 00:09:21,602
Họ kín đáo sở hữu các tài sản hoành tráng
được mua bằng các quỹ công.
163
00:09:22,103 --> 00:09:24,355
Nhưng bộ sưu tập đắt tiền.
164
00:09:25,022 --> 00:09:27,525
Cùng các khoản đầu tư mà ta không rõ,
165
00:09:28,192 --> 00:09:30,736
dù ta đã được biết sơ qua vào năm 2017.
166
00:09:30,820 --> 00:09:32,947
Vụ rò rỉ dữ liệu
thuộc số lớn nhất lịch sử.
167
00:09:33,030 --> 00:09:36,325
Hàng triệu tài liệu bị rò rỉ
cho thấy giới quyền lực và giàu có,
168
00:09:36,409 --> 00:09:40,788
gồm cả nữ hoàng, bí mật đầu tư rất nhiều
tiền vào các thiên đường thuế nước ngoài.
169
00:09:40,871 --> 00:09:44,292
Khoảng mười triệu bảng
từ tài sản cá nhân của nữ hoàng
170
00:09:44,375 --> 00:09:46,419
đã được nộp vào các quỹ ở Bermuda.
171
00:09:46,502 --> 00:09:49,839
Điều thú vị đối với một nhà sử học như tôi
172
00:09:49,922 --> 00:09:54,427
là việc tài chính hoàng gia
thực sự được giữ kín thế nào.
173
00:09:54,510 --> 00:09:58,848
Chúng ta không biết họ có gì.
Chúng ta không biết họ có nó ở đâu.
174
00:09:59,515 --> 00:10:02,059
Nhưng ta biết
rất nhiều trong số vốn ban đầu
175
00:10:02,143 --> 00:10:06,689
đến từ các thành viên hoàng gia,
từ hồi họ còn quyền cai trị tuyệt đối.
176
00:10:07,189 --> 00:10:09,734
Họ yêu cầu tầng lớp thấp hơn
phải trả thuế
177
00:10:09,817 --> 00:10:14,280
để đổi lấy những ân huệ,
đất đai, sự bảo vệ, hoặc không gì cả.
178
00:10:14,363 --> 00:10:17,992
Các hoàng gia muốn gì là được nấy.
Lời của họ là luật pháp.
179
00:10:18,075 --> 00:10:21,120
Và họ dùng số tiền đó
để xây các cung điện,
180
00:10:21,203 --> 00:10:24,248
những nơi mà ở Nhật và Anh
181
00:10:24,332 --> 00:10:26,167
ngày nay, họ vẫn gọi là nhà.
182
00:10:26,792 --> 00:10:29,629
Họ cũng tiêu số tiền đó vào chiến tranh.
183
00:10:29,712 --> 00:10:33,841
Càng chinh phạt nhiều nơi,
họ càng có nhiều người ở tầng lớp thấp hơn
184
00:10:33,924 --> 00:10:36,260
và càng bóp nặn được nhiều của cải
185
00:10:36,344 --> 00:10:41,349
để có tiền cho nhiều cuộc chinh phạt hơn,
có thêm thần dân. Vân vân và vân vân.
186
00:10:41,432 --> 00:10:44,602
Và rồi có thêm
cả một tầng lớp khác bên dưới đó.
187
00:10:45,186 --> 00:10:46,145
Nô lệ.
188
00:10:47,480 --> 00:10:49,148
Vào thế kỷ 15,
189
00:10:49,231 --> 00:10:53,527
các cường quốc châu Âu bắt đầu chinh phạt
đất đai, con người ở nước ngoài.
190
00:10:53,611 --> 00:10:56,864
cho đến khi thế giới hầu như nằm dưới
sự cai trị của hoàng gia châu Âu.
191
00:10:57,365 --> 00:11:00,576
Việc này thúc đẩy Nhật Bản
xâm lược các nước láng giềng
192
00:11:00,660 --> 00:11:02,703
tạo nên một đế chế của riêng mình.
193
00:11:03,704 --> 00:11:07,375
Nhưng Đế quốc Anh là nước lớn nhất
thế giới đã từng chứng kiến.
194
00:11:07,875 --> 00:11:10,086
Năm 1655, họ xâm chiếm Jamaica
195
00:11:10,169 --> 00:11:13,255
biến nó thành viên ngọc mới nhất
trong đế chế của họ.
196
00:11:13,881 --> 00:11:16,258
Họ lập ra Công ty Hoàng gia châu Phi,
197
00:11:16,759 --> 00:11:21,097
chịu trách nhiệm chuyển thêm
nhiều nô lệ châu Phi sang châu Mỹ
198
00:11:21,180 --> 00:11:24,141
hơn bất kỳ tổ chức nào khác từng làm.
199
00:11:24,642 --> 00:11:28,521
Bắt đầu từ thời Charles Đệ Nhị
tới tận thời Vua William Đệ Tam,
200
00:11:28,604 --> 00:11:32,650
hoàng gia Anh đã chiếm độc quyền
trong toàn bộ việc buôn bán nô lệ.
201
00:11:33,150 --> 00:11:38,406
Họ kiếm tiền từ việc bắt cóc con người,
vận chuyển những người này khắp thế giới
202
00:11:38,489 --> 00:11:41,867
và bán họ cho các chủ đồn điền
để làm không công.
203
00:11:42,410 --> 00:11:47,623
Chủ nghĩa thực dân và tình trạng
nô dịch hóa gắn liền với chế độ quân chủ.
204
00:11:47,707 --> 00:11:52,169
Một hệ tư tưởng xâm lăng
đầy tính phân biệt chủng tộc.
205
00:11:52,253 --> 00:11:54,296
Cách đế quốc kiếm tiền chỉ dựa vào
206
00:11:54,380 --> 00:11:57,717
việc thâu tóm các thần dân
trên toàn cầu mà thôi.
207
00:11:58,551 --> 00:12:02,680
Dưới thời William Đệ Tam, Công ty
Hoàng gia châu Phi đã mất độc quyền.
208
00:12:03,180 --> 00:12:06,851
Hoàng gia từng là các nhà đầu tư
chính trong buôn bán nô lệ,
209
00:12:06,934 --> 00:12:12,648
mà nó đã thành ngành công nghiệp thuộc số
lớn nhất Anh, buôn bán gần ba triệu người
210
00:12:13,649 --> 00:12:16,318
và giúp nhiều người liên quan
trở nên giàu có.
211
00:12:16,819 --> 00:12:18,654
Và số tiền đó ngày càng nhiều.
212
00:12:19,196 --> 00:12:21,782
Một nghiên cứu lớn ước tính Anh nợ Jamaica
213
00:12:21,866 --> 00:12:27,329
ít nhất ba nghìn tỷ đô tiền bồi thường,
chủ yếu để trả công cho những người nô lệ.
214
00:12:27,830 --> 00:12:31,584
Và với cả vùng Ca-ri-bê,
thì đó là 9,7 nghìn tỷ.
215
00:12:32,209 --> 00:12:35,087
Lần theo dấu vết của tiền,
ta sẽ thấy Đế quốc Anh
216
00:12:35,171 --> 00:12:39,049
đã thu lợi bao nhiêu từ các thuộc địa
của nó trên toàn thế giới.
217
00:12:39,175 --> 00:12:42,762
Ta phải công nhận rằng
đã có một sự bất công nghiêm trọng
218
00:12:42,845 --> 00:12:46,515
và tàn dư của sự bất công đó hiện vẫn còn.
219
00:12:46,599 --> 00:12:51,145
Sự giàu có của nước Anh
đã được thúc đẩy bởi chế độ nô lệ.
220
00:12:51,228 --> 00:12:54,690
Việc buôn bán nô lệ kết thúc
vào đầu những năm 1800,
221
00:12:54,774 --> 00:12:58,694
nhưng các đế quốc toàn cầu
vẫn vững vàng cho đến tận thế kỷ sau.
222
00:12:59,945 --> 00:13:02,948
Trận chiến ở lục địa trở thành
cuộc chiến toàn diện của châu Âu.
223
00:13:04,033 --> 00:13:06,994
Những cú sốc lớn của thế kỷ 20,
224
00:13:07,077 --> 00:13:09,914
Thế chiến thứ Nhất, Thế chiến thứ Hai.
225
00:13:09,997 --> 00:13:12,750
Những sự kiện này dẫn đến cuộc cách mạng.
226
00:13:12,833 --> 00:13:14,877
Và hàng tá nền quân chủ đã sụp đổ.
227
00:13:15,753 --> 00:13:17,630
Chúng tôi đã trốn khỏi Hungary,
228
00:13:17,713 --> 00:13:19,381
bỏ lại mọi thứ,
229
00:13:19,465 --> 00:13:22,968
và chúng tôi sống những năm sau đó
230
00:13:23,052 --> 00:13:25,471
như những người tị nạn.
231
00:13:25,554 --> 00:13:28,057
Nhật Bản bị thua ở Thế chiến thứ Hai.
232
00:13:28,140 --> 00:13:31,685
Thiên hoàng bị tước bỏ đi cái ý nghĩ
233
00:13:31,769 --> 00:13:34,814
rằng mình là một vị thần.
Ông ấy chỉ là phàm nhân.
234
00:13:34,897 --> 00:13:37,858
Nhật Bản cũng bị tước bỏ
các thuộc địa của mình.
235
00:13:38,734 --> 00:13:42,571
Mà Anh thì không và vì thuộc
bên chiến thắng trong cuộc chiến,
236
00:13:42,655 --> 00:13:44,698
Anh đã được hưởng rất nhiều thứ.
237
00:13:44,782 --> 00:13:49,119
Chế độ quân chủ đã phải tìm ra cách
để thay đổi hành vi,
238
00:13:49,203 --> 00:13:50,913
thay đổi hình ảnh công chúng,
239
00:13:50,996 --> 00:13:54,333
để có thể tồn tại trong thời đại dân chủ.
240
00:13:54,416 --> 00:13:57,419
Vậy là, họ cởi bỏ vương miện và hoàng bào,
241
00:13:57,503 --> 00:13:59,672
và đi ra ngoài đường phố.
242
00:13:59,755 --> 00:14:01,465
Hoàng gia rất nhanh chóng
243
00:14:01,549 --> 00:14:05,886
đi tiên phong trong chiến lược
quan hệ công chúng thận trọng.
244
00:14:05,970 --> 00:14:10,474
Nó quyết tâm biến kẻ thù
thâm căn cố đế của nó, tầng lớp lao động,
245
00:14:10,558 --> 00:14:11,600
thành đồng minh.
246
00:14:12,184 --> 00:14:15,271
Kiểu cách tân này, cú xoay mình này,
247
00:14:15,354 --> 00:14:17,481
là trọng điểm giúp họ tồn tại.
248
00:14:18,023 --> 00:14:19,358
Ở khắp nơi.
249
00:14:20,067 --> 00:14:25,281
Ngày sáu tháng Tám năm 1962,
Jamaica trở thành một quốc gia độc lập.
250
00:14:25,364 --> 00:14:29,118
Vào thời điểm độc lập, tôi 11 tuổi.
251
00:14:29,201 --> 00:14:31,245
Đây là một dịp trọng đại.
252
00:14:31,745 --> 00:14:36,500
Chúng tôi đã chuyển từ một thuộc địa
sang một quốc gia độc lập.
253
00:14:36,584 --> 00:14:38,752
Nhưng đã có một rắc rối tiềm ẩn.
254
00:14:39,378 --> 00:14:43,549
Một trong những nghịch lý của độc lập
là khi Công chúa Margaret đến
255
00:14:43,632 --> 00:14:45,342
để đại diện cho nữ hoàng.
256
00:14:45,426 --> 00:14:48,053
Chuyện này xảy ra khắp thế giới.
257
00:14:48,679 --> 00:14:51,682
Cái ta thấy
là những cảnh được dàn dựng cẩn thận.
258
00:14:51,765 --> 00:14:57,021
Theo các hình ảnh ta xem trên các bản tin,
họ được người dân địa phương chào đón.
259
00:14:57,104 --> 00:15:01,025
Họ cố trưng ra cái ý nghĩ
Đế quốc, giờ là Khối thịnh vượng chung,
260
00:15:01,108 --> 00:15:05,529
được mô tả bởi các ý niệm về sự hòa thuận,
thống nhất, dân chủ, bình đẳng.
261
00:15:05,613 --> 00:15:10,743
Vậy mà, từ rất lâu rồi, nền quân chủ
đã cùng nhau xây dựng một đế chế
262
00:15:10,826 --> 00:15:12,703
dựa trên sự áp bức và bạo lực.
263
00:15:13,412 --> 00:15:17,416
Trong số 63 thuộc địa của Anh
giành được độc lập vào thế kỷ 20,
264
00:15:17,958 --> 00:15:21,128
gần một nửa đã chọn
thuộc Khối thịnh vượng chung
265
00:15:21,211 --> 00:15:23,672
và 15 trong số đó vẫn thuộc khối này.
266
00:15:24,757 --> 00:15:28,886
Nói cách khác, Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhị
là nữ hoàng của họ.
267
00:15:29,511 --> 00:15:33,641
Trong những ngày đầu độc lập,
đã có rất nhiều cá nhân
268
00:15:33,724 --> 00:15:37,227
chỉ biết đến một Jamaica
dưới sự cai trị của Anh.
269
00:15:37,311 --> 00:15:38,479
Chúng tôi từng hát:
270
00:15:38,979 --> 00:15:44,109
"Nước Anh trị vì, thống trị mọi con sóng.
Người nước Anh sẽ chả bao giờ là nô lệ".
271
00:15:44,193 --> 00:15:48,280
Các giáo viên chưa từng nghĩ tới
việc chúng tôi là con cháu của nô lệ.
272
00:15:48,364 --> 00:15:50,991
Sao bọn tôi có thể hát
một bài ngu ngốc vậy?
273
00:15:51,075 --> 00:15:54,286
Đó là vì chúng tôi coi mình
giống như người Anh.
274
00:15:54,370 --> 00:15:55,788
Chúng tôi là người Anh.
275
00:15:56,372 --> 00:15:59,458
Hàng năm, Quốc hội Jamaica
đều khai mạc với cảnh này.
276
00:15:59,541 --> 00:16:02,211
Những người đàn ông
mặc quân phục kiểu Anh,
277
00:16:02,294 --> 00:16:04,922
áo choàng và tóc giả kiểu Anh.
278
00:16:05,005 --> 00:16:07,549
Và một bài phát biểu
của Toàn quyền Jamaica,
279
00:16:07,633 --> 00:16:10,886
được Nữ hoàng Anh bổ nhiệm
để đại diện cho bà.
280
00:16:10,970 --> 00:16:13,305
Bà cũng cho ông một huy hiệu hoàng gia,
281
00:16:13,389 --> 00:16:18,394
từng là một phần bộ đồng phục của ông
cho đến gần đây, khi nó bị đem ra soi.
282
00:16:18,477 --> 00:16:22,648
Hình ảnh có trên huy hiệu Thánh Michael
283
00:16:22,731 --> 00:16:27,820
là của một tổng lãnh thiên thần
đang đạp chân lên cổ của quỷ dữ.
284
00:16:27,903 --> 00:16:31,991
Và người ta bắt đầu thấy
mối liên hệ tượng trưng
285
00:16:32,074 --> 00:16:35,452
với một chủ nhân thực dân da trắng
286
00:16:35,536 --> 00:16:37,830
đang áp bức một thần dân Da đen.
287
00:16:37,913 --> 00:16:40,332
Biết đó, bạn kiểu: "Ồ, chờ đã".
288
00:16:40,416 --> 00:16:44,586
Ngay cả chính ngài toàn quyền
cũng đưa ra bình luận về việc xem lại nó.
289
00:16:45,212 --> 00:16:49,842
Về cơ bản, nữ hoàng sở hữu
toàn bộ đất công ở Jamaica
290
00:16:49,925 --> 00:16:53,470
và ở thủ đô, có một bức tượng nổi bật
về Nữ hoàng Victoria.
291
00:16:53,971 --> 00:16:59,059
Và sự thật là
đây chính là những thứ còn sót lại
292
00:16:59,143 --> 00:17:01,645
mà đôi khi ta không nhận thức được,
293
00:17:01,729 --> 00:17:05,983
nhưng một cách vô thức,
chúng kiểu như định hướng lại tâm trí.
294
00:17:06,066 --> 00:17:08,986
Việc để nữ hoàng làm nguyên thủ quốc gia
295
00:17:09,069 --> 00:17:11,780
là ví dụ rõ nhất
cho chế độ nô lệ về tinh thần.
296
00:17:11,864 --> 00:17:14,533
Rằng chúng ta cần giải phóng bản thân
297
00:17:14,616 --> 00:17:18,454
khỏi một số truyền thống
ràng buộc chúng ta với quá khứ
298
00:17:18,537 --> 00:17:21,832
và không cho phép chúng ta
đòi lại tự do hoàn toàn.
299
00:17:22,541 --> 00:17:26,295
Nhưng lịch sử đó chả phải là câu chuyện
chế độ quân chủ muốn kể.
300
00:17:26,378 --> 00:17:30,215
Thương hiệu của nó chả còn là
chính trị nữa. Mà là chuyện cá nhân.
301
00:17:30,799 --> 00:17:33,719
Đứng đầu Khối thịnh vượng chung
tức là hay phải ở nước ngoài lâu.
302
00:17:34,219 --> 00:17:37,014
Và sự hi sinh lớn lao ấy dường như vơi bớt
303
00:17:37,097 --> 00:17:40,517
nhờ những giây phút hạnh phúc ngắn ngủi
của hoàng gia
304
00:17:40,601 --> 00:17:42,603
khi tất cả họ được ở nhà bên nhau.
305
00:17:43,812 --> 00:17:48,484
Chế độ quân chủ đã biến ý tưởng
về gia đình này thành việc kinh doanh.
306
00:17:48,567 --> 00:17:52,279
Và thành một việc kinh doanh
rất thành công. Đó là về cảm xúc.
307
00:17:52,362 --> 00:17:56,366
Ta đều có thể liên tưởng đến hình ảnh
của một gia đình bình thường.
308
00:17:56,450 --> 00:17:58,786
Giờ, chúng ta thấy cảnh này mỗi ngày.
309
00:17:58,869 --> 00:18:01,830
Nó thuộc số
các thể loại truyền hình phổ biến nhất,
310
00:18:01,914 --> 00:18:05,667
nhưng hoàng gia đã đi tiên phong
trong nhiều thập kỷ trước đó.
311
00:18:06,168 --> 00:18:10,339
Lần đầu tiên, họ bắt đầu tổ chức
những thứ như đám cưới hoàng gia,
312
00:18:10,422 --> 00:18:14,093
mừng thành viên hoàng gia chào đời,
tang lễ, như các sự kiện quốc gia.
313
00:18:14,802 --> 00:18:16,178
Và toàn cầu nữa.
314
00:18:16,261 --> 00:18:19,348
Ước tính lễ cưới
của Hoàng tử William, Hoàng tử Harry
315
00:18:19,431 --> 00:18:23,060
được hơn một phần tư
số người trên Trái Đất theo dõi.
316
00:18:25,187 --> 00:18:29,733
Tôi phải thú nhận là tôi đã xem
đám cưới của Hoàng tử Harry.
317
00:18:29,817 --> 00:18:31,610
Đó là một dịp trọng đại.
318
00:18:31,693 --> 00:18:35,489
Ở Jamaica, chúng tôi thực sự
chú ý tới các hoàng gia này,
319
00:18:35,572 --> 00:18:40,244
nhưng là với kiểu chú ý mà ta dành cho
một người nổi tiếng ấy.
320
00:18:40,327 --> 00:18:42,246
Sao tôi dõi theo hoàng gia ư?
321
00:18:42,788 --> 00:18:47,876
Bởi vì với một ngàn năm tuổi, họ là
gia đình truyền hình thực tế dài nhất,
322
00:18:47,960 --> 00:18:52,256
được chiếu liên tục trên khắp thế giới.
Và không bao giờ thiếu kịch hay.
323
00:18:52,339 --> 00:18:54,508
Ký ức yêu thích của cháu
324
00:18:54,591 --> 00:18:57,344
là khi nữ hoàng mặc đồ màu hồng
325
00:18:57,845 --> 00:19:02,516
và khi Hoàng tử Harry
và Meghan hôn nhau ạ.
326
00:19:02,599 --> 00:19:06,019
Khá là tuyệt
khi ở đó có truyền thống như vậy,
327
00:19:06,103 --> 00:19:08,897
vì tôi coi mình là
người truyền thống thực thụ.
328
00:19:08,981 --> 00:19:10,649
Tôi thích ảnh hưởng của nó.
329
00:19:11,233 --> 00:19:14,611
Trong một nền dân chủ,
ta muốn nghĩ đến quyền lực thế này.
330
00:19:14,695 --> 00:19:16,780
Bắt đầu từ người dân đến chính phủ.
331
00:19:16,864 --> 00:19:20,075
Nhưng trong văn hóa của ta,
nó vẫn là hình tam giác cũ.
332
00:19:20,159 --> 00:19:21,577
Hoàng gia đứng đầu,
333
00:19:21,660 --> 00:19:25,581
nhưng thay vì Chúa ban cho họ
quyền lực, truyền thông lại làm thế.
334
00:19:25,664 --> 00:19:28,792
Họ dùng nó và ta thì tin nó sái cổ.
335
00:19:29,793 --> 00:19:33,088
Và giờ đó là chiến lược
của hoàng gia ở khắp mọi nơi.
336
00:19:34,131 --> 00:19:37,551
Tất cả sự chú ý của truyền thông
mang tới nhiều quyền lực
337
00:19:38,051 --> 00:19:41,138
và không ai hiểu điều ấy
rõ hơn Công nương Diana.
338
00:19:42,848 --> 00:19:46,268
Bà là người hoàng gia đầu tiên
chuyển hướng sự chú ý đó
339
00:19:46,351 --> 00:19:47,895
sang các vấn đề khác.
340
00:19:47,978 --> 00:19:52,107
Công chúa là nguồn cảm hứng.
Bằng cách chạm, nói chuyện với bệnh nhân,
341
00:19:52,191 --> 00:19:55,319
cô ấy làm giảm định kiến, kỳ thị
và sợ hãi bệnh AIDS.
342
00:19:55,402 --> 00:19:59,865
Chuyến thăm này đã thuyết phục tôi
rằng tôi phải tiếp tục tham gia
343
00:19:59,948 --> 00:20:03,243
vào chiến dịch cấm sử dụng bom mìn
đang diễn ra khắp thế giới.
344
00:20:03,744 --> 00:20:06,413
Theo nhiều cách,
bà ấy đảm nhận vai trò mới.
345
00:20:06,496 --> 00:20:10,167
Bà ấy thể hiện mình là một người nhân đạo.
346
00:20:10,751 --> 00:20:14,963
Các con trai bà đã đi theo bước chân bà
với công việc từ thiện của họ.
347
00:20:15,047 --> 00:20:19,968
Vấn đề với ta và người khác là ta phải
ưu tiên sức khỏe tinh thần của mình.
348
00:20:20,552 --> 00:20:25,891
Nhưng với vài vấn đề, thật khó để thành
một người nhân đạo mà không gây tranh cãi.
349
00:20:26,391 --> 00:20:31,897
Sự nổi lên của phong trào Người Da đen
Đáng được sống là thời khắc rất hệ trọng.
350
00:20:31,980 --> 00:20:35,442
Với quá khứ thực dân của Vương quốc Anh,
351
00:20:35,525 --> 00:20:38,237
Khối thịnh vượng chung,
và cả hoàng gia Anh,
352
00:20:38,320 --> 00:20:41,365
nó tạo ra
một cuộc đối thoại thực sự rất khó khăn.
353
00:20:41,448 --> 00:20:44,868
Tổ chức từ thiện của Kate và William
thể hiện ủng hộ trên Instagram,
354
00:20:44,952 --> 00:20:47,579
nhưng đó không phải dưới tên của chính họ.
355
00:20:48,121 --> 00:20:52,084
Vào lúc ấy, có hai người đã thực sự
lên tiếng là Harry và Meghan,
356
00:20:52,167 --> 00:20:55,087
những người đã rời khỏi thể chế
từ trước đó.
357
00:20:55,170 --> 00:20:57,422
Hoàng tử Harry đang thực hiện
sứ mệnh thay đổi xã hội.
358
00:20:57,506 --> 00:20:59,466
Anh tập trung
vào phân biệt chủng tộc có hệ thống.
359
00:20:59,549 --> 00:21:02,761
Anh đã chỉ ra các vấn đề
mà nhóm thiểu số đang đối mặt.
360
00:21:02,844 --> 00:21:05,847
Chúng ta không thể nào tiến lên phía trước
361
00:21:05,931 --> 00:21:07,808
trừ khi thừa nhận quá khứ.
362
00:21:08,392 --> 00:21:11,812
Thế giới sớm biết được
vấn đề này mang tính cá nhân ra sao
363
00:21:11,895 --> 00:21:16,316
khi, vào năm 2021, họ thực hiện
một cuộc phỏng vấn bom tấn với Oprah,
364
00:21:16,400 --> 00:21:18,318
nói thêm rằng thể chế đó
365
00:21:18,402 --> 00:21:20,529
đã bỏ lỡ mất một cơ hội.
366
00:21:20,612 --> 00:21:23,699
Tôi không bao giờ hiểu nổi
lý do nó không được xem là
367
00:21:24,533 --> 00:21:26,118
một lợi ích thêm vào,
368
00:21:26,201 --> 00:21:28,495
và một sự phản ánh của thế giới.
369
00:21:28,578 --> 00:21:30,831
Luôn là vậy, nhưng nhất là lúc này.
370
00:21:31,331 --> 00:21:34,418
Ta đang có đây tài sản tuyệt vời nhất
đối với Khối thịnh vượng chung
371
00:21:34,918 --> 00:21:36,586
mà gia đình có thể mong đợi.
372
00:21:36,670 --> 00:21:39,840
Hoàng gia đã phản hồi với một tuyên bố.
373
00:21:40,340 --> 00:21:44,803
"Các vấn đề được nêu ra, đặc biệt là
vấn đề chủng tộc, rất quan trọng.
374
00:21:44,886 --> 00:21:49,891
Chúng đang được tiếp nhận nghiêm túc
và sẽ được giải quyết riêng bởi gia đình".
375
00:21:51,184 --> 00:21:53,854
Nhưng với nhiều người
ở các nước Khối thịnh vượng chung,
376
00:21:54,354 --> 00:21:57,024
những vấn đề này
không chỉ là vấn đề gia đình.
377
00:21:57,107 --> 00:22:02,654
Nó đã gây ra cuộc tranh luận khác
ở Jamaica. Rằng một cá nhân "cai trị" ta
378
00:22:02,738 --> 00:22:05,115
không có vẻ ngoài, tiếng nói như ta.
379
00:22:05,198 --> 00:22:07,534
Ngay cả trước cuộc phỏng vấn với Oprah,
380
00:22:07,617 --> 00:22:10,662
chỉ có 30% người Jamaica,
con số thấp kỷ lục,
381
00:22:10,746 --> 00:22:13,415
muốn giữ nữ hoàng làm nguyên thủ quốc gia.
382
00:22:14,041 --> 00:22:17,252
Và Barbados đã tuyên bố
sẽ chính thức loại bỏ bà ấy.
383
00:22:17,753 --> 00:22:19,755
Các nước khác có thể sẽ làm theo.
384
00:22:21,590 --> 00:22:23,008
Khác với hoàng gia Anh,
385
00:22:23,091 --> 00:22:27,179
thiên hoàng Nhật Bản đã bắt đầu đối mặt
quá khứ đế quốc của nước mình.
386
00:22:27,262 --> 00:22:31,266
Nhớ lại quá khứ với sự hối hận sâu sắc
về cuộc chiến trước đây.
387
00:22:31,350 --> 00:22:34,770
Đó có thể coi là một động thái chính trị,
388
00:22:34,853 --> 00:22:38,315
nhưng đồng thời,
nó là thứ giúp thu hút được
389
00:22:38,398 --> 00:22:41,360
rất nhiều sự tôn trọng
từ chính người Nhật.
390
00:22:43,320 --> 00:22:46,698
Câu chuyện cổ tích hoàng gia
luôn cắt bỏ các chương khác.
391
00:22:47,366 --> 00:22:50,327
Thách thức thực sự
của chế độ quân chủ ở thế kỷ 21
392
00:22:50,410 --> 00:22:54,081
là làm thế nào giữ vững sự trang nghiêm
và hào quang ấy.
393
00:22:54,623 --> 00:22:59,002
Nếu ta mở cửa quá rộng, hào quang
sẽ mất, sự trang nghiêm cũng mất,
394
00:22:59,086 --> 00:23:02,214
và ta sẽ chẳng khác gì ai cả.
395
00:23:02,297 --> 00:23:06,093
Người ta muốn điều kỳ diệu
của các chế độ quân chủ.
396
00:23:06,176 --> 00:23:11,098
Nhưng với một số hoàng gia, giữ vững
câu chuyện cổ tích đó là một gánh nặng lớn
397
00:23:11,890 --> 00:23:14,226
có thể làm họ mất đi cái kết hạnh phúc.
398
00:23:14,810 --> 00:23:18,563
Với người khác, rời bỏ hoàng gia
hóa ra lại là kết thúc có hậu.
399
00:23:19,606 --> 00:23:22,984
Đối với hầu hết các hoàng gia,
duy trì câu chuyện cổ tích
400
00:23:23,068 --> 00:23:26,696
có thể đồng nghĩa với việc
rốt cuộc đối mặt với toàn bộ câu chuyện.
401
00:23:26,780 --> 00:23:29,157
Người châu Phi có câu nói rằng
402
00:23:29,241 --> 00:23:33,036
tới khi sư tử kể chuyện,
ta mới được nghe cả câu chuyện,
403
00:23:33,120 --> 00:23:37,332
vì theo truyền thống, chuyện
luôn được kể bởi thợ săn thay vì sư tử.
404
00:23:37,416 --> 00:23:40,585
Và tôi nghĩ đã đến lúc
sư tử nên được kể chuyện rồi.
405
00:23:41,336 --> 00:23:43,130
PHẦN KẾT
MẶT KIA CỦA CÂU CHUYỆN
406
00:24:08,196 --> 00:24:13,201
Biên dịch: Joy Ng