1 00:01:04,565 --> 00:01:10,153 Men zegt weleens dat de kortste en de langste afstand in de kunst... 2 00:01:10,237 --> 00:01:12,948 ligt tussen zeer goed en waarlijk subliem. 3 00:01:13,031 --> 00:01:14,032 LONDEN 1951 4 00:01:14,116 --> 00:01:19,997 Vanavond zal David Eli Rapoport die afstand mogelijk overbruggen. 5 00:01:20,873 --> 00:01:25,544 Wij die het privilege hadden zijn promotieplaat te horen... 6 00:01:25,627 --> 00:01:29,006 verklaren het buitengewone spel... 7 00:01:29,089 --> 00:01:32,050 van deze 21-jarige Poolse immigrant unaniem tot: 8 00:01:32,134 --> 00:01:34,511 'Muziek van de goden.' 9 00:01:34,595 --> 00:01:41,101 Zo groot was de impact van deze plaat van Rapoport op de wereld van de klassieke muziek... 10 00:01:41,185 --> 00:01:46,690 dat men geneigd is te vergeten hoe weinig bekend zijn nu nog naam is. 11 00:01:47,524 --> 00:01:53,947 En vanavond is z'n allereerste concert op een internationaal podium. 12 00:01:57,367 --> 00:01:58,994 Nog niets. 13 00:01:59,077 --> 00:02:02,497 Een ongeluk. Het kan niet anders. -Dat weten we niet. 14 00:02:02,581 --> 00:02:05,125 Martin, bel jij de ziekenhuizen. 15 00:02:05,209 --> 00:02:08,461 Heb ik al gedaan. Mr Sanderson doet het nu nog eens. 16 00:02:08,544 --> 00:02:11,757 Is de politie ingelicht? -Daar is het te vroeg voor. 17 00:02:11,840 --> 00:02:14,510 Hoe was hij vanmiddag? Bij de repetitie? 18 00:02:14,593 --> 00:02:16,970 Hij leek in orde. -Nam hij de viool mee? 19 00:02:17,054 --> 00:02:20,224 Hij neemt 'm overal mee naartoe. Ook naar het toilet. 20 00:02:20,307 --> 00:02:22,809 Gilbert, maak je niet zo druk. 21 00:02:22,893 --> 00:02:27,189 Misschien stond z'n horloge stil. -Een automatisch horloge stopt niet. 22 00:02:27,272 --> 00:02:30,651 Wel als je 't laat vallen. -Wellicht staat hij in de file. 23 00:02:30,734 --> 00:02:33,070 Zei hij waar hij naartoe ging? -Nee. 24 00:02:34,446 --> 00:02:36,823 Dovidl doet dingen op zijn manier, Mr Simmonds. 25 00:02:36,907 --> 00:02:40,285 Helen heeft gelijk. Hij loopt vast. Hij loopt graag in de regen. 26 00:02:40,369 --> 00:02:42,454 Met een Gagliano onder z'n arm? 27 00:02:43,413 --> 00:02:44,831 Ik kijk of ik hem zie. 28 00:03:06,436 --> 00:03:08,605 Heb je gezien wie er allemaal zijn? 29 00:03:08,689 --> 00:03:14,403 Leden van het Hogerhuis, parlementsleden, de muziekcriticus van de Times. 30 00:03:14,486 --> 00:03:17,030 Zulke mensen laat je niet wachten. 31 00:03:17,114 --> 00:03:19,032 Hij vindt dit net zo belangrijk als jij. 32 00:03:19,116 --> 00:03:20,909 Is dat zo? -Dat weet ik. 33 00:03:20,993 --> 00:03:22,494 Dat weet je niet, Martin. 34 00:03:22,578 --> 00:03:24,997 Straks ligt hij ergens in de goot... 35 00:03:25,080 --> 00:03:26,623 gewond... 36 00:03:26,707 --> 00:03:27,708 dood. 37 00:03:42,681 --> 00:03:45,893 Ze moeten ingelicht worden. -Laat mij het doen. 38 00:04:07,080 --> 00:04:09,750 Mijne dames en heren... 39 00:04:11,126 --> 00:04:13,754 met veel spijt moet ik u mededelen... 40 00:04:13,837 --> 00:04:18,300 dat de violist voor wie u bent gekomen hier vanavond niet kan zijn... 41 00:04:18,382 --> 00:04:21,220 dus gaat het concert niet door. 42 00:04:21,303 --> 00:04:22,554 U kunt uw geld... 43 00:04:24,056 --> 00:04:25,724 terugvragen bij de kassa. 44 00:04:27,893 --> 00:04:29,269 Bijzonder. 45 00:04:58,715 --> 00:05:02,928 35 JAAR LATER 46 00:05:03,345 --> 00:05:07,391 Neem je pillen. Draag niet twee keer hetzelfde hemd. Verkoop muziek. 47 00:05:07,474 --> 00:05:10,060 O, hier, Martin. Hé, Martin. Hier. 48 00:05:11,103 --> 00:05:13,730 De taxi is er. Je bent laat, trouwens. 49 00:05:13,814 --> 00:05:17,401 Straks mis je je trein. En het concours. 50 00:05:17,484 --> 00:05:22,197 En als de offerte voor het dak er is, laat me dat dan zo snel mogelijk weten. 51 00:05:22,281 --> 00:05:25,075 Waarom? -Misschien moet ik naar huis lopen. 52 00:05:26,201 --> 00:05:27,202 Goede reis. 53 00:05:33,000 --> 00:05:34,084 King's Cross. 54 00:06:14,791 --> 00:06:19,379 Ik heb er alle vertrouwen in dat de finalisten dit jaar... 55 00:06:19,463 --> 00:06:23,258 de hoge muzikale standaard zullen leveren... 56 00:06:23,342 --> 00:06:26,720 waar Tyneside bekend om staat. 57 00:06:26,803 --> 00:06:28,555 Wenen van het noorden. 58 00:06:28,639 --> 00:06:32,309 Laten we, zonder verder oponthoud beginnen... 59 00:06:32,392 --> 00:06:35,687 en moge de muziek meer zeggen dan woorden. 60 00:07:38,208 --> 00:07:40,460 Onze laatste musicus... -Kunnen we naar huis? 61 00:07:40,544 --> 00:07:43,505 ...komt uit South Shields. -Eén genie, wellicht twee. 62 00:07:43,589 --> 00:07:46,091 Een warm applaus voor Peter Stemp. 63 00:09:13,971 --> 00:09:15,138 Professor Flesch? 64 00:09:16,306 --> 00:09:17,391 Wat denkt u? 65 00:09:18,976 --> 00:09:22,688 Te veel fanfare. Je bent Kreisler niet, jongeman. 66 00:09:23,272 --> 00:09:25,774 Kreisler is geen Rapoport. 67 00:09:26,859 --> 00:09:30,070 Wilt u hem lesgeven? Hij is een genie. 68 00:09:30,153 --> 00:09:32,823 Ik krijg tien genieën per maand, Pan Rapoport. 69 00:09:32,906 --> 00:09:38,453 Als uw zoon accepteert dat hij nog iets kan leren, dan wil ik hem misschien lesgeven. 70 00:09:38,537 --> 00:09:41,039 Blijft u in Londen? -Nee. 71 00:09:41,123 --> 00:09:43,917 Ik ga naar Warschau, naar m'n vrouw en dochters. 72 00:09:45,043 --> 00:09:49,256 Als ik iemand kan vinden voor David, dan laat ik hem hier. 73 00:09:49,339 --> 00:09:54,386 Kent u een Joods gezin, Mr Simmonds? Ik kan iets betalen. 74 00:09:55,095 --> 00:09:58,265 Toevallig heb ik een gezin in gedachten, Mr Rapoport. 75 00:09:58,348 --> 00:10:01,935 Niet Joods, maar muzikaal en het kost u niets. 76 00:10:02,352 --> 00:10:04,104 Een Engels gezin? 77 00:10:04,188 --> 00:10:08,734 Ja. Mijn eigen zoon is van Davids leeftijd. Ze zouden een kamer delen. 78 00:10:08,817 --> 00:10:12,154 Ik beloof dat we de principes van uw geloof zullen respecteren... 79 00:10:12,237 --> 00:10:15,115 en aan alle vereisten zullen voldoen. 80 00:10:33,425 --> 00:10:35,344 Begrijp je het? -Ja. 81 00:10:37,513 --> 00:10:39,264 Het is een goed gezin. 82 00:10:42,184 --> 00:10:43,769 Ik heb iets voor je. 83 00:11:24,017 --> 00:11:25,727 Wees dapper. Ik kom terug. 84 00:11:56,675 --> 00:12:00,053 Ik wil je niet in m'n kamer. Ik ben graag alleen. 85 00:12:01,805 --> 00:12:04,808 Het is niet jouw kies. -Fout, slimmerik. 86 00:12:04,892 --> 00:12:08,729 Het is mijn 'kies'. Ik beslis of het goed is. 87 00:12:08,812 --> 00:12:11,648 Zo niet, dan ga je terug naar Polen. 88 00:12:11,732 --> 00:12:14,151 En de Duitsers gaan Polen binnenvallen. 89 00:12:14,234 --> 00:12:18,572 Jij moet een gele ster dragen en wordt in elkaar geramd door bruinhemden. 90 00:12:20,199 --> 00:12:21,575 Wat is 'in elkaar geramd'? 91 00:12:25,662 --> 00:12:27,080 Niet snurken, oké? 92 00:12:31,543 --> 00:12:34,880 Als ik snurk, dan snurk ik zuiver. 93 00:12:34,963 --> 00:12:37,716 Ik ben musicus. Speel jij? 94 00:12:38,342 --> 00:12:41,053 Piano... een beetje. 95 00:12:41,470 --> 00:12:42,638 Schaak je? 96 00:12:43,597 --> 00:12:44,556 Een beetje. 97 00:12:46,683 --> 00:12:48,852 Bij jou is alles 'een beetje'. 98 00:12:49,937 --> 00:12:52,272 Ik ben een genie. 99 00:12:52,356 --> 00:12:53,857 Ik zal je helpen. 100 00:12:53,941 --> 00:12:56,443 Je wordt 'een beetje' genie. 101 00:13:00,614 --> 00:13:02,241 Wedden dat ik je plat krijg. 102 00:13:13,961 --> 00:13:16,338 Vecht ook een beetje. -Stomme buitenlander. 103 00:13:16,421 --> 00:13:20,092 Je spreekt niet eens fatsoenlijk Engels. -Spreek jij Pools? Russisch? 104 00:13:20,175 --> 00:13:24,471 Duits? Jiddisch? Hebreeuws? -We zijn in Engeland, sukkel. 105 00:13:25,389 --> 00:13:27,182 Hoe heet je eigenlijk? 106 00:13:27,266 --> 00:13:31,645 Dovid Eli Rapoport. M'n familie noemt me Dovidl. 107 00:13:33,188 --> 00:13:36,650 Jij? -Martin L. Simmonds. 108 00:13:37,651 --> 00:13:39,027 Ik noem je Mottl. 109 00:13:48,537 --> 00:13:50,038 Hallo. -Hoe gaat het met u? 110 00:13:51,623 --> 00:13:52,583 Peter. 111 00:13:56,587 --> 00:13:58,714 Waar gaat dit over? 112 00:13:58,797 --> 00:14:00,591 U gaf de prijs niet aan Peter. 113 00:14:00,674 --> 00:14:02,134 Maria Korvinsky wint concours. 114 00:14:02,217 --> 00:14:04,303 Niet mijn besluit. 115 00:14:04,386 --> 00:14:07,681 Dus u had Peter laten winnen als het aan u was? 116 00:14:07,764 --> 00:14:09,766 Nou, het meisje is verder. 117 00:14:09,850 --> 00:14:12,644 Peter heeft meer tijd nodig, een betere leraar. 118 00:14:12,728 --> 00:14:15,314 Wie geeft hem les? -Hij krijgt les op school. 119 00:14:15,397 --> 00:14:18,066 Ik kan geen dure leraar betalen. -Daar kunnen we 't over hebben. 120 00:14:18,150 --> 00:14:19,610 Kent u een goede goedkope? 121 00:14:20,360 --> 00:14:22,779 Meerdere goede, geen goedkope. -In Newcastle? 122 00:14:23,906 --> 00:14:25,991 In Londen. -Nou. 123 00:14:26,074 --> 00:14:28,368 Dan moet ik het jacht maar verkopen, hè? 124 00:14:28,452 --> 00:14:33,248 Nou, ik zou kunnen helpen met lessen in de vakanties. 125 00:14:35,459 --> 00:14:37,878 Vindt u Peter dan zo goed? 126 00:14:37,961 --> 00:14:43,133 Hij zal geen Heifetz worden, maar hij kan de kost verdienen in een orkest of met lesgeven. 127 00:14:44,635 --> 00:14:46,053 Wie heeft je lesgegeven? 128 00:14:47,638 --> 00:14:48,597 School. 129 00:14:50,516 --> 00:14:52,059 En verder nog iemand. 130 00:14:55,896 --> 00:14:57,731 Dat wat je doet met hars. 131 00:14:58,398 --> 00:15:00,943 O, dat brengt geluk. Ik kan ermee stoppen. 132 00:15:02,653 --> 00:15:03,612 Maar wie is het? 133 00:15:04,988 --> 00:15:06,406 Misschien ken ik hem. 134 00:15:08,492 --> 00:15:09,618 U kent hem niet. 135 00:15:11,954 --> 00:15:14,915 Hij is een virtuoos, van mijn leeftijd. 136 00:15:14,998 --> 00:15:16,583 Het gaat niet om Pete, hè? 137 00:15:20,504 --> 00:15:21,755 Kom, Pete, we gaan. 138 00:15:23,549 --> 00:15:25,008 Bedankt voor de lunch. 139 00:15:43,068 --> 00:15:43,902 Peter. 140 00:15:44,778 --> 00:15:46,655 Ik breng u naar hem toe. 141 00:16:00,169 --> 00:16:04,798 Dit is Mr Simmonds, Billy. Hij gaat m'n lessen in Londen betalen. 142 00:16:04,882 --> 00:16:08,427 Wat zei ik je? Ik zei dat je ontdekt zou worden. 143 00:16:08,510 --> 00:16:12,556 Hij zegt dat u hem hebt geholpen. -Ik heb hem wat geleerd. 144 00:16:16,435 --> 00:16:19,438 Dat is erg aardig van u. -Waar hebt u leren spelen? 145 00:16:20,772 --> 00:16:22,107 Wie wil dat weten? 146 00:16:23,275 --> 00:16:24,610 Uw beste klant. 147 00:16:26,320 --> 00:16:30,073 Hij heeft z'n naam nooit gezegd. Het was jaren geleden. 148 00:16:31,825 --> 00:16:34,036 En waar was dit? -Londen. 149 00:16:34,119 --> 00:16:37,748 Ik speelde vroeger bij de bioscooprijen toen ze er nog waren. 150 00:16:38,165 --> 00:16:39,750 Ik stond bij het Odeon... 151 00:16:40,834 --> 00:16:43,921 ik speelde filmmuziek, u weet wel, van de film... 152 00:16:44,713 --> 00:16:48,717 en dat brutale ventje komt naar me toe en zegt dat ik les moet nemen. 153 00:16:48,800 --> 00:16:51,428 'O ja?', zeg ik. 'Van wie?' 154 00:16:51,512 --> 00:16:56,517 'Normaal geef ik geen les,' zegt hij, maar hij spaart voor een reis. 155 00:16:56,600 --> 00:16:58,977 Ik neem aan dat hij iets liet horen. 156 00:16:59,061 --> 00:17:01,480 Hij pakt de viool zo uit m'n handen. 157 00:17:01,939 --> 00:17:05,400 Zoiets hebt u nog nooit gehoord. 158 00:17:05,483 --> 00:17:09,029 Het publiek begint halve kronen te gooien, tientjes. 159 00:17:09,112 --> 00:17:11,906 Ik geef hem de helft. Eerlijk is eerlijk, toch? 160 00:17:13,075 --> 00:17:16,328 Wanneer zag u hem voor het laatst? -Belangrijk, hè? 161 00:17:21,040 --> 00:17:24,837 Hij gaf me een paar lessen, twee keer per week. 162 00:17:25,963 --> 00:17:31,260 Op een dag kwam hij niet opdagen. Nooit meer gezien. Hij zal op reis zijn gegaan. 163 00:17:31,343 --> 00:17:32,386 Zei hij waarheen? 164 00:17:32,469 --> 00:17:36,765 Hij zei iets over naar huis gaan om voor de as te spelen. 165 00:17:38,350 --> 00:17:40,811 Zijn exacte woorden waren... 166 00:17:40,894 --> 00:17:42,813 Iets over een lied. 167 00:17:44,439 --> 00:17:47,150 Hij ging naar huis om een lied te spelen. 168 00:17:48,902 --> 00:17:50,445 Voor de as. 169 00:17:53,240 --> 00:17:56,034 Helen, ik denk dat ik hem heb gevonden. 170 00:17:58,579 --> 00:18:00,539 Hoorde je wat ik zei? -Ja. 171 00:18:01,582 --> 00:18:03,083 Ja, ik heb het gehoord. 172 00:18:05,419 --> 00:18:08,672 Ga slapen, schat. 173 00:18:10,382 --> 00:18:12,342 Ik spreek je morgen, oké? 174 00:18:13,927 --> 00:18:18,432 Duitsland is Polen binnengevallen en heeft veel steden gebombardeerd. 175 00:18:18,515 --> 00:18:22,561 Mobilisatie is afgekondigd in Engeland en Frankrijk. 176 00:18:22,644 --> 00:18:25,772 Sinds deze ochtend zijn er vijandige aanvallen... 177 00:18:25,856 --> 00:18:29,234 langs de grens tussen Duitsland en Polen. 178 00:18:29,318 --> 00:18:32,738 Er is geen nieuws over de voortgang van beide zijden. 179 00:18:32,821 --> 00:18:36,909 Het Duitse oppercommando kondigde om half 12 vanmorgen aan... 180 00:18:36,992 --> 00:18:40,120 dat Duitse troepen alle grenzen zijn overschreden... 181 00:18:40,204 --> 00:18:42,956 dat de Duitse luchtmacht tot actie is overgegaan... 182 00:18:43,040 --> 00:18:46,001 en dat de Duitse marine de Baltische Zee onder controle had. 183 00:18:46,084 --> 00:18:48,587 Volgens de Polen was het rond... 184 00:18:48,670 --> 00:18:51,507 Ik weet zeker dat je familie veilig is, David. 185 00:18:51,924 --> 00:18:55,010 Heb je geschreven? -Ik ben bezig met een brief. 186 00:18:55,093 --> 00:18:56,512 Goede knul. 187 00:18:58,388 --> 00:18:59,806 Mag ik verder schrijven? 188 00:19:00,849 --> 00:19:04,102 Ga maar, kerel. -Hij heeft z'n eten niet op. 189 00:19:04,186 --> 00:19:07,022 Speciale ontheffing. Ga je brief maar afmaken. 190 00:19:08,148 --> 00:19:11,276 Eerder werd gemeld dat bij een grote aanval rond 9 uur... 191 00:19:11,735 --> 00:19:13,737 Warschau zelf werd gebombardeerd. 192 00:19:14,196 --> 00:19:16,365 De Poolse bezorgdheid... -Niet eerlijk. 193 00:19:16,865 --> 00:19:18,492 Wat is niet eerlijk? 194 00:19:18,575 --> 00:19:20,994 Geen spek toegestaan in huis. 195 00:19:21,078 --> 00:19:22,871 Geen melkpap. 196 00:19:22,955 --> 00:19:27,709 Speciaal eten voor het genie, en hij hoeft het niet eens op te eten. 197 00:19:27,793 --> 00:19:31,713 Als jij het eten voor David maakt, bepaal jij of hij eet of niet. 198 00:19:31,797 --> 00:19:35,300 En hij liegt. Hij schrijft geen brief. 199 00:19:35,384 --> 00:19:38,136 Je vriend verklikken is niet aardig, Martin. 200 00:19:38,220 --> 00:19:41,223 Mijn vrienden plassen niet in bed. 201 00:19:41,306 --> 00:19:43,642 Denk aan zijn familie... 202 00:19:43,725 --> 00:19:47,062 dan is bedplassen het minste dat we kunnen verwachten. 203 00:19:47,145 --> 00:19:51,066 Waarom ga je hem niet opvrolijken? -Zo verdrietig leek hij niet. 204 00:19:51,149 --> 00:19:54,778 Zoiets zeg je niet. Ga naar je kamer. 205 00:19:54,862 --> 00:19:56,613 Hitler verklaart in z'n toespraak: 206 00:19:56,697 --> 00:20:00,033 'Elke bom wordt beantwoord met bommen. 207 00:20:00,117 --> 00:20:04,079 Wie strijdt met gifgas, wordt met gifgas bestreden.' 208 00:20:17,551 --> 00:20:18,844 Ik ben verkouden. 209 00:20:29,813 --> 00:20:31,064 Het komt wel goed. 210 00:20:32,649 --> 00:20:34,818 Wij verslaan de moffen voor jullie. 211 00:20:35,861 --> 00:20:38,238 Niemand kan tegen het Britse leger op. 212 00:20:43,994 --> 00:20:46,038 We kunnen schaken als je wilt. 213 00:20:47,164 --> 00:20:50,042 Schaken met jou geeft me twee minuten afleiding. 214 00:20:51,168 --> 00:20:52,002 Drie. 215 00:20:53,921 --> 00:20:55,005 Ik heb vast geluk. 216 00:21:23,825 --> 00:21:26,078 Hé. Jij stelende rakker. 217 00:21:42,970 --> 00:21:44,680 Hier. -Super. 218 00:22:00,487 --> 00:22:01,738 We zijn een goed team. 219 00:22:06,410 --> 00:22:08,203 Wil je vechten? -Ja. 220 00:22:48,785 --> 00:22:52,247 Professor Flesch is er niet. Ik heb een uur gewacht. 221 00:22:52,831 --> 00:22:54,374 Waar zou hij zijn? 222 00:22:55,417 --> 00:22:57,252 Terug in Hongarije, waarschijnlijk. 223 00:22:57,336 --> 00:23:00,589 Hij denkt dat het SS-leger over London Bridge komt. 224 00:23:02,174 --> 00:23:04,176 Jozef Wechsler uit Warschau. 225 00:23:04,551 --> 00:23:07,763 Gilbert Simmonds. Professor Flesch heeft me over je verteld. 226 00:23:07,846 --> 00:23:11,642 Dovid Eli Rapoport, ook uit Warschau. 227 00:23:11,725 --> 00:23:15,896 Uw jongen moet een nieuwe leraar zoeken. Kent u dr. Steiner uit Leipzig? 228 00:23:16,813 --> 00:23:18,565 Ik heb van hem gehoord. 229 00:23:18,649 --> 00:23:22,110 Hij is in Londen. Hij speelde Mozart met Einstein. 230 00:23:22,194 --> 00:23:24,363 Voor fysica ga ik naar Einstein. 231 00:23:24,446 --> 00:23:28,492 Mr Wechsler beveelt Einstein niet aan als vioolleraar, David. 232 00:23:28,575 --> 00:23:30,160 Ik oefen alleen. 233 00:23:34,206 --> 00:23:36,583 En wie leert je bescheidenheid? 234 00:23:37,668 --> 00:23:39,753 Jij niet. 235 00:23:39,837 --> 00:23:41,839 Laten we zelf kijken, oké? 236 00:23:55,561 --> 00:23:58,564 Eigenlijk is Steiner geen slecht idee. 237 00:24:00,190 --> 00:24:03,861 Ik heb geen leraar nodig. Alleen oefenen. 238 00:24:03,944 --> 00:24:07,406 Wie zorgt ervoor dat je de lastige stukken niet overslaat als je vingers pijn doen? 239 00:24:07,489 --> 00:24:09,825 Ik? 240 00:24:10,284 --> 00:24:12,494 Je bent een kind. -Ouder dan jij. 241 00:24:12,578 --> 00:24:14,121 Vijfenvijftig dagen ouder. 242 00:24:14,204 --> 00:24:16,540 Jongens. Dit is iets voor volwassenen. 243 00:24:16,623 --> 00:24:18,375 Ik ben volwassener dan hij. 244 00:24:20,878 --> 00:24:24,590 Nou, als je klaar bent met je volwassenheid tonen... 245 00:24:26,341 --> 00:24:28,927 Stel dat er een probleem is... 246 00:24:29,011 --> 00:24:32,347 dat ik moet weten, en je vriend vraagt je niets te zeggen. 247 00:24:32,431 --> 00:24:35,058 Zou dat geen loyaliteitsconflict opleveren? 248 00:24:36,476 --> 00:24:38,437 Ik ben loyaal aan u, vader. 249 00:24:40,522 --> 00:24:42,649 Vooruit. Laten we het proberen. 250 00:24:50,657 --> 00:24:54,244 Geen slecht idee, hè? -Niet slecht. 251 00:25:10,886 --> 00:25:13,847 Ik had een inbreker kunnen zijn. -Met 'n sleutel? 252 00:25:13,931 --> 00:25:15,474 Slotenmaker van beroep. 253 00:25:33,659 --> 00:25:35,285 En hoe was je reis? 254 00:25:37,120 --> 00:25:38,956 Ik heb de terugreis verdiend. 255 00:25:40,207 --> 00:25:41,542 En wat heb je ontdekt? 256 00:25:43,126 --> 00:25:48,215 Hij was in 1952 nog in Londen. -Dat is nog eens een warm spoor. 257 00:25:48,298 --> 00:25:52,386 De reden dat hij niet kwam opdagen, was in ieder geval niet omdat hij dood was. 258 00:25:52,469 --> 00:25:55,722 Dat hij 30 jaar geleden nog leefde, betekent niet dat hij nu nog leeft. 259 00:25:55,806 --> 00:25:56,640 Waar. 260 00:25:58,559 --> 00:26:00,811 Wordt dit je nieuwe hobby, Martin? 261 00:26:00,894 --> 00:26:04,022 David vinden na een half leven zodat hij weer schijt kan hebben aan je? 262 00:26:04,106 --> 00:26:05,482 Als jij een broer verloor... 263 00:26:05,566 --> 00:26:08,318 Alsjeblieft. Hij was je broer niet. -Het is geen wedstrijd. 264 00:26:08,402 --> 00:26:11,363 Alles is een wedstrijd. Lees Darwin maar. 265 00:26:11,446 --> 00:26:13,407 Ik wil dit nu niet bespreken. 266 00:26:13,490 --> 00:26:16,493 Ik ben moe, ik heb honger en ik wil in bad, dus... 267 00:26:16,577 --> 00:26:21,582 Dan doen we het later als je uitgerust bent. -Jij mag het doen. Ik kijk wel toe. 268 00:26:23,208 --> 00:26:25,169 Waar ging hij in 1952 naartoe? 269 00:26:26,753 --> 00:26:29,590 Het boeide je toch niet? -Historisch belang. 270 00:26:29,673 --> 00:26:31,967 Polen. Hij ging naar Polen. 271 00:26:59,244 --> 00:27:00,370 Opnieuw. 272 00:27:06,543 --> 00:27:07,377 Opnieuw. 273 00:27:09,463 --> 00:27:12,216 Ik zei niet dat je mocht stoppen. -Genoeg zo. 274 00:27:12,299 --> 00:27:13,884 Ik zeg wanneer het genoeg is. 275 00:27:13,967 --> 00:27:18,263 M'n vingers doen pijn. -Dat hoort. Ik vertel het hem, Dov. 276 00:27:18,347 --> 00:27:19,556 Ik meen het. 277 00:27:19,640 --> 00:27:21,517 Dus morgen zelfde tijd? 278 00:27:21,600 --> 00:27:23,101 Goed. Welterusten. 279 00:27:23,185 --> 00:27:24,853 Bedankt. Bedankt, heren. 280 00:27:24,937 --> 00:27:26,813 Goed. Wel thuis. -Tot ziens. 281 00:27:27,439 --> 00:27:29,233 Klikspaan. -Baby. 282 00:27:32,236 --> 00:27:34,154 Sorry dat ik stoor, jongens. 283 00:27:34,238 --> 00:27:36,448 Laat ik wat licht aandoen, hè? 284 00:27:45,415 --> 00:27:48,919 Nu zie je wat je doet. Martin, hoe gaat het met vioolspelen? 285 00:27:53,590 --> 00:27:55,342 Goed. -Waar werkt hij aan? 286 00:27:55,425 --> 00:27:57,094 Pizzicato, Mr Simmonds. 287 00:27:57,177 --> 00:28:02,683 Goed, goed. Nou, ga maar door tot Herr Hitlers Götterdämmerung begint. 288 00:28:10,607 --> 00:28:14,152 Je staat bij me in het krijt. -Speel nu maar. 289 00:28:26,164 --> 00:28:27,082 Kom mee. 290 00:28:30,961 --> 00:28:32,171 Wat doe je? 291 00:28:33,463 --> 00:28:36,258 Wil je vermoord worden? -Zo was het. 292 00:28:38,302 --> 00:28:39,970 Dit is wat ze hebben doorstaan. 293 00:28:40,053 --> 00:28:43,182 M'n zussen, m'n ouders. 294 00:28:44,558 --> 00:28:46,602 Martin. -James. 295 00:28:46,685 --> 00:28:47,978 Kom mee. 296 00:28:54,067 --> 00:28:56,612 Kijk. Jozef Wechsler. 297 00:28:58,572 --> 00:29:00,449 Heb je leren spelen? 298 00:29:07,581 --> 00:29:09,666 David? -Martin. 299 00:29:11,835 --> 00:29:13,086 Kom mee, jullie. 300 00:29:23,597 --> 00:29:25,140 Hier, ga zitten. 301 00:29:28,018 --> 00:29:29,978 Heel goed. We zijn er. 302 00:29:30,062 --> 00:29:31,772 Jongens, andere kant. 303 00:29:37,736 --> 00:29:38,737 Zie je hem? 304 00:29:53,168 --> 00:29:54,461 Daar. 305 00:32:14,685 --> 00:32:18,105 O, dat duurde verdomd lang. -Ja, nou, we zijn er nu. 306 00:32:20,899 --> 00:32:22,067 Leuke avond gehad? 307 00:32:31,952 --> 00:32:32,953 Waar ga je heen? 308 00:32:41,712 --> 00:32:42,588 Dov? 309 00:32:46,717 --> 00:32:48,010 Daar ligt een lijk. 310 00:32:56,226 --> 00:32:57,352 Wat doe je? 311 00:32:59,855 --> 00:33:01,106 Het is niet van jou. 312 00:33:04,443 --> 00:33:05,611 Doe dat niet. 313 00:33:06,820 --> 00:33:11,158 Weet je wat je krijgt voor stelen van de doden? -Je krijgt bankbiljetten. 314 00:33:11,241 --> 00:33:13,035 Een vuurpeloton, Dov. 315 00:33:14,620 --> 00:33:16,079 Ik wil best delen. 316 00:33:41,021 --> 00:33:44,191 Wat wil jij? Schoppenaas heeft de mooiste tieten. 317 00:33:44,274 --> 00:33:46,235 Ruitenvier de beste kont. 318 00:33:46,318 --> 00:33:48,654 Je bar mitswa is over tien dagen, Dov. 319 00:33:49,530 --> 00:33:51,907 Je hoort je als man te gedragen. 320 00:33:51,990 --> 00:33:55,536 Van naar plaatjes met blote vrouwen kijken word je geen man. 321 00:33:55,619 --> 00:33:58,747 Ook niet van een zich uitkledende Shirley Smith beloeren. 322 00:33:58,830 --> 00:34:01,208 Dat was een wetenschappelijk experiment. 323 00:34:02,376 --> 00:34:04,378 In wat? Rukken? 324 00:34:04,837 --> 00:34:05,838 Gelul. 325 00:34:05,921 --> 00:34:08,090 Je ziet er niet uit als man. 326 00:34:08,172 --> 00:34:10,217 Dat betekent man-zijn toch niet? 327 00:34:10,300 --> 00:34:12,427 Wat betekent het, wijze man? 328 00:34:13,011 --> 00:34:16,598 Onder meer: de doden respecteren. 329 00:34:16,681 --> 00:34:18,725 Waarom? Omdat ze dood zijn? 330 00:34:18,809 --> 00:34:21,436 Dit was een mens, Dov. 331 00:34:21,520 --> 00:34:26,775 Ze ging vast naar bed met het idee om, geen idee, viskoekjes te bakken. 332 00:34:26,859 --> 00:34:30,696 En ze eindigde dood in het puin van haar huis. 333 00:34:32,114 --> 00:34:34,658 Voel je helemaal niets? 334 00:34:34,741 --> 00:34:38,203 Weet je hoeveel mensen er gisteravond doodgingen, Mottl? 335 00:34:38,286 --> 00:34:42,123 En niet alleen in Londen. In heel bezet Europa. 336 00:34:42,206 --> 00:34:46,712 Doodgeschoten, doodgestoken, opgeblazen, verhongerd, levend verbrand, opgehangen... 337 00:34:46,795 --> 00:34:49,130 Daar gaat het niet om. -Tienduizenden. 338 00:34:49,214 --> 00:34:52,050 En niemand weet hoe ze heten. 339 00:34:52,134 --> 00:34:57,931 Dus vertel me eens, ventje uit NW3, voor wie van hen moet ik iets voelen? 340 00:34:58,348 --> 00:35:01,977 Voor allemaal of alleen voor hen over wie ik struikel? 341 00:36:27,354 --> 00:36:28,689 Kom mee, jullie. 342 00:36:37,906 --> 00:36:39,241 Hoe oud is de jongen? 343 00:36:41,201 --> 00:36:43,287 De jongen is 13. 344 00:36:43,370 --> 00:36:46,081 Een man, Mr Bailey, in Davids cultuur. 345 00:36:46,540 --> 00:36:49,835 Goede vingers. -Dank u. 346 00:36:49,918 --> 00:36:52,045 Hebt u een luthier overwogen? -Ja. 347 00:36:52,129 --> 00:36:54,840 Maar niet al te duur, Mr Bailey. 348 00:36:54,923 --> 00:36:56,842 O, mee eens. 349 00:36:56,925 --> 00:36:59,845 Zullen we de Strads aan miljonairs overlaten? 350 00:37:01,096 --> 00:37:02,723 Ik heb iets. 351 00:37:18,030 --> 00:37:20,741 Dit is een Nicolò Gagliano figlio. 352 00:37:21,992 --> 00:37:24,745 De zoon van Alessandro Gagliano... 353 00:37:24,828 --> 00:37:28,373 maakte deze viool in 1735... 354 00:37:28,457 --> 00:37:30,250 het jaar van z'n vaders dood. 355 00:37:30,334 --> 00:37:33,629 Velen zien 'm als eerbetoon. 356 00:37:33,712 --> 00:37:35,339 Fijne bar mitswa, David. 357 00:37:36,548 --> 00:37:38,383 Dank u, meneer. 358 00:38:22,928 --> 00:38:24,888 Ziet u hoe ze reageert? 359 00:38:25,681 --> 00:38:27,766 Het zal een gelukkig huwelijk zijn. 360 00:38:59,381 --> 00:39:00,632 Spreekt u Engels? 361 00:39:01,175 --> 00:39:05,095 Ik alleen... een beetje Engels, ja? 362 00:39:05,179 --> 00:39:08,182 Is er een vakbond voor muzikanten in Warschau? 363 00:39:13,854 --> 00:39:14,855 Juist. 364 00:39:24,865 --> 00:39:27,034 David Rapoport. R... 365 00:39:28,368 --> 00:39:30,871 R-a-p-o... 366 00:39:30,954 --> 00:39:32,372 Ik weet niet hoe lang. 367 00:39:32,915 --> 00:39:35,334 Het moet in de jaren 50 zijn geweest. 368 00:39:36,460 --> 00:39:37,711 Rapoport. 369 00:39:39,421 --> 00:39:42,341 Nee, ik heb iemand nodig die Engels spreekt. 370 00:39:42,424 --> 00:39:43,675 Toch bedankt. 371 00:40:21,755 --> 00:40:22,589 Martin. 372 00:40:25,592 --> 00:40:27,719 Wacht hier. Ik ben zo terug. 373 00:40:28,512 --> 00:40:29,721 Dank u wel. 374 00:40:33,475 --> 00:40:36,228 Geen nieuws. Het spijt me, David. 375 00:40:39,022 --> 00:40:42,150 Ik heb m'n best gedaan. Het is moeilijk in Warschau. 376 00:40:43,527 --> 00:40:45,863 Ging u wel naar het juiste adres? 377 00:40:45,946 --> 00:40:47,155 Dzielna 21. 378 00:40:47,239 --> 00:40:49,199 Jullie huis... 379 00:40:49,283 --> 00:40:52,119 het gebouw waarin je familie woonde... 380 00:40:52,202 --> 00:40:54,162 bestaat niet meer, vrees ik. 381 00:40:56,456 --> 00:40:58,876 Het is niet het slechtste nieuws, David. 382 00:40:59,918 --> 00:41:01,837 Zeker niet het slechtste. 383 00:41:03,130 --> 00:41:04,131 Laten we gaan. 384 00:41:05,632 --> 00:41:06,550 Kom. 385 00:41:11,555 --> 00:41:14,683 Davids familie heeft het getto overleefd. Dat weten we. 386 00:41:14,766 --> 00:41:17,394 Ze werden voor de opstand in '43 gedeporteerd. 387 00:41:17,477 --> 00:41:18,687 Waarheen? 388 00:41:21,523 --> 00:41:22,691 Treblinka. 389 00:41:28,238 --> 00:41:33,785 Ik geef het zoeken niet op en jij mag de hoop niet opgeven. Ze kunnen op meerdere plekken zijn. 390 00:41:33,869 --> 00:41:35,954 Een van de vluchtelingenkampen. 391 00:41:36,038 --> 00:41:37,456 Rusland, misschien. 392 00:41:37,539 --> 00:41:41,919 Waarom nam u Jozef Wechsler mee naar Polen en mij niet? Ik speel net zo goed als hij. 393 00:41:42,002 --> 00:41:46,965 Ik nam je niet mee omdat ik verantwoordelijk ben voor jou, niet voor Jozef. 394 00:41:48,383 --> 00:41:52,221 Jullie zijn Poolse burgers... Daar moeten we trouwens iets aan doen. 395 00:41:52,304 --> 00:41:55,641 Ze hadden je daar kunnen houden. Gezien wat er met Jozef is gebeurd. 396 00:41:55,724 --> 00:41:59,853 Wat is er gebeurd? -Z'n hele familie is weg. De Polen sloten hem op... 397 00:42:01,605 --> 00:42:02,856 in een gekkenhuis. 398 00:42:16,745 --> 00:42:17,704 Niets. 399 00:42:21,625 --> 00:42:22,876 Niet in de schuur. 400 00:42:23,752 --> 00:42:26,713 Ook niet in onze kamer. En z'n viool is weg. 401 00:42:27,965 --> 00:42:32,094 Zou hij iets doms doen? -Ja, moeder. Weglopen en bij een band gaan. 402 00:42:32,177 --> 00:42:36,139 In godsnaam, Martin. Enig idee waar hij kan zijn? 403 00:42:38,016 --> 00:42:39,768 Ga hem dan zoeken. 404 00:43:01,623 --> 00:43:02,583 Hallo, Dov. 405 00:43:10,716 --> 00:43:13,010 Moeder denkt dat je zelfmoord pleegde. 406 00:43:14,011 --> 00:43:15,596 Tegen mijn geloof. 407 00:43:20,267 --> 00:43:21,935 Ik vermoord dat ding. 408 00:43:23,312 --> 00:43:24,730 De geverniste tiran. 409 00:43:25,647 --> 00:43:27,608 Waarom heb ik dit nooit gezien? 410 00:43:28,942 --> 00:43:31,069 Zo hield ik ze veilig... 411 00:43:31,153 --> 00:43:33,989 verborgen voor iedereen. 412 00:43:34,072 --> 00:43:35,115 Ik ben niet iedereen. 413 00:43:42,206 --> 00:43:43,624 Wie is Malkeh? 414 00:43:47,836 --> 00:43:51,256 Ze is hier vijf. En Pessia negen. 415 00:43:53,926 --> 00:43:56,595 Hoe was het? Dat leven? 416 00:44:01,683 --> 00:44:03,352 Nog een leven met Joden. 417 00:44:05,062 --> 00:44:06,939 Jongens voetbalden. 418 00:44:07,981 --> 00:44:09,691 Oude mannen baden. 419 00:44:10,734 --> 00:44:13,028 Rituele baden voor de vrouwen. 420 00:44:14,238 --> 00:44:17,449 Malkeh was nog te jong, dus zij bleef thuis. 421 00:44:18,867 --> 00:44:21,036 Ik speelde wiegeliedjes voor haar. 422 00:44:22,955 --> 00:44:26,917 M'n vader dwaalde elke dag door de straten, Mottl. 423 00:44:27,000 --> 00:44:28,627 Stel je eens voor. 424 00:44:28,710 --> 00:44:30,963 En elke avond, behalve sabbat... 425 00:44:31,046 --> 00:44:33,215 verkocht hij z'n juwelen... 426 00:44:33,298 --> 00:44:36,134 de stukken die hij maakte terwijl de rest van ons sliep. 427 00:44:36,218 --> 00:44:38,387 Ze vermoeden alleen dat ze dood zijn. 428 00:44:38,470 --> 00:44:41,932 Daarom mag je van je rabbijn geen kidoesj zeggen, toch? 429 00:44:43,475 --> 00:44:47,604 Kidoesj is de zegening van de wijn. Dat mag ik nog zeggen. 430 00:44:49,398 --> 00:44:50,858 Dit is de kaddisj. 431 00:44:56,905 --> 00:44:59,491 Niet doen, Dov. Misschien leven ze nog. 432 00:44:59,575 --> 00:45:02,661 Zal ik gek worden als ik het zeker zou weten? 433 00:45:02,744 --> 00:45:06,832 Zou ik naakt over straat rennen zoals Wechsler, zwaaiend met m'n viool. 434 00:45:06,915 --> 00:45:08,166 Dat deed hij niet. 435 00:45:08,792 --> 00:45:11,086 Wechsler begon al half gek. 436 00:45:11,170 --> 00:45:13,338 En ik niet? -Jij hebt mij. 437 00:45:14,381 --> 00:45:16,175 Een stabiele factor. 438 00:45:16,258 --> 00:45:19,511 Gewoon en saai. -Goed als steunpilaar. 439 00:45:19,595 --> 00:45:22,181 Zoals deze stenen. -Fijn dat ik ergens goed voor ben. 440 00:45:22,264 --> 00:45:25,767 Vis niet naar complimenten, Mottl. Dit is mijn crisis, niet de jouwe. 441 00:45:25,851 --> 00:45:29,271 Of een gezamenlijke crisis? Gezamenlijke zelfmoordbrief. 442 00:45:29,354 --> 00:45:32,858 We hoeven het niet te doen, maar m'n vader zou gek worden. 443 00:45:36,820 --> 00:45:39,948 Zal hij er ooit overheen komen? -Wie? 444 00:45:41,074 --> 00:45:42,075 Wechsler. 445 00:45:43,619 --> 00:45:45,537 Zal hij voor altijd gek blijven? 446 00:45:46,997 --> 00:45:49,833 Wat doen ze eigenlijk met gekken in Polen? 447 00:45:50,626 --> 00:45:52,753 IJsbaden? 448 00:45:52,836 --> 00:45:54,880 As op je hoofd leggen? 449 00:45:55,672 --> 00:45:57,758 Daar is overal as, Mottl. 450 00:45:59,134 --> 00:46:01,595 Het zou een passende behandeling zijn. 451 00:46:37,422 --> 00:46:38,632 Jozef... 452 00:46:39,341 --> 00:46:43,345 ik ben Martin Simmonds uit Londen. 453 00:46:43,428 --> 00:46:46,348 Je ging hier met m'n vader naartoe na de oorlog. 454 00:46:46,849 --> 00:46:48,851 Herinner je je David Rapoport? 455 00:46:49,935 --> 00:46:52,813 Jullie speelden samen tijdens een luchtaanval. 456 00:46:54,606 --> 00:46:58,443 Ben je een vriend van Pan Wechsler? -Vriend van een vriend. 457 00:47:00,487 --> 00:47:03,574 Ik wilde weten of een gezamenlijke vriend hem heeft bezocht. 458 00:47:03,657 --> 00:47:07,327 Jozef krijgt niet veel bezoek. Z'n familie is dood. 459 00:47:07,953 --> 00:47:10,873 Alleen die vrouw. -Wie? 460 00:47:10,956 --> 00:47:15,502 De 15 juni-vrouw. Ze komt elk jaar op dezelfde dag. 461 00:47:17,296 --> 00:47:18,547 Op 15 juni. 462 00:47:45,616 --> 00:47:46,658 Pani Wozniak? 463 00:47:48,368 --> 00:47:49,578 Anna Wozniak? 464 00:47:51,288 --> 00:47:52,414 Spreekt u Engels? 465 00:47:54,166 --> 00:47:55,834 Ja. 466 00:47:55,918 --> 00:47:58,420 Ik hoorde dat u me zou kunnen helpen. 467 00:47:58,504 --> 00:47:59,671 Wat wilt u? 468 00:48:00,797 --> 00:48:02,633 Ik zoek David Rapoport. 469 00:48:08,931 --> 00:48:10,766 Jij bent Martin. 470 00:48:26,323 --> 00:48:29,952 David kwam in het jaar dat jullie koningin werd gekroond. 471 00:48:31,203 --> 00:48:35,541 Ik woonde in de straat waar hij opgroeide. Daar ontmoetten we elkaar. 472 00:48:35,624 --> 00:48:37,251 Hoelang was hij hier? 473 00:48:37,334 --> 00:48:40,921 Een paar maanden. Hij kreeg geen visum voor langere tijd. 474 00:48:42,840 --> 00:48:46,343 En daarna? -Dat heeft hij niet gezegd. 475 00:48:49,304 --> 00:48:51,890 Ze zijn toegestaan in particuliere huizen. 476 00:48:53,600 --> 00:48:55,978 Ik haalde ze weg toen David bij me was. 477 00:48:57,896 --> 00:49:01,900 Dat had hij niet leuk gevonden, denk ik. 478 00:49:01,984 --> 00:49:03,694 Hij was geen fan van religie. 479 00:49:06,488 --> 00:49:08,907 Waarvan moet ik getuige zijn? 480 00:49:08,991 --> 00:49:11,535 Een ceremonie. -Een bar mitswa? 481 00:49:11,618 --> 00:49:12,995 Niet helemaal. 482 00:49:13,078 --> 00:49:15,831 Ja, je hebt zeker een bepaald aantal nodig? 483 00:49:15,914 --> 00:49:18,458 O, een minjan. Nee. Alleen een getuige. 484 00:49:18,542 --> 00:49:21,170 Een getuige? En ik volsta? 485 00:49:21,253 --> 00:49:23,463 Waarschijnlijk niet voor God, Mottl. 486 00:49:23,547 --> 00:49:24,631 Alleen voor mij. 487 00:49:25,507 --> 00:49:27,551 Zou hij weten waar je familie is? God? 488 00:49:27,634 --> 00:49:30,679 O, hij weet het. Hij wil het alleen niet zeggen. 489 00:49:30,762 --> 00:49:34,057 Zou Jezus het zeggen als je het hem vroeg? -Hoezo? Wil je je bekeren? 490 00:49:34,141 --> 00:49:35,601 Joden kunnen zich niet bekeren. 491 00:49:35,684 --> 00:49:38,353 Water op z'n hoofd waste de Jood niet uit Jezus. 492 00:49:38,937 --> 00:49:41,565 Etniciteit is niet wateroplosbaar, Mottl. 493 00:49:41,648 --> 00:49:44,526 Het is een huid die je draagt tot de dag waarop je sterft. 494 00:49:44,610 --> 00:49:47,529 Maar religie is een jas. 495 00:49:47,613 --> 00:49:50,866 Als het te warm wordt, kun je 'm uitdoen. 496 00:50:05,589 --> 00:50:06,423 Goed. 497 00:50:11,803 --> 00:50:13,055 Dit is perfect. 498 00:50:16,934 --> 00:50:17,935 Hij is hier. 499 00:50:21,396 --> 00:50:22,981 De ceremonie is voor hem. 500 00:50:26,068 --> 00:50:28,779 Nu, luister en val me niet in de rede. 501 00:50:36,578 --> 00:50:38,956 Luister, Israël en God van Israël. 502 00:50:40,707 --> 00:50:43,085 Op deze 19e dag van siewan... 503 00:50:43,168 --> 00:50:46,296 in het jaar 5707 in Londen... 504 00:50:46,380 --> 00:50:49,591 in aanwezigheid van Martin Simmonds, ook uit Londen... 505 00:50:49,675 --> 00:50:54,179 neem ik, David Eli Rapoport, zoon van Zygmunt en Esther Rapoport... 506 00:50:54,263 --> 00:50:57,641 uit eigen wil afstand van het geloof van m'n voorouders. 507 00:50:57,724 --> 00:51:00,769 Wat doe je? -Me bekeren. Wees stil. 508 00:51:00,853 --> 00:51:01,895 Tot wat? 509 00:51:03,313 --> 00:51:04,314 Niets. 510 00:51:05,524 --> 00:51:10,445 Ik neem afstand en verwerp, nu en voor altijd, in naam van de overlevenden... 511 00:51:10,529 --> 00:51:13,615 het gesmade en geschade geloof van de omgekomenen... 512 00:51:13,699 --> 00:51:16,577 het geloof van Abraham, Isaak en Jakob... 513 00:51:16,660 --> 00:51:21,164 het vervloekte geloof van hen die werden veracht, beschimpt, vervolgd en afgeslacht... 514 00:51:21,248 --> 00:51:23,458 het geloof dat door Jezus werd verlaten. 515 00:51:23,542 --> 00:51:26,420 Zo neem ik afstand van de Thora en Talmoed. 516 00:51:26,503 --> 00:51:30,257 Zo scheid ik me van het volk van Israël. 517 00:51:30,340 --> 00:51:33,093 En terwijl ik dit gewaad scheur... 518 00:51:33,177 --> 00:51:36,889 scheid ik mij, nu en voor altijd... 519 00:51:36,972 --> 00:51:40,475 van het geloof, praktijken, tradities, rituelen... 520 00:51:40,559 --> 00:51:42,728 en verplichtingen van Zion. 521 00:51:53,155 --> 00:51:54,114 Amen. 522 00:52:12,216 --> 00:52:14,426 Waar was het getto? 523 00:52:14,510 --> 00:52:18,096 Onder de grond. Waar het verleden thuishoort. 524 00:52:20,766 --> 00:52:23,894 Hoelang bleef hij in Warschau? Weken? 525 00:52:25,187 --> 00:52:27,356 Waar verbleef hij? 526 00:52:27,439 --> 00:52:29,858 De eerste dagen in een pension. 527 00:52:29,942 --> 00:52:31,360 Niet zo'n goede. 528 00:52:33,862 --> 00:52:35,030 En daarna... 529 00:52:36,448 --> 00:52:37,491 bij mij. 530 00:52:44,373 --> 00:52:46,959 En op een dag verdween hij. 531 00:52:50,212 --> 00:52:52,422 Martin, ik hield van je vriend. 532 00:52:53,715 --> 00:52:58,178 Dat was een vergissing. -Je kiest niet van wie je houdt. 533 00:53:01,515 --> 00:53:03,600 Het was fout hem te vertrouwen. 534 00:53:04,977 --> 00:53:09,523 Je moet stoppen met zoeken, Martin. Het is niet goed om hem te vinden. 535 00:53:11,149 --> 00:53:13,527 Voor hem of voor mij? -Beiden. 536 00:53:13,610 --> 00:53:17,990 Als hij dat wilde, zou hij dan lang geleden niet zijn gekomen? 537 00:53:18,073 --> 00:53:20,576 M'n vader dacht dat hij dood was. 538 00:53:20,659 --> 00:53:23,829 Twee maanden later overleed hij aan een beroerte. 539 00:53:24,997 --> 00:53:28,792 David vertelde me over jullie vriendschap, niet hoe het eindigde. 540 00:53:28,876 --> 00:53:30,627 Waarom bezoek je Wechsler? 541 00:53:30,711 --> 00:53:32,671 Ik ga in Davids plaats. 542 00:53:33,589 --> 00:53:36,925 Hij ging er één keer heen, om voor Jozef te spelen. 543 00:53:37,009 --> 00:53:41,221 Ik mocht het niet horen. Hij stuurde me de kamer uit toen hij speelde. 544 00:53:42,514 --> 00:53:45,475 De enige andere keer was in Treblinka. 545 00:53:45,559 --> 00:53:49,354 Hij liet me in de auto wachten om het lied te spelen voor de as. 546 00:53:50,564 --> 00:53:51,648 Welk lied? 547 00:53:52,858 --> 00:53:57,446 Het was z'n obsessie. Daarom kwam hij naar Polen. 548 00:54:15,714 --> 00:54:17,382 Hier wachtte ik. 549 00:54:19,384 --> 00:54:21,094 Dit was er allemaal niet. 550 00:54:22,888 --> 00:54:24,264 Alleen velden. 551 00:54:25,307 --> 00:54:26,975 Wat treinrails. 552 00:54:28,227 --> 00:54:30,521 Z'n hele familie werd hier vermoord. 553 00:54:31,939 --> 00:54:33,649 Sprak hij ooit over hen? 554 00:54:35,442 --> 00:54:38,946 Pessia moet toen 15 zijn geweest. 555 00:54:40,364 --> 00:54:44,034 Malkeh 10, 11, denk ik. 556 00:54:45,077 --> 00:54:49,957 Ze stonden op geen enkele lijst. We moedigden hem aan hoop te houden. 557 00:54:51,750 --> 00:54:53,460 Hij sprak nooit over hen. 558 00:54:54,336 --> 00:54:56,630 Voor David waren Joden geen Polen. 559 00:54:58,382 --> 00:55:00,050 Ik ben Pool. 560 00:55:00,133 --> 00:55:02,886 Ik woon waar hij woonde. Ik stal z'n leven. 561 00:55:03,929 --> 00:55:06,431 Voor hem ben ik een van de vervolgers. 562 00:55:07,474 --> 00:55:09,226 Je was toen nog een baby. 563 00:55:10,727 --> 00:55:14,273 Je hoeft niet schuldig te zijn om je schuldig te voelen. 564 00:56:37,981 --> 00:56:40,984 NOOIT WEER 565 00:56:44,571 --> 00:56:48,534 De volgende ochtend vond ik een briefje. Hij was weg. 566 00:56:48,617 --> 00:56:51,078 Hij liet alles achter. 567 00:56:51,161 --> 00:56:52,871 Wat is alles? 568 00:56:52,955 --> 00:56:53,830 Mij. 569 00:56:54,957 --> 00:56:55,791 Polen. 570 00:56:56,250 --> 00:56:57,626 Zijn verleden. 571 00:56:57,709 --> 00:56:59,461 Jou. 572 00:56:59,545 --> 00:57:01,380 Zijn viool. 573 00:57:01,463 --> 00:57:03,257 Wacht eens. 574 00:57:03,340 --> 00:57:05,467 Liet hij de viool achter? 575 00:57:05,551 --> 00:57:08,470 Ik kon niet geloven dat hij dat bewust deed. 576 00:57:08,554 --> 00:57:10,264 Zoiets waardevols. 577 00:57:11,515 --> 00:57:16,395 Ik haastte me naar de luchthaven om 'm te geven. Hij zei dat ik 'm moest verkopen. 578 00:57:17,312 --> 00:57:18,772 En het geld te sturen? 579 00:57:18,856 --> 00:57:22,651 Nee. Het geld mocht ik houden. -En heb je dat gedaan? 580 00:57:22,734 --> 00:57:24,403 Dat was niet aan mij. 581 00:57:27,739 --> 00:57:29,616 Daarom nam hij 'm mee. 582 00:57:35,622 --> 00:57:37,541 Ik heb nooit gelogen, Martin. 583 00:57:38,083 --> 00:57:40,919 Hij heeft nooit gezegd waar hij naartoe ging. 584 00:57:42,588 --> 00:57:46,842 Toen ik hem de viool gaf, werd er een vlucht omgeroepen. 585 00:57:46,925 --> 00:57:48,760 Opeens had hij haast. 586 00:57:49,845 --> 00:57:52,139 Die vlucht ging naar New York. 587 00:57:56,059 --> 00:57:57,019 Dank je. 588 00:57:58,228 --> 00:57:59,563 God zegene je, Martin. 589 00:58:28,383 --> 00:58:29,593 Ik ben boven. 590 00:58:34,556 --> 00:58:35,599 En? 591 00:58:41,355 --> 00:58:42,981 Ik heb hem niet gevonden. 592 00:58:49,154 --> 00:58:50,489 Is dat het? 593 00:58:50,572 --> 00:58:52,866 Ik ontdekte waar hij naartoe ging. 594 00:58:54,785 --> 00:58:55,619 En? 595 00:59:00,207 --> 00:59:01,291 New York. 596 00:59:03,126 --> 00:59:05,212 Volgende stadium in de zoektocht. 597 00:59:06,839 --> 00:59:08,298 Ooit hield je van hem. 598 00:59:09,341 --> 00:59:12,135 Ooit hield ik ook van sprookjes. 599 00:59:13,262 --> 00:59:15,180 Je vond hem vroeger leuk. 600 00:59:16,557 --> 00:59:18,809 Een charismatisch genie en zo. 601 00:59:24,857 --> 00:59:29,403 Waarom verspil je je tijd aan hem? 602 00:59:29,486 --> 00:59:30,654 Onze tijd. 603 00:59:32,281 --> 00:59:34,366 Misschien heeft hij alleen mij. 604 00:59:35,284 --> 00:59:36,869 Nou, jij hebt alleen mij. 605 00:59:58,182 --> 01:00:01,185 DE GEBOORTE VAN ISRAËL 606 01:00:22,247 --> 01:00:24,291 Dat was leuk. 607 01:00:24,374 --> 01:00:25,792 Hij is best goed. 608 01:00:35,344 --> 01:00:39,515 Ik ben blij dat je hier bent, Mottl. En de veelbesproken Helen. 609 01:00:40,766 --> 01:00:42,518 Geen interesse in Israël, neem ik aan... 610 01:00:42,601 --> 01:00:45,020 maar Mottl is er voor mij, dus ben jij er voor hem, toch? 611 01:00:45,103 --> 01:00:46,188 Een feest is een feest. 612 01:00:46,271 --> 01:00:49,650 M'n broer, Dov de afvallige. Niet wateroplosbaar. 613 01:00:49,733 --> 01:00:53,028 Moet ik in het leger gaan en bloeden voor Israël, Mottl? 614 01:00:53,111 --> 01:00:54,738 Ze nemen alleen Joden, Dov. 615 01:00:54,821 --> 01:00:57,199 Daar gaat onze reputatie van dienstplicht ontduiken. 616 01:00:57,658 --> 01:01:00,536 Maar ze nemen vrouwen aan. Een punt voor God. 617 01:01:00,619 --> 01:01:03,664 Waarom vier je als afvallige een Joodse staat? 618 01:01:04,164 --> 01:01:05,415 Ze geven goede feesten. 619 01:01:05,499 --> 01:01:08,335 Nog nooit een gemist. -Wanneer was de laatste? 620 01:01:08,418 --> 01:01:11,380 516 v.Chr. 621 01:01:14,132 --> 01:01:14,967 Zullen we? 622 01:01:35,863 --> 01:01:37,906 We kunnen hem dumpen en teruggaan. 623 01:01:37,990 --> 01:01:41,076 Nee, het is oké. Zet mij eerst af. 624 01:01:41,159 --> 01:01:43,704 Ik heb hem nooit bij colleges gezien. Zit hij in jouw jaar? 625 01:01:43,787 --> 01:01:46,164 Hij studeert aan Cambridge, wiskunde. -Wiskunde? 626 01:01:46,248 --> 01:01:48,792 Muziek en schaken is wiskunde. Simmonds-vergelijking. 627 01:01:48,876 --> 01:01:51,003 Dood en naar de hemel gegaan. 628 01:01:55,924 --> 01:01:58,260 Moet ik onder de indruk zijn? 629 01:01:58,343 --> 01:02:01,180 Ben je gek? Wiskunde en Dante. 630 01:02:08,395 --> 01:02:10,189 Leuk je te ontmoeten, Dovidl. 631 01:02:19,031 --> 01:02:20,115 Wat denk je? 632 01:02:21,867 --> 01:02:23,744 Ondoordringbaar fort. 633 01:02:23,827 --> 01:02:26,038 Veel succes ermee, broer. 634 01:02:34,963 --> 01:02:37,966 DAGBLAD VIOLIST VERMIST 635 01:02:47,684 --> 01:02:50,687 HAMMERSMITH OPNAMESTUDIO 636 01:03:16,380 --> 01:03:17,673 Goed gedaan. 637 01:03:17,756 --> 01:03:20,509 Leg 'm in de kleedkamer. Daar is hij veilig. 638 01:03:20,592 --> 01:03:22,678 Legde Odysseus z'n boog weg? 639 01:03:22,761 --> 01:03:25,973 Als het pijpenstelen regende op Ithaca, zeker weten. 640 01:03:26,056 --> 01:03:29,142 Hoe vond je de repetitie gaan? -Hoe klonk het? 641 01:03:29,226 --> 01:03:31,270 Geweldig. Fantastisch. Magisch. 642 01:03:31,353 --> 01:03:32,604 Het was bagger. 643 01:03:32,688 --> 01:03:34,022 Maar goede bagger. 644 01:03:34,106 --> 01:03:36,191 Sublieme repetitie, slecht concert. 645 01:03:36,275 --> 01:03:38,610 Slechte repetitie, subliem concert. 646 01:03:38,694 --> 01:03:41,613 Wat ga je nu doen? Je hebt vierenhalf uur. 647 01:03:41,697 --> 01:03:44,116 Dronken worden? -O, zo grappig. 648 01:03:44,199 --> 01:03:48,370 Internationaal debuut van David Eli Rapoport, aangeschoten komiek. 649 01:03:48,453 --> 01:03:52,624 Isaac Stern ontmoet Vic Oliver. Weet je wat je zou moeten doen? 650 01:03:53,125 --> 01:03:56,170 Je ontspannen. Helemaal, bedoel ik. 651 01:03:56,253 --> 01:03:58,839 Luister naar me, jongen. Laat je neuken. 652 01:03:59,506 --> 01:04:02,509 Is dat wat jij gaat doen? -Nee. 653 01:04:02,593 --> 01:04:04,887 Ik ga m'n haar en nagels doen. 654 01:04:04,970 --> 01:04:08,599 Ik trek al m'n haar uit m'n hoofd en bijt m'n nagels af tot op het leven. 655 01:04:08,682 --> 01:04:10,559 Ik zie je in de loopgraven. 656 01:04:39,922 --> 01:04:43,091 GEBROEDERS FEINMAN 657 01:05:04,029 --> 01:05:05,656 Kan ik iets voor u doen? 658 01:05:07,699 --> 01:05:11,119 Ik zoek een Gagliano. 659 01:05:11,745 --> 01:05:15,082 Vader, zoon, kleinzoon? Alessandro of een van de Nicolò's? Wat? 660 01:05:15,165 --> 01:05:17,543 Nicolò, de zoon, 1735. 661 01:05:17,626 --> 01:05:21,713 Nou, luister, m'n Engels klinkende vriend... 662 01:05:21,797 --> 01:05:25,676 ik vrees dat je op dodo's jaagt. 663 01:05:25,759 --> 01:05:29,179 Ik weet van twee geregistreerde Nicolò figlios uit '35... 664 01:05:29,263 --> 01:05:31,640 en geen van beide wisselde van eigenaar. 665 01:05:31,723 --> 01:05:33,183 Deze staat niet op een lijst. 666 01:05:34,184 --> 01:05:37,813 Je zoekt een ongeregistreerde viool? Vast een vervalsing. 667 01:05:37,896 --> 01:05:41,984 Geen vervalsing. Hij werd verkocht bij Bailey's in Londen. 668 01:05:42,067 --> 01:05:46,154 M'n vader, olav ha-sholom, deed vroeger zaken met Adrian Bailey. 669 01:05:47,239 --> 01:05:49,658 En hij verkocht geen vervalsingen. 670 01:05:49,741 --> 01:05:54,663 Heeft iemand u ooit een Gagliano uit 1735 willen verkopen? 671 01:05:55,414 --> 01:05:58,834 Zoek je het instrument of de eigenaar? -Beide. 672 01:05:58,917 --> 01:06:01,461 Een dergelijke viool komt niet hier. 673 01:06:01,545 --> 01:06:05,632 Die gaat naar een veilinghuis. -Deze niet. Ik heb het geprobeerd. 674 01:06:06,842 --> 01:06:07,843 Wanneer was... 675 01:06:08,886 --> 01:06:10,304 Vier jaar? 676 01:06:10,387 --> 01:06:12,890 Ja, we werden gebeld door een vrouw... 677 01:06:12,973 --> 01:06:15,100 en ze zei Gagliano. 678 01:06:15,184 --> 01:06:17,769 M'n broer Hershel sprak met haar. -Gaf ze haar naam? 679 01:06:17,853 --> 01:06:21,899 Een adres. Ze wilde dat Hershel naar Brooklyn kwam. 680 01:06:21,982 --> 01:06:26,778 Niet alleen dat, ze wilde dat hij op een bepaalde tijd en dag kwam. 681 01:06:26,862 --> 01:06:29,948 We dachten dat haar man er niets van mocht weten. 682 01:06:30,032 --> 01:06:31,575 Dus ging hij niet? 683 01:06:31,658 --> 01:06:35,454 Voor een man van onze leeftijd is tijd ook een Gagliano. 684 01:06:35,954 --> 01:06:38,040 Zou uw broer zich het adres herinneren? 685 01:06:39,166 --> 01:06:40,709 Dit is belangrijk, hè? 686 01:06:42,294 --> 01:06:44,421 Crown Heights. Ja. 687 01:06:45,339 --> 01:06:47,799 Misschien kan ik het adres achterhalen. 688 01:06:49,384 --> 01:06:50,802 Ja, ga niet weg. 689 01:07:43,981 --> 01:07:48,986 Sorry dat ik u lastigval. Ik kreeg dit adres. Ik zoek een viool. 690 01:07:52,030 --> 01:07:53,490 Ga je vader halen. 691 01:07:56,243 --> 01:07:57,494 Wacht hier. 692 01:08:33,863 --> 01:08:35,657 Je nam je tijd, Mottl. 693 01:08:50,380 --> 01:08:51,798 Zoals je ziet... 694 01:08:52,716 --> 01:08:54,593 deed ik de jas uit... 695 01:08:57,804 --> 01:08:59,848 en weer aan. 696 01:10:19,303 --> 01:10:20,679 Zeg het, Mottl. 697 01:10:22,389 --> 01:10:26,810 Je hebt geen idee, hè? 698 01:10:28,937 --> 01:10:30,397 Waarom deed je het? 699 01:10:31,857 --> 01:10:33,775 Dat begrijp je toch niet. 700 01:10:36,361 --> 01:10:41,783 Weet je, toen ik de Heilige liet vallen, duurde het vier jaar eer hij me vond. 701 01:10:41,867 --> 01:10:44,953 Bij jou duurde het 35 jaar. Niet slecht. 702 01:10:45,037 --> 01:10:47,831 Ja, je God strafte je niet, maar ik misschien wel. 703 01:10:47,915 --> 01:10:50,751 O, hij ook, te zijner tijd. 704 01:10:51,793 --> 01:10:53,253 Gezegend is zijn naam. 705 01:10:53,337 --> 01:10:57,966 M'n vader investeerde alles in jou. 706 01:10:59,927 --> 01:11:02,471 Jij ondankbare hond. 707 01:11:05,641 --> 01:11:08,310 Lessen Hebreeuws, een bar mitswa... 708 01:11:08,393 --> 01:11:11,271 die verdomde viool. 709 01:11:11,355 --> 01:11:15,692 Hij verzekerde het concert niet eens. Hij dacht dat het niet nodig was. 710 01:11:17,319 --> 01:11:21,990 Hij behandelde je 12 jaar lang als een favoriete zoon... 711 01:11:22,074 --> 01:11:24,493 en jij vertrok zonder een woord. 712 01:11:25,953 --> 01:11:29,289 Hij dacht dat je dood was, Dov. 713 01:11:32,626 --> 01:11:35,170 Hij verloor alles die avond. 714 01:11:37,548 --> 01:11:41,260 En twee maanden later stierf hij met jouw naam op z'n lippen. 715 01:11:50,269 --> 01:11:53,856 Weet je wat je tegen me zei de laatste keer dat ik je zag? 716 01:11:57,609 --> 01:11:59,319 'Laat je neuken,' zei je. 717 01:12:02,406 --> 01:12:03,615 Dus dat deed ik. 718 01:12:06,994 --> 01:12:11,248 En in m'n enthousiasme kwam ik buiten zonder geld voor de taxi... 719 01:12:11,331 --> 01:12:13,292 en moest ik met de bus terug. 720 01:13:49,137 --> 01:13:51,807 Excuseer mij. 721 01:13:52,182 --> 01:13:54,351 Sorry dat ik u lastigval. 722 01:13:56,270 --> 01:13:58,814 Kunt u me vertellen waar ik ben? 723 01:13:58,897 --> 01:14:01,441 Waar kom je vandaan? -Hampstead. 724 01:14:01,525 --> 01:14:02,526 Van origine. 725 01:14:03,694 --> 01:14:04,528 Warschau. 726 01:14:04,611 --> 01:14:05,863 Je familie? 727 01:14:07,656 --> 01:14:08,615 Ook Warschau. 728 01:14:09,992 --> 01:14:12,452 Ik kom ook uit Warschau. 729 01:14:12,536 --> 01:14:13,704 Voor de oorlog? 730 01:14:14,329 --> 01:14:16,206 Voor, tijdens, na. 731 01:14:16,290 --> 01:14:18,917 Getto, Treblinka, nu hier. 732 01:14:21,378 --> 01:14:25,507 Hebt u Treblinka overleefd? -Ja. Sommigen overleefden het. 733 01:14:26,633 --> 01:14:28,719 Is je familie omgekomen? 734 01:14:30,262 --> 01:14:33,098 Ik weet het niet, maar... 735 01:14:34,766 --> 01:14:37,603 Ze waren in Treblinka, maar we hebben nooit... 736 01:14:39,021 --> 01:14:41,273 Hebt u ooit van hen gehoord? 737 01:14:41,356 --> 01:14:43,483 Zygmunt Rapoport? 738 01:14:43,567 --> 01:14:44,902 Esther? 739 01:14:44,985 --> 01:14:46,653 Pessia? 740 01:14:46,737 --> 01:14:47,779 Malkeh? 741 01:14:48,947 --> 01:14:50,449 Kende u ze? 742 01:14:51,283 --> 01:14:53,493 Het spijt me, jonge vriend. 743 01:14:59,875 --> 01:15:01,084 Wil je het weten? 744 01:15:07,299 --> 01:15:08,217 Neem hem mee. 745 01:15:10,719 --> 01:15:11,678 Kom. 746 01:15:44,336 --> 01:15:47,339 SYNAGOGE 747 01:15:55,180 --> 01:15:56,515 Luister, alstublieft. 748 01:15:57,224 --> 01:15:58,141 Hallo. 749 01:15:59,142 --> 01:16:02,145 Hier is een Rapoport uit Warschau. 750 01:16:04,565 --> 01:16:06,024 Haal de rabbijn. 751 01:16:21,373 --> 01:16:24,251 Dovid, in onze gemeenschap... 752 01:16:24,334 --> 01:16:27,296 hebben we een speciale taak gekregen... 753 01:16:27,379 --> 01:16:30,299 van de Alter Rebbe in Treblinka... 754 01:16:30,382 --> 01:16:33,051 om de namen van de doden te onthouden. 755 01:16:33,927 --> 01:16:38,765 Die namen werden uit het hoofd geleerd door middel van een lied. 756 01:16:39,975 --> 01:16:42,227 Later werden ze opgeschreven. 757 01:16:47,691 --> 01:16:51,737 Rabbijn, dit is Dovid Eli Rapoport uit Warschau. 758 01:16:51,820 --> 01:16:53,238 Hij wil het weten. 759 01:16:53,322 --> 01:16:54,573 Welkom, Dovid. 760 01:16:55,490 --> 01:16:57,242 Excuses voor het storen. 761 01:16:57,326 --> 01:16:59,369 Alsjeblieft, ga zitten. 762 01:17:11,590 --> 01:17:13,800 Aangezien er zo veel namen waren... 763 01:17:14,259 --> 01:17:18,180 werden 10 ouderlingen aangewezen als minjan van herinnering. 764 01:17:18,972 --> 01:17:20,974 Weinigen hebben het overleefd. 765 01:18:19,366 --> 01:18:24,288 voor de zielen 766 01:18:27,124 --> 01:18:32,129 van onze broers en zussen 767 01:18:33,922 --> 01:18:38,635 de kinderen van Israël 768 01:18:39,761 --> 01:18:45,642 heilig en puur 769 01:18:48,312 --> 01:18:51,940 Rapoport, Rapoport 770 01:18:53,150 --> 01:18:54,943 Rapoport 771 01:18:55,027 --> 01:18:57,446 Rapoport 772 01:18:57,529 --> 01:19:03,535 Rapoport, Avrum uit Warschau. 773 01:19:04,703 --> 01:19:09,541 Rapoport, Berel en Chayeh-Soroh 774 01:19:09,625 --> 01:19:12,711 uit Kutne 775 01:19:13,712 --> 01:19:18,550 met kinderen Yossi, Yechiel 776 01:19:18,634 --> 01:19:20,177 en Leah 777 01:19:20,761 --> 01:19:26,350 moge hun herinnering gezegend zijn 778 01:19:27,017 --> 01:19:33,357 Rapoport, Chaim-Dovid 779 01:19:33,982 --> 01:19:38,820 Rapoport, Shua-Chaim 780 01:19:38,904 --> 01:19:42,282 uit Zychlin 781 01:19:42,366 --> 01:19:44,284 Rapoport 782 01:19:44,868 --> 01:19:49,831 Yerachmiel en z'n jongste dochter 783 01:19:50,874 --> 01:19:53,377 Elke 784 01:19:53,460 --> 01:19:57,214 met kleine Shloime 785 01:19:57,297 --> 01:20:02,803 met Shneyur-Zalmen en met Rivke 786 01:20:02,886 --> 01:20:09,101 moge hun herinnering gezegend zijn 787 01:20:11,270 --> 01:20:15,607 Rapoport, Anya uit Warschau 788 01:20:15,691 --> 01:20:20,487 Rapoport, Bella met kinderen 789 01:20:20,571 --> 01:20:24,366 met Reuben en Rifke 790 01:20:24,449 --> 01:20:26,952 uit Warschau 791 01:20:27,369 --> 01:20:30,706 Rapoport, Zygmunt 792 01:20:31,331 --> 01:20:33,292 vrouw Esther 793 01:20:33,375 --> 01:20:37,462 met dochter Pessia 794 01:20:37,546 --> 01:20:41,758 met dochter Malkeh 795 01:21:17,169 --> 01:21:20,631 Ze zingen de namen zodat ze makkelijker te onthouden zijn. 796 01:21:21,673 --> 01:21:25,052 Dit is mondelinge overlevering, Mottl. 797 01:21:26,303 --> 01:21:27,721 Ze gaven ons de Thora... 798 01:21:29,181 --> 01:21:33,185 overgeleverd van mond tot mond, honderd generaties lang. 799 01:21:34,853 --> 01:21:37,189 De ketting die ik niet kan breken. 800 01:21:39,858 --> 01:21:41,568 Hoelang duurt dit lied? 801 01:21:44,321 --> 01:21:45,697 Vijf dagen. 802 01:21:48,742 --> 01:21:50,410 Ze doen het om beurten. 803 01:21:52,704 --> 01:21:54,665 Vijf rabbijnen, eens per jaar. 804 01:21:56,375 --> 01:21:58,293 Ik heb het één keer gehoord. 805 01:22:03,048 --> 01:22:05,384 Zo veel namen, Mottl. 806 01:22:38,417 --> 01:22:42,087 Na afloop zat ik sjivve. Een volle week. 807 01:22:43,422 --> 01:22:46,258 Niet wassen, niet scheren, geen afleiding. 808 01:22:47,718 --> 01:22:48,886 Alleen gebeden. 809 01:22:54,600 --> 01:22:59,354 De Almachtige herinnerde zich m'n familie. Ik liet Hem vallen, maar Hij mij niet. 810 01:23:00,439 --> 01:23:02,482 In ruil deed ik Hem een belofte. 811 01:23:05,068 --> 01:23:08,447 Ik zou een vioolversie maken van het lied van de namen... 812 01:23:09,823 --> 01:23:11,867 en ik zou die spelen in Treblinka. 813 01:23:13,869 --> 01:23:17,164 En ik zou de rest van m'n leven wijden aan Hem. 814 01:23:21,335 --> 01:23:25,464 Weet je wat de grootste angst was voor de Joden in de kampen? 815 01:23:27,633 --> 01:23:28,842 Niet het sterven. 816 01:23:31,470 --> 01:23:33,847 Het was sterven met hun hele familie... 817 01:23:34,973 --> 01:23:38,435 en niemand achterlaten om kaddisj te zeggen voor hun ziel. 818 01:23:40,646 --> 01:23:42,356 Elk jaar op Jom Hasjoa... 819 01:23:43,357 --> 01:23:44,983 zeg ik kaddisj voor hen. 820 01:23:52,157 --> 01:23:55,202 Een concert leek niet belangrijk meer. 821 01:23:56,745 --> 01:23:58,872 Mijn leven was veranderd. 822 01:24:02,251 --> 01:24:04,628 Als ik was teruggekomen, wat zou je gedaan hebben? 823 01:24:05,963 --> 01:24:08,715 Ik weet het niet. 824 01:24:13,595 --> 01:24:15,681 Ik ben je een viool verschuldigd. 825 01:24:16,682 --> 01:24:18,350 Je bent me een concert verschuldigd. 826 01:24:24,314 --> 01:24:25,774 Nee. 827 01:24:25,858 --> 01:24:28,652 Ik ben geen nieuwe ontdekking meer, Mottl. 828 01:24:28,735 --> 01:24:31,238 Ik denk niet dat iemand zich mij herinnert. 829 01:24:31,321 --> 01:24:34,783 Als ik nu speel, is het altijd in een lege kamer. 830 01:24:34,867 --> 01:24:38,370 Geen publiek, alleen God. -Ze herinneren zich je plaat. 831 01:24:38,453 --> 01:24:41,290 Nou, laat dat dan m'n nalatenschap zijn. 832 01:24:41,373 --> 01:24:44,251 Dat is niet genoeg. -Dat moet het zijn. 833 01:24:45,377 --> 01:24:48,338 Niet voor mij. Je bent me een concert verschuldigd. 834 01:24:52,634 --> 01:24:55,387 En als je weer verdwijnt, zal ik je vinden. 835 01:25:39,014 --> 01:25:39,973 Ja? 836 01:25:41,350 --> 01:25:43,602 Ik heb twee voorwaarden. 837 01:25:50,567 --> 01:25:56,198 LONDEN TWEE MAANDEN LATER 838 01:26:22,975 --> 01:26:25,519 Hallo, meneer. Komt u inchecken? 839 01:26:29,606 --> 01:26:32,401 Hoe weet je dat hij er zal zijn? -Hij zal er zijn. 840 01:26:32,484 --> 01:26:34,444 Niemand verandert, hij zeker niet. 841 01:26:34,528 --> 01:26:36,780 Jawel, hij heeft z'n geloof terug, toch? 842 01:26:36,864 --> 01:26:39,449 Hij zal dezelfde egoïstische rotzak zijn. 843 01:26:39,533 --> 01:26:42,786 In een zwarte jas. -Kun je me even helpen? 844 01:26:42,870 --> 01:26:44,329 Kan hij nog spelen? 845 01:26:45,747 --> 01:26:49,376 Dat is het risico, nietwaar? -Wat riskeert hij? 846 01:26:49,459 --> 01:26:54,673 Dit is precies wat je vader deed. Je geeft al ons geld uit. Hij komt niet. 847 01:26:54,756 --> 01:26:57,759 Je krijgt een beroerte. Hij komt niet eens naar je begrafenis. 848 01:26:57,843 --> 01:26:59,845 Dat is een beetje morbide, niet? 849 01:27:06,351 --> 01:27:09,104 Zoals gewoonlijk. Het is nu 10 voor acht. 850 01:27:09,188 --> 01:27:11,773 In artistieke kringen is hij niet eens te laat voor de lunch. 851 01:27:11,857 --> 01:27:14,443 Heeft hij je het programma gegeven? 852 01:27:14,526 --> 01:27:17,321 Nee. Dat is een van z'n voorwaarden. 853 01:27:17,404 --> 01:27:21,742 Musicalliedjes zeker. 'Roestige virtuoos speelt het beste van Broadway.' 854 01:27:21,825 --> 01:27:24,036 Dat hoeft hij niet te oefenen, toch? 855 01:27:24,119 --> 01:27:27,915 O, je hebt hem zien repeteren, of niet? -Nee. Ook een voorwaarde. 856 01:27:28,999 --> 01:27:31,210 Hij denkt dat papa kijkt. 857 01:27:31,293 --> 01:27:35,672 Hij denkt dat... God kijkt. 858 01:27:35,756 --> 01:27:39,009 Het publiek van weleer, iedereen die hij teleurstelde. 859 01:27:43,138 --> 01:27:44,181 Martin. 860 01:27:45,432 --> 01:27:46,808 Helen. 861 01:27:46,892 --> 01:27:49,478 David. -Je ziet er goed uit. 862 01:28:00,322 --> 01:28:01,406 Is dat alles? 863 01:28:02,574 --> 01:28:05,744 Vijfendertig jaar en... 'Je ziet er goed uit?' 864 01:28:05,827 --> 01:28:09,039 Hij heeft honger. Hij heeft de dag stilzwijgend doorgebracht. 865 01:28:09,498 --> 01:28:12,584 Nee, ik eet niet. Dit is niet koosjer. 866 01:28:12,668 --> 01:28:15,879 Het is een koosjer restaurant. -Voor hen, niet voor mij. 867 01:28:17,005 --> 01:28:18,340 Hoe is het hotel? 868 01:28:19,883 --> 01:28:21,343 Goed. -Mooi. 869 01:28:24,471 --> 01:28:31,186 Ik weet dat jij het programma zou kiezen, maar er zijn dingen die we moeten doornemen. 870 01:28:31,270 --> 01:28:32,396 Zoals? 871 01:28:32,479 --> 01:28:35,983 Dat je niet 'do, een doos waarop je een deksel doet' speelt. 872 01:28:36,066 --> 01:28:39,278 En dat als je me voor gek zet, ik je afmaak. 873 01:28:39,361 --> 01:28:40,404 Of ik. 874 01:28:43,198 --> 01:28:47,244 Dus vertel op z'n minst hoe lang het programma is. 875 01:28:47,953 --> 01:28:49,913 Hoe lang was het destijds? 876 01:28:51,039 --> 01:28:52,457 Het programma in '51? 877 01:28:53,625 --> 01:28:57,045 Doe je het programma van '51? -Dat is toch wat je wilde? 878 01:29:01,175 --> 01:29:02,718 Nee, nee, dat is... 879 01:29:04,219 --> 01:29:06,680 Eerste deel met orkest, Bruch. 880 01:29:06,763 --> 01:29:08,390 Tweede deel solo. 881 01:29:08,473 --> 01:29:11,852 Doet het ertoe? Hij komt niet, toch David? 882 01:29:36,043 --> 01:29:37,252 Hoe gaat het? 883 01:29:38,337 --> 01:29:39,546 Nog warm. 884 01:29:40,839 --> 01:29:42,216 Wil je voelen? 885 01:29:43,342 --> 01:29:45,469 Zal je me niet teleurstellen, Dov? 886 01:29:47,346 --> 01:29:48,347 Nee, Mottl. 887 01:29:52,351 --> 01:29:54,061 Ik zal je niet teleurstellen. 888 01:30:00,526 --> 01:30:02,069 Sorry, Mr Simmonds. 889 01:31:13,515 --> 01:31:18,770 Dezelfde nachtmerrie. Waar is hij? -Ik gok op weg naar een Tibetaans klooster. 890 01:31:21,523 --> 01:31:23,442 Dacht je dat ik niet zou komen? 891 01:31:57,309 --> 01:31:58,393 Goedenavond. 892 01:31:59,811 --> 01:32:04,525 Ik hoop dat u het niet erg vond om 35 jaar te wachten. 893 01:32:56,034 --> 01:32:57,035 Godzijdank. 894 01:34:12,569 --> 01:34:14,988 Hij kan nog spelen. Dat moet ik hem nageven. -Ja. 895 01:34:32,256 --> 01:34:34,216 Het was goed. -Het was bagger. 896 01:34:34,299 --> 01:34:36,260 Ja, maar goede bagger. 897 01:34:40,639 --> 01:34:42,349 Wacht 15 minuten. 898 01:34:46,311 --> 01:34:49,273 Ligt het aan mij of is hij iets te meegaand? 899 01:35:15,674 --> 01:35:16,633 O, god. 900 01:40:41,917 --> 01:40:44,086 Mijn beste Mottl... 901 01:40:45,128 --> 01:40:50,300 je herinnert je dat ik geen kaddisj mocht zeggen voor m'n familie... 902 01:40:50,384 --> 01:40:55,180 tot hun dood werd bevestigd en hoezeer dat mij verdriet deed. 903 01:40:55,264 --> 01:40:58,350 Het doet me meer verdriet dan ik kan zeggen om te horen... 904 01:40:58,433 --> 01:41:02,813 dat mijn verdwijning je vader evenzeer verdriet deed. 905 01:41:02,896 --> 01:41:05,274 Dat spijt me oprecht. 906 01:41:05,357 --> 01:41:10,904 En, bovenal wil ik je dat deze keer besparen. 907 01:41:10,988 --> 01:41:16,910 Twee maanden geleden toen je me vond, vertelde ik je dat ik een leven leid dat jij niet kent. 908 01:41:16,994 --> 01:41:22,583 Ik zag mezelf niet meer als individu, wat een artiest hoort te zijn. 909 01:41:23,834 --> 01:41:28,463 Ik koos ervoor me onder te dompelen in een geloofsgemeenschap... 910 01:41:29,715 --> 01:41:32,134 met een gedeeld verleden... 911 01:41:32,217 --> 01:41:35,387 dezelfde waarden en herinneringen... 912 01:41:35,470 --> 01:41:39,474 waarvoor de toegangsprijs is dat je jezelf volledig overgeeft. 913 01:41:41,518 --> 01:41:46,148 Wat jij deed, Mottl, was mij m'n individualiteit teruggeven. 914 01:41:46,231 --> 01:41:49,985 Je stopte het in m'n handen als een ongewenst cadeau. 915 01:41:51,069 --> 01:41:54,573 Alle schulden zijn vandaag vereffend. 916 01:41:54,656 --> 01:41:57,117 Jij hebt me bevrijd, en daarvoor ben ik je dankbaar. 917 01:41:59,912 --> 01:42:04,625 Maar uit het diepst van m'n ziel moet ik je vragen mij niet meer te zoeken. 918 01:42:06,502 --> 01:42:10,672 Je moet me nu als dood beschouwen en daarnaar handelen. 919 01:42:13,050 --> 01:42:17,888 Moge de Heilige je zegenen en jou en je familie altijd aan zijn zijde houden. 920 01:42:19,306 --> 01:42:21,850 Liefs van je broer, Dovidl. 921 01:42:43,705 --> 01:42:45,290 Laat hem gaan, Martin. 922 01:42:49,127 --> 01:42:51,630 Hoe moet ik hem als dood beschouwen als hij dat niet is? 923 01:42:51,713 --> 01:42:55,968 Nou, hij gaf je toestemming. Het enige onzelfzuchtige wat hij ooit deed. 924 01:43:00,430 --> 01:43:03,058 Wat is dat gebed dat Joden zeggen voor de doden? -De kaddisj. 925 01:43:03,141 --> 01:43:04,852 Zeg dat. 926 01:43:04,935 --> 01:43:10,148 Kan ik niet. Ik ben niet Joods, ik ben z'n broer niet, en ik weet dat hij niet dood is. 927 01:43:18,282 --> 01:43:20,617 De dag waarop hij niet kwam opdagen... 928 01:43:22,578 --> 01:43:25,289 toen je hem achterliet na de repetitie... 929 01:43:26,039 --> 01:43:28,625 en niemand wist waar hij naartoe ging... 930 01:43:32,546 --> 01:43:34,464 toen kwam hij naar mij. 931 01:43:37,301 --> 01:43:39,011 Hij was bij mij. 932 01:43:48,687 --> 01:43:52,107 Je bent een beter mens dan hij, Martin. Altijd geweest. 933 01:53:03,825 --> 01:53:05,827 Ondertiteling Vertaald door: Esther Damsteeg