1
00:00:37,090 --> 00:00:38,050
Cây cối

2
00:00:38,340 --> 00:00:43,850
hẳn phải là loài cao quý nhất
trong toàn thể sinh vật sống.

3
00:00:45,760 --> 00:00:49,020
Một số cây có thân lớn nhất
trên trái đất

4
00:00:49,060 --> 00:00:51,021
khiến cho mọi thứ khác
trở nên nhỏ bé.

5
00:00:51,056 --> 00:00:55,234
Và đây là loại cây cao nhất
trong tất cả các loài cây.

6
00:01:07,790 --> 00:01:12,853
Mọc lên tại các vùng thay đổi
theo mùa trên hành tinh này,

7
00:01:12,888 --> 00:01:17,841
các khu rừng tùng này là có
diện tích lớn nhất trên trái đất.

8
00:01:25,510 --> 00:01:29,600
Phạm vi trải rộng của chúng
vượt cả sự tưởng tượng.

9
00:01:31,836 --> 00:01:36,545
RỪNG THEO MÙA

10
00:01:42,240 --> 00:01:44,950
Đây là vùng tuyết hoang vu
ở Bắc Cực.

11
00:01:44,990 --> 00:01:49,870
Chạy dài xuống phía Nam
một nghìn dặm từ Cực Bắc.

12
00:01:52,960 --> 00:01:56,750
Đây chính là nơi đầu tiên
mà cây cối có thể mọc lên.

13
00:01:59,590 --> 00:02:02,340
Lúc đầu loại cây có quả hình nón
mọc lác đác thưa thớt

14
00:02:02,630 --> 00:02:05,800
nhưng chúng nhanh chóng
chiếm lĩnh cả vùng đất.

15
00:02:14,140 --> 00:02:17,690
Đây là rừng Tai-ga.

16
00:02:19,440 --> 00:02:21,678
Ở đây số lượng cây rất nhiều

17
00:02:21,713 --> 00:02:25,353
nhiều đến nỗi bằng tất cả
rừng cây trên thế giới cộng lại.

18
00:02:26,280 --> 00:02:32,080
Rừng Tai-ga mọc quanh địa cầu và
chiếm 1/3 tổng số cây trên trái đất.

19
00:02:32,410 --> 00:02:34,831
Khu rừng này sinh ra
thật nhiều lượng khí oxy

20
00:02:34,866 --> 00:02:39,888
mà nhờ vậy, bầu khí quyển
của cả hành tinh luôn được tươi mới.

21
00:02:43,880 --> 00:02:46,300
Tại đầu Bắc rừng Tai-ga

22
00:02:46,430 --> 00:02:51,220
mùa cây trưởng thành chỉ có thể
xảy ra 1 tháng trong năm.

23
00:02:51,770 --> 00:02:56,770
Một cây có thể mất đến 50 năm
mới to lớn hơn so với cây con.

24
00:03:10,410 --> 00:03:12,410
Đó là một thế giới thầm lặng

25
00:03:12,790 --> 00:03:16,326
nơi mà chỉ có sinh vật nhỏ nhoi
mới quấy nhiễu.

26
00:03:16,750 --> 00:03:19,987
Nhưng thi thoảng vẫn có
những dấu hiệu sự sống.

27
00:03:20,022 --> 00:03:23,841
Và có những câu chuyện được
viết lên vùng tuyết trắng này.

28
00:03:24,260 --> 00:03:29,890
Chuyện về dấu chân của cáo Bắc Cực
và của con thỏ lén đi theo sau.

29
00:03:35,350 --> 00:03:39,440
Một chị gấu trắng Bắc Cực
cùng với 2 con gấu con.

30
00:03:49,740 --> 00:03:52,402
Một số loài thú khó mà
nhìn thấy được chúng

31
00:03:52,437 --> 00:03:55,029
và điều đó khiến chúng
trông như những linh hồn vậy.

32
00:03:55,064 --> 00:03:58,657
Người ta dù có sống cả đời
trong khu rừng này

33
00:03:58,692 --> 00:04:01,560
thì cũng khó có thể bắt gặp
một con linh miêu.

34
00:04:04,460 --> 00:04:08,470
Con mèo phải đi lang thang
hàng trăm dặm để kiếm mồi

35
00:04:08,720 --> 00:04:12,600
và có thể không bao giờ xuất hiện
ở cùng khoảng rừng đó lần sau nữa.

36
00:04:14,390 --> 00:04:17,850
Đó là điều cốt yếu nhất
ở nơi hoang dã.

37
00:04:22,520 --> 00:04:25,417
Vì có quá ít con thú mồi
ở nơi đây,

38
00:04:25,452 --> 00:04:30,241
cuộc sống của kẻ săn mồi
trở nên đặc biệt khó khăn.

39
00:04:31,570 --> 00:04:36,040
Sinh vật sống trở nên hiếm đi
bởi có vài loài có thể ăn lá tùng.

40
00:04:36,910 --> 00:04:39,250
Nai sừng tấm Bắc Mỹ
là một ngoại lệ.

41
00:04:44,460 --> 00:04:46,420
Do quá trình trưởng thành
thật khắc nghiệt

42
00:04:46,550 --> 00:04:48,775
loài cây có quả hình nón này phải
bảo vệ thứ lá cây quý giá của chúng

43
00:04:48,810 --> 00:04:51,015
bằng cách tẩm nhựa thông
lên trên lá.

44
00:04:51,050 --> 00:04:56,310
Tuy làm mất nước nhưng nó
làm cho lá có mùi rất khó chịu.

45
00:05:07,280 --> 00:05:10,950
Ít ra thì còn có hạt của cây
có thể ăn được

46
00:05:11,200 --> 00:05:14,450
nhưng hạt lại được bảo vệ bởi
lớp vỏ hình nón bên ngoài

47
00:05:14,740 --> 00:05:18,160
và chỉ có kẻ khéo léo
mới có thể lấy được hạt.

48
00:05:20,500 --> 00:05:22,670
Cái mỏ khác thường của
loài chim mỏ chéo

49
00:05:22,870 --> 00:05:24,550
có thể bẩy lớp vỏ
bật ra,

50
00:05:24,585 --> 00:05:29,551
nhờ vậy lưỡi của nó
có thể hút lấy hạt.

51
00:05:32,050 --> 00:05:33,640
Loài chim thật là
may mắn.

52
00:05:33,890 --> 00:05:37,890
Chúng sẽ bay về phương Nam
khi có vụ mùa thu hoạch.

53
00:05:42,480 --> 00:05:45,704
Nhưng vẫn có một loài thú
sống thành thạo

54
00:05:45,739 --> 00:05:47,643
trong khu rừng
giá lạnh này.

55
00:05:47,678 --> 00:05:52,200
Nó có thể ở lại đây và
hoạt động suốt cả năm.

56
00:05:54,740 --> 00:05:56,445
Theo văn hóa dân gian
của địa phương,

57
00:05:56,480 --> 00:05:59,425
chồn gu-lô là mối liên hệ
với thế giới thần linh

58
00:05:59,460 --> 00:06:02,460
và là con thú lai
giữa gấu và sói.

59
00:06:02,790 --> 00:06:06,750
Trong thực tế,
nó là con chồn rất lớn.

60
00:06:08,880 --> 00:06:11,755
Tầm vóc đó giúp nó giữ được
nhiệt cho cơ thể

61
00:06:11,790 --> 00:06:13,541
nhưng cũng khiến nó phải
đi săn nhiều loại thức ăn.

62
00:06:13,576 --> 00:06:15,813
Nó to lớn và
mạnh mẽ đến nỗi

63
00:06:15,848 --> 00:06:20,261
có thể dễ dàng hạ gục một
con tuần lộc caribu đã trưởng thành.

64
00:06:20,810 --> 00:06:26,230
Với kích thước của nó, nghe nói
loài thú này có thể ăn liền một mạch

65
00:06:26,480 --> 00:06:30,150
nên đó cũng là lý do nó còn
có tên là "chồn háu ăn".

66
00:06:47,710 --> 00:06:52,010
Tính phàm ăn ở nơi này
là một chiến lược rất hiệu quả.

67
00:06:52,050 --> 00:06:54,633
Thật sáng suốt nếu ăn
những gì có thể ăn được

68
00:06:54,668 --> 00:06:57,106
và ăn bất cứ lúc nào
có thể ăn được.

69
00:06:57,739 --> 00:07:00,856
Thậm chí khi con chồn
không thể ăn nổi nữa

70
00:07:00,891 --> 00:07:03,061
nó cất giữ lại thức ăn thừa
cho lần ăn sau

71
00:07:03,096 --> 00:07:07,521
bên trong lớp tuyết lạnh
xung quanh.

72
00:07:13,320 --> 00:07:16,240
Xuân về trong
cánh rừng băng giá.

73
00:07:27,540 --> 00:07:32,130
Loài gà gô rừng cũng có thể
tiêu hóa được lá tùng.

74
00:07:32,300 --> 00:07:35,920
Nhưng việc kiếm ăn lại không được
quan tâm vào lúc này.

75
00:07:38,430 --> 00:07:42,930
Như những đấu sĩ,
các con đực xông vào đánh nhau.

76
00:07:53,900 --> 00:07:59,200
Con nào cũng chỉ có một cơ hội
duy nhất để gây ấn tượng với con cái.

77
00:08:00,240 --> 00:08:04,540
Vì thế cả hai đều không thể
đánh mất sự tập trung.

78
00:08:29,060 --> 00:08:33,150
Kẻ bại trận bị thương có thể
không tránh được cái chết.

79
00:08:37,940 --> 00:08:40,705
Các loài thú cư trú ở
vùng hoang dã rộng lớn này

80
00:08:40,740 --> 00:08:45,370
có thể sống và chết đi mà không hề
có sự tiếp xúc nào với loài người.

81
00:08:45,990 --> 00:08:48,540
Mong mãi là như vậy.

82
00:08:58,380 --> 00:09:01,895
Rừng phương Bắc có thể là
khu rừng lớn nhất trên trái đất

83
00:09:01,930 --> 00:09:06,180
Nhưng muốn thấy được loài tùng
đã sống hết khả năng của chúng

84
00:09:06,430 --> 00:09:10,390
chúng ta cần đi cả 1000 dặm
về hướng Nam ở nơi này.

85
00:09:15,980 --> 00:09:18,740
Bờ Thái Bình Dương
ở Bắc Mỹ.

86
00:09:25,280 --> 00:09:28,753
Vùng đất của loài cây độc cần,
cây thông douglas

87
00:09:28,788 --> 00:09:31,725
và cây gỗ đỏ khổng lồ.

88
00:09:38,920 --> 00:09:42,510
Nơi đây, nước không bao giờ
bị đóng băng

89
00:09:42,550 --> 00:09:44,390
và cho dù không có mưa

90
00:09:44,590 --> 00:09:50,390
thì lá cây có thể hút hơi ẩm
từ sương bốc lên từ biển.

91
00:09:58,360 --> 00:10:01,320
Nguồn năng lượng mặt trời mang lại
sức sống cho các khu rừng này

92
00:10:01,355 --> 00:10:04,071
không chỉ trong 1 tháng như ở
rừng Tai-ga

93
00:10:04,106 --> 00:10:06,739
mà kéo dài đến nửa năm.

94
00:10:15,830 --> 00:10:20,380
Những cây tùng này mọc nhiều
gấp 10 lần so với khu vực Bắc Cực

95
00:10:20,670 --> 00:10:24,090
và chúng sống được
cả nghìn năm.

96
00:10:33,940 --> 00:10:36,940
Một lùm cây gỗ đỏ
tại California

97
00:10:36,980 --> 00:10:41,150
có đến 3 trong số cây
cao nhất trên trái đất.

98
00:10:46,410 --> 00:10:49,024
Cây này cao hơn 100m

99
00:10:49,059 --> 00:10:52,992
bằng chiều cao của
tòa nhà 30 tầng.

100
00:11:20,940 --> 00:11:23,876
Những khu rừng này
đã mọc từ rất lâu

101
00:11:23,911 --> 00:11:26,270
trước cả khi con người
xuất hiện trên trái đất.

102
00:11:26,305 --> 00:11:29,950
Buổi sơ khai của những khu rừng này
là cách đây 20 triệu năm

103
00:11:30,080 --> 00:11:36,000
tồn tại trước cả ngọn An-pơ Thụy Sĩ
hoặc dãy núi Rocky.

104
00:11:48,680 --> 00:11:52,810
Vật chất sống trong
khu rừng tùng to lớn

105
00:11:52,845 --> 00:11:55,577
thì có nhiều hơn ở bất kỳ
khu rừng mưa nhiệt đới nào.

106
00:11:55,612 --> 00:11:59,060
Tất cả vật chất đó
đều có ở trong loài cây này.

107
00:11:59,310 --> 00:12:02,860
Các vật chất này cũng không thể
ăn được như ở khu rừng Tai-ga

108
00:12:03,070 --> 00:12:05,995
do vậy động vật ở nơi đây
cũng còn khan hiếm,

109
00:12:06,030 --> 00:12:09,571
dẫu vẫn có sự hiện diện
của chúng.

110
00:12:11,950 --> 00:12:13,265
Một chú chồn mactet nâu.

111
00:12:13,300 --> 00:12:16,476
Lúc này là mùa xuân,
thời điểm tốt nhất trong năm

112
00:12:16,511 --> 00:12:19,068
để chồn mactet
tìm kiếm thức ăn.

113
00:12:34,850 --> 00:12:37,870
Trứng chim là thức ăn tạm
theo mùa

114
00:12:37,905 --> 00:12:42,901
và chỉ trong một khoảng
thời gian ngắn lại có rất nhiều.

115
00:12:43,270 --> 00:12:46,230
Đôi khi, có thể có
quá nhiều ăn không hết.

116
00:12:49,490 --> 00:12:50,901
Nhưng muốn sống
dài lâu ở đây,

117
00:12:50,936 --> 00:12:55,782
chồn mactet phải dựa vào
nguồn thức ăn khác đảm bảo hơn.

118
00:12:56,200 --> 00:12:58,620
Sóc là phù hợp nhất.

119
00:12:58,830 --> 00:13:03,750
Chúng sinh trưởng nhờ quả thông
và mặc dù quả thông có cũng theo mùa

120
00:13:03,840 --> 00:13:07,670
nhưng chúng có thể trữ lại và
ăn dần suốt cả năm.

121
00:13:11,970 --> 00:13:14,970
Hai con sóc này
còn đang bận giao phối.

122
00:13:18,770 --> 00:13:20,747
Đó là tin vui đối với
kẻ săn mồi.

123
00:13:20,782 --> 00:13:25,561
Lúc mất lơ là mất cảnh giác
sóc trở nên dễ bị tấn công.

124
00:13:31,240 --> 00:13:34,700
Nhưng lần này, cặp sóc say tình
lại được an toàn.

125
00:13:34,910 --> 00:13:38,120
Có một con đơn độc đang
dự trữ thức ăn,

126
00:13:38,155 --> 00:13:41,331
là mục tiêu dễ tấn công hơn.

127
00:14:15,240 --> 00:14:20,700
Vào đầu mùa hè cũng là lúc
bầy chim cú nâu con đủ lông đủ cánh.

128
00:14:23,040 --> 00:14:26,784
Cú cha mẹ chỉ có thể nuôi
bầy con chúng ở đây trong nhiều năm

129
00:14:26,819 --> 00:14:30,760
khi mà mùa chuột đồng vừa đủ
cung cấp thức ăn cho chúng.

130
00:14:35,640 --> 00:14:39,560
Đã đến lúc thực hiện
cú bay đầu tiên.

131
00:14:44,270 --> 00:14:47,384
Nhảy qua lại từ các cây
cao nhất thế giới

132
00:14:47,419 --> 00:14:50,296
thì không dành cho
kẻ nhát gan.

133
00:15:16,050 --> 00:15:21,930
Nếu muốn nhảy xuống từ đây
cách khá hay để làm là nhảy theo bậc.

134
00:15:40,240 --> 00:15:44,580
Mặt đất không phải là nơi
phù hợp cho một con chim cú.

135
00:15:46,210 --> 00:15:48,881
Nếu chú chim này muốn leo lên
đến chỗ của nó

136
00:15:48,916 --> 00:15:51,742
chú ta sẽ phải kiên trì thôi.

137
00:15:53,840 --> 00:15:57,590
Còn bây giờ thì hãy làm tiếp
một cú bay nhảy khác.

138
00:16:17,320 --> 00:16:22,830
Rừng tùng ở Châu Mỹ có thể chưa
phải là nơi có nhiều động vật nhất

139
00:16:23,030 --> 00:16:26,290
nhưng cây cối ở đây
thì thật là phi thường.

140
00:16:26,790 --> 00:16:30,235
Cây củ tùng khổng lồ này,
thuộc họ loài cây gỗ đỏ,

141
00:16:30,270 --> 00:16:33,473
là vật sống to lớn nhất
trên trái đất.

142
00:16:33,750 --> 00:16:39,510
Được gọi với tên Tướng Sherman,
nó nặng bằng 10 con cá voi xanh.

143
00:16:49,270 --> 00:16:54,033
Ở trên cao trong ngọn núi gần đó
có loài thông vỏ cứng

144
00:16:54,068 --> 00:16:58,571
là loại thể sống lâu đời nhất
trên hành tinh.

145
00:16:59,070 --> 00:17:02,915
Một vài cây ở đây có tuổi thọ
đến 5 nghìn năm.

146
00:17:02,950 --> 00:17:06,080
Chúng đã có mặt trước khi
kim tự tháp được xây dựng

147
00:17:06,200 --> 00:17:11,880
và xuất hiện được 3000 năm
trước khi Chúa giáng sinh.

148
00:17:16,250 --> 00:17:19,572
Băng qua đường xích đạo,
đến vùng bán cầu nam

149
00:17:19,607 --> 00:17:23,278
có những cánh rừng giống như
các khu rừng ở phương bắc.

150
00:17:24,680 --> 00:17:26,390
Ở đây tại Nam Mỹ

151
00:17:26,430 --> 00:17:31,850
loại cây bách tán và cây có gai
thì giống như cây tùng ở rừng Tai-ga.

152
00:17:32,440 --> 00:17:35,535
Thay vì lá cây, chúng lại có loại
vảy cây không thấm nước

153
00:17:35,570 --> 00:17:41,070
và trái hình nón tuy trông hơi khác
nhưng vẫn giữ được cấu tạo chung.

154
00:17:45,370 --> 00:17:47,490
Thay vì chim mỏ chéo,

155
00:17:47,525 --> 00:17:51,311
ở đây có loài vẹt mỏ mảnh
chuyên ăn hạt của cây.

156
00:17:59,420 --> 00:18:01,805
Nơi nào mà mùa sinh trưởng
lâu dài hơn,

157
00:18:01,840 --> 00:18:06,284
nơi đó luôn có loài cây gỗ đỏ
ở phương nam.

158
00:18:21,240 --> 00:18:25,760
Còn ở phương Bắc lạnh giá,
những khu rừng Valdivia thuộc Chile

159
00:18:25,795 --> 00:18:28,328
chỉ tồn tại rất ít động vật.

160
00:18:28,363 --> 00:18:32,160
Và đó cũng là
điểm tương đồng cuối cùng.

161
00:18:35,380 --> 00:18:40,420
Sau đây là thế giới kỳ lạ
của các sinh vật nhỏ con.

162
00:18:42,670 --> 00:18:45,681
Nai pudu, một loài nai
nhỏ nhất thế giới

163
00:18:45,716 --> 00:18:49,832
ăn chiếc lá to lớn
của cây gunnera.

164
00:18:57,150 --> 00:19:01,285
Con cái trưởng thành
chỉ cao có 30 cm

165
00:19:01,320 --> 00:19:05,450
và con của nó thì khó có thể
to bằng một con mèo con.

166
00:19:22,210 --> 00:19:24,845
Con đực phải luôn canh chừng.

167
00:19:24,880 --> 00:19:29,210
Có những con thú săn mồi
sẽ bắt mất con của nó.

168
00:19:30,510 --> 00:19:34,270
Đây là một con thú
nhỏ con khác, mèo kodkod.

169
00:19:37,770 --> 00:19:40,819
Loài mèo nhỏ nhất
ở Châu Mỹ.

170
00:19:40,854 --> 00:19:45,441
Con nai pudu con chính là
bữa ăn ngon đối với nó.

171
00:19:45,610 --> 00:19:47,632
Vì con nai pudu đực
đang canh chừng

172
00:19:47,667 --> 00:19:52,121
nên con mèo kodkod này
phải hạ mình để tránh bị phát hiện.

173
00:19:56,160 --> 00:20:00,040
Lũ bướm đêm đang đẻ trứng.
Chúng là loài cuối cùng của mùa hè.

174
00:20:00,340 --> 00:20:04,510
Con mèo nhỏ con này
ắt phải tóm được chúng.

175
00:20:07,010 --> 00:20:10,260
Không thể lý giải được vì sao
loài vật ở đây lại nhỏ như vậy

176
00:20:10,300 --> 00:20:14,810
nhưng dù gì chúng cũng sống bằng
nguồn thức ăn khiêm tốn như thế.

177
00:20:40,920 --> 00:20:45,130
Bạn có thể gọi đây là
trò chơi mèo bắt bướm.

178
00:21:08,950 --> 00:21:11,497
Lúc mùa đông đến với Chile

179
00:21:11,532 --> 00:21:15,955
cũng là lúc mùa xuân
đang về trên vùng bán cầu bắc.

180
00:21:23,420 --> 00:21:27,840
Đây là khu rừng
lá rụng sớm ở Homme.

181
00:21:28,550 --> 00:21:31,640
Ngủ suốt cả mùa đông,
giờ thì chúng phải trải qua

182
00:21:31,720 --> 00:21:36,600
một trong thời kỳ thay đổi
kỳ diệu nhất trong thế giới tự nhiên.

183
00:21:48,530 --> 00:21:51,193
Vào cuối xuân
phong cảnh nơi này

184
00:21:51,228 --> 00:21:54,085
được khoác lên
một màu xanh tinh khôi.

185
00:21:54,120 --> 00:21:58,370
Thay vì cây tùng,
ở đây có loại cây lá rộng

186
00:21:58,620 --> 00:22:03,380
và điều đó làm nên đặc điểm
hoàn toàn khác biệt cho khu rừng này.

187
00:22:07,550 --> 00:22:12,300
Nhờ tán rộng nên lá cây ở đây
thu được nhiều ánh sáng hơn lá tùng

188
00:22:12,550 --> 00:22:16,930
nhưng chúng cũng mỏng,
mềm và ăn được.

189
00:22:35,910 --> 00:22:39,580
Tất nhiên là có loài khác
ăn thịt loài ăn lá thôi.

190
00:23:01,770 --> 00:23:05,217
Mùa xuân về trên
những khu rừng lá rộng to lớn

191
00:23:05,252 --> 00:23:08,621
tại Đông Âu và vùng Nga Á.

192
00:23:09,820 --> 00:23:12,940
Mấy con vịt Bắc Kinh
đang ve vãn nhau.

193
00:23:26,290 --> 00:23:29,880
Con vịt cái làm tổ
trong một cái lỗ trên cây.

194
00:23:30,050 --> 00:23:35,340
Mỗi lần đến giờ tất cả rời tổ
nó sẽ là con dẫn đường.

195
00:23:38,010 --> 00:23:41,930
Bầy vịt con chỉ mới
được 1 ngày tuổi.

196
00:23:44,100 --> 00:23:48,745
Nhảy xuống đất sẽ khá lâu.
Xin cho một vài tiếng khích lệ.

197
00:24:02,240 --> 00:24:05,210
Hai con xuống được rồi
Bảy con nữa chuẩn bị.

198
00:24:39,490 --> 00:24:41,740
Hai con đâu mất rồi.

199
00:25:03,810 --> 00:25:06,100
Tất cả có mặt đầy đủ
và bình an.

200
00:25:06,890 --> 00:25:09,850
Nhưng chúng chưa thể an toàn
nếu chưa tới được chỗ có nước

201
00:25:10,060 --> 00:25:13,940
mà ao nước trong rừng
thì xa đến cả dặm.

202
00:25:49,850 --> 00:25:53,060
Những ngày tháng 6
là những ngày dài nhất.

203
00:25:53,190 --> 00:25:58,820
Đi suốt bán cầu bắc,
những chiếc lá rộng đang mọc rộ lên.

204
00:26:08,080 --> 00:26:13,380
Trên bờ biển phía đông Bắc Mỹ
đêm hè nào cũng như nhau

205
00:26:15,630 --> 00:26:19,050
nhưng đêm nay
thì lại rất khác biệt.

206
00:26:22,720 --> 00:26:25,850
Sau 17 năm
nằm dưới lòng đất

207
00:26:26,140 --> 00:26:28,930
các sinh vật
đang bắt đầu trồi lên.

208
00:26:34,900 --> 00:26:38,142
Các con nhộng của loài ve sầu
sinh trưởng theo mùa

209
00:26:38,177 --> 00:26:40,202
đã chờ mãi dịp tốt thế này.

210
00:26:40,237 --> 00:26:42,848
Lúc này chúng trông
như những thây ma

211
00:26:42,883 --> 00:26:47,359
tiến về cái cây gần nhất và
bắt đầu bò lên.

212
00:26:55,170 --> 00:26:58,000
Ban đầu chỉ có
khoảng vài nghìn con

213
00:26:58,340 --> 00:27:03,260
nhưng chẳng bao lâu có hơn 1 triệu con
đi thành đàn khắp cả khu rừng.

214
00:27:03,430 --> 00:27:08,220
Sự trỗi dậy lớn nhất trên hành tinh
của loài côn trùng đang diễn tiến.

215
00:27:39,090 --> 00:27:41,469
Chúng xâm chiếm
các cành cây ở trên cao,

216
00:27:41,504 --> 00:27:44,517
tại đó chúng lột xác
chui ra khỏi lớp vỏ bên ngoài

217
00:27:44,552 --> 00:27:48,760
rồi khoác lên mình bộ cánh
trưởng thành.

218
00:27:57,020 --> 00:27:59,523
Lúc đầu chúng có
màu trắng và mềm

219
00:27:59,558 --> 00:28:04,022
nhưng đến lúc bình minh
thì chúng hoàn tất sự chuyển hóa.

220
00:28:17,830 --> 00:28:20,764
Sau 17 năm vắng bóng
lũ ve sầu

221
00:28:20,799 --> 00:28:24,819
giờ đây khu rừng lan tràn
loài côn trùng này.

222
00:28:32,930 --> 00:28:37,600
Các con trưởng thành thì
vụng về và rất dễ bị ăn thịt.

223
00:28:46,820 --> 00:28:49,910
Đối với loài rùa và
các loài khác trong rừng

224
00:28:50,070 --> 00:28:53,870
đây chính là bữa ăn mà chúng may mắn
có được một lần trong đời

225
00:28:53,950 --> 00:28:57,210
và chúng ngốn vào bụng hết sức
nhân lúc còn có thể.

226
00:29:10,720 --> 00:29:13,010
Thời gian luôn tàn nhẫn.

227
00:29:13,350 --> 00:29:16,485
Lũ ve sầu không có gì
chống cự lại được

228
00:29:16,520 --> 00:29:19,621
và hầu như hiến cả thân xác
cho bầy săn mồi.

229
00:29:29,530 --> 00:29:32,450
Từng lớp côn trùng
xuất hiện không ngớt

230
00:29:32,490 --> 00:29:37,410
khiến toàn bộ bầy săn mồi
no nê muốn vỡ cả bụng.

231
00:29:48,760 --> 00:29:51,380
Và lũ ve sầu
vẫn tiếp tục xuất hiện.

232
00:29:51,550 --> 00:29:53,704
Vào lúc bầy săn mồi
đã no bụng

233
00:29:53,739 --> 00:29:57,322
những con sống sót được
có thể đạt được mục đích của mình.

234
00:30:00,140 --> 00:30:03,401
Sau khi giao phối xong,
các con trưởng thành đẻ trứng

235
00:30:03,436 --> 00:30:05,999
và lúc đó nhiệm vụ
của chúng hoàn tất.

236
00:30:06,034 --> 00:30:09,163
Chỉ trong vòng vài ngày
toàn bộ bầy ve sầu sẽ chết đi

237
00:30:09,198 --> 00:30:11,849
và khu rừng sẽ trở lại
yên vắng.

238
00:30:11,990 --> 00:30:14,799
Ve sầu sẽ không được
nghe lại

239
00:30:14,834 --> 00:30:18,110
cho đến 17 năm sau.

240
00:30:28,000 --> 00:30:29,813
Sau khi làm mồi cho
bầy ăn thịt,

241
00:30:29,848 --> 00:30:35,539
ve sầu còn để lại một món quà
cuối cùng cho cả khu rừng.

242
00:30:35,574 --> 00:30:39,605
Các dưỡng chất của một vòng đời
ve sầu được hút xuống đất,

243
00:30:39,640 --> 00:30:45,150
và tự nhiên cây cối trong rừng
tăng trưởng một cách rõ rệt.

244
00:30:45,480 --> 00:30:51,150
Đây có thể là lượng phân bón duy nhất
và lớn nhất trong thế giới tự nhiên.

245
00:31:12,380 --> 00:31:15,808
Ở các khu rừng lá rộng
của Đông Âu

246
00:31:15,843 --> 00:31:18,109
ngày bắt đầu ngắn dần.

247
00:31:18,144 --> 00:31:23,204
Một âm thanh ban sơ
báo hiệu mùa thu sắp đến.

248
00:31:42,290 --> 00:31:46,880
Con hưu hung đực
bắt đầu động dục.

249
00:31:52,130 --> 00:31:56,470
Không khí đang nặng mùi
của bầy hươu cái.

250
00:32:07,810 --> 00:32:09,690
Và quy luật thì
thật đơn giản.

251
00:32:10,110 --> 00:32:12,360
Kẻ chiến thắng sẽ
có được mọi thứ.

252
00:33:06,540 --> 00:33:11,710
Băng qua bán cầu bắc
các khu rừng rụng lá đang thay đổi.

253
00:33:12,000 --> 00:33:15,986
Lá cây từng là nguồn thức ăn
và là nơi che chở hồi còn mùa xuân

254
00:33:16,021 --> 00:33:17,985
giờ đang rụng xuống đất.

255
00:33:22,390 --> 00:33:25,103
Mùa đông tại các khu rừng
lá rộng nước Nga

256
00:33:25,138 --> 00:33:28,448
thì thật đặc biệt
khắc nghiệt.

257
00:33:33,610 --> 00:33:38,610
Dẫu vậy vẫn có vài loài hưởng được
lợi ích từ sự khó khăn này.

258
00:33:42,450 --> 00:33:46,330
Lũ chim kền kền đen rỉa xác thối
của một con hươu

259
00:33:46,410 --> 00:33:49,250
đã chết vì đói hay
vì trời lạnh.

260
00:33:49,540 --> 00:33:51,965
Loài chim hung dữ này
chỉ là khách ghé thăm.

261
00:33:52,000 --> 00:33:57,670
Chúng bay đến đây từ phương Bắc
để tránh thời tiết lạnh ở Siberia.

262
00:34:35,210 --> 00:34:37,210
Một con báo Amur.

263
00:34:37,380 --> 00:34:40,220
Một giống họ mèo
khan hiếm nhất trên trái đất.

264
00:34:40,800 --> 00:34:43,930
Mùa đông không phải là bạn thân
của loài săn thịt này.

265
00:34:44,010 --> 00:34:48,310
Không còn lá cây để ẩn nấp
và hết cả thú mồi con để ăn rồi.

266
00:34:48,560 --> 00:34:54,400
Con cái này còn chịu thêm áp lực
kiếm mồi cho đứa con 1 năm tuổi.

267
00:34:54,690 --> 00:35:00,110
Sẽ phải mất thêm 12 tháng nữa
con của nó mới đủ khả năng tự lập.

268
00:35:12,660 --> 00:35:16,630
Lũ kền kền đang cãi nhau
chí chóe bỏ quên luôn cái xác thối.

269
00:35:16,665 --> 00:35:20,380
Đó là cơ hội quý giá
cho mấy con báo.

270
00:35:25,050 --> 00:35:30,020
Vậy mà báo con lại chẳng hề
hay biết sự cấp bách của mẹ nó.

271
00:35:59,460 --> 00:36:03,170
Lũ kền kền đã bỏ lại
nhiều miếng thịt ngon

272
00:36:03,510 --> 00:36:05,930
nhưng cái xác
đã bị đông cứng.

273
00:36:08,600 --> 00:36:14,140
Báo mẹ phải moi móc cái xác
để lấy thịt cho con nó ăn.

274
00:36:25,780 --> 00:36:30,240
Chỉ còn lại 40 con báo Amur
tại vùng hoang vu này

275
00:36:32,490 --> 00:36:35,370
nhưng con số đó lại
đang giảm dần.

276
00:36:36,420 --> 00:36:41,130
Sự khắc nghiệt của mùa đông ở đây
cản trở sự sinh trưởng của chúng.

277
00:36:41,340 --> 00:36:45,590
Ở đây một con báo mẹ phải mất
thời gian nuôi con trưởng thành lâu hơn

278
00:36:45,630 --> 00:36:48,430
cả loài báo ở Châu Phi.

279
00:36:56,270 --> 00:37:00,520
Báo mẹ cố gắng giữ được con nó
thêm một vài tuần nữa

280
00:37:00,560 --> 00:37:03,817
khi mùa xuân đến
sẽ mang đến nhiều mồi hơn

281
00:37:03,852 --> 00:37:06,411
và vì thế báo mẹ
sẽ đỡ vất vả hơn.

282
00:37:11,490 --> 00:37:15,040
Đối với mọi loài cư trú
tại khu rừng theo mùa ở đây

283
00:37:15,200 --> 00:37:18,710
sự chờ đợi lâu dài trong
miền giá lạnh sắp sửa kết thúc.

284
00:37:31,140 --> 00:37:35,390
Mùa xuân tại khu rừng rụng lá
thì thật là đặc biệt.

285
00:37:39,270 --> 00:37:44,360
Không còn lá che ở trên cao,
các tia nắng chiếu thẳng xuống đất

286
00:37:44,520 --> 00:37:48,740
mang hơi ấm đánh thức cây cỏ
dậy từ giấc ngủ mùa đông.

287
00:37:56,080 --> 00:37:58,540
Cỏ cây trên mặt đất
đang vội vã mọc lên

288
00:37:58,660 --> 00:38:01,487
tranh thủ trước khi lá cây
ở phía trên lại mọc ra

289
00:38:01,522 --> 00:38:04,671
và cướp mất hết nguồn sáng
của chúng trong một thời gian dài.

290
00:38:13,640 --> 00:38:16,390
Các bông hoa của chúng vừa
tô điểm cho mặt đất của khu rừng

291
00:38:16,430 --> 00:38:21,690
vừa đem đến mật hoa ngọt
cho loài côn trùng mới xuất hiện.

292
00:38:39,040 --> 00:38:43,290
Hoa xuân nở tại khu rừng
lá rụng này thì không giống như

293
00:38:43,420 --> 00:38:48,050
ở các khu rừng tùng hay ở
các cánh rừng nhiệt đới.

294
00:38:53,010 --> 00:38:56,975
Chỉ trong vòng vài tuần
bức màn lá cây bắt đầu đóng lại

295
00:38:57,010 --> 00:39:02,230
và chỉ có vài tia sáng may mắn
mới xuyên qua được khu rừng.

296
00:39:10,570 --> 00:39:15,410
Trên những ngọn cây, lá tán rộng
nhanh chóng mọc ra hết cỡ

297
00:39:15,530 --> 00:39:19,370
tranh thủ hưởng thụ cho hết
mùa hè còn đang ở lại.

298
00:39:25,290 --> 00:39:30,050
Vài tháng sau đó,
ngày lại bắt đầu ngắn lại

299
00:39:30,260 --> 00:39:34,630
lúc đó cây cối ngưng hoạt động,
cho lá rụng xuống để chuẩn bị

300
00:39:34,665 --> 00:39:38,010
cho một thời kỳ
giá lạnh tối tăm sắp đến.

301
00:39:42,430 --> 00:39:48,150
Những vùng rộng lớn ở Bắc Mỹ
trở nên ửng đỏ khi mùa sang.

302
00:39:49,480 --> 00:39:53,780
Hiệu ứng xảy ra thật kỳ vĩ
và thật rộng lớn

303
00:39:53,990 --> 00:39:56,950
đến nỗi có thể thấy được
từ ngoài không gian trái đất.

304
00:40:11,920 --> 00:40:13,725
Hiểm họa đông cứng
vào mùa đông

305
00:40:13,760 --> 00:40:18,154
không phải lý do duy nhất
khiến cây phải rụng lá.

306
00:40:22,640 --> 00:40:25,480
Đây là những khu rừng
tại vùng nhiệt đới.

307
00:40:25,730 --> 00:40:28,520
Nơi đây ngày thì cũng
như đêm.

308
00:40:28,690 --> 00:40:31,020
Nhưng mùa khô thì
gay gắt đến nỗi

309
00:40:31,110 --> 00:40:34,280
cây cối không muốn
đánh mất đi lượng nước

310
00:40:34,360 --> 00:40:37,695
mà sẽ mất đi vì bốc hơi
từ những tán lá rộng.

311
00:40:37,730 --> 00:40:41,031
Do đó, lá cũng buộc
phải rụng khỏi cây thôi.

312
00:40:57,840 --> 00:41:02,470
Vào giữa đông, khu rừng này lại
giống như một khu rừng ở Châu Âu

313
00:41:02,850 --> 00:41:08,400
nhưng nhiệt độ cao hơn nhiều,
và loài thú ở đây thì lại khác biệt.

314
00:41:12,190 --> 00:41:15,221
Đối với các loài vật sống tại
các khu vừng gỗ tếch thuộc Ấn Độ

315
00:41:15,256 --> 00:41:18,076
đây là thời gian rất khó khăn

316
00:41:19,450 --> 00:41:21,700
nhưng vị cứu tinh cũng
sắp sửa xuất hiện.

317
00:41:21,950 --> 00:41:25,120
Cây mahwa lại sắp ra hoa.

318
00:41:29,460 --> 00:41:33,800
Hoa của nó chứa nhiều mật
hấp dẫn không cưỡng lại được.

319
00:41:41,010 --> 00:41:45,970
Cây mahwa chính là ốc đảo
trong một sa mạc khô nóng.

320
00:41:56,320 --> 00:41:58,808
Dù là loài thú bay hay là
loài leo trèo

321
00:41:58,843 --> 00:42:02,232
thì cũng chưa phải là
những kẻ duy nhất ăn loại hoa đó.

322
00:42:05,240 --> 00:42:08,370
Bầy hươu chital đi theo
bọn khỉ langur

323
00:42:08,580 --> 00:42:11,790
lượm ăn những cánh hoa
rụng xuống đất.

324
00:42:17,340 --> 00:42:19,433
Lũ khỉ chào đón bầy hươu,

325
00:42:19,468 --> 00:42:24,056
bởi lẽ hươu không phải là
loài ăn thịt đối với chúng.

326
00:42:25,100 --> 00:42:29,270
Mỗi khi bầy hươu thanh thản,
lũ khỉ dưới mặt đất sẽ được an toàn

327
00:42:29,350 --> 00:42:31,980
và có thể lượm lặt thức ăn
nằm dưới đất.

328
00:42:42,780 --> 00:42:47,490
Nhưng thật không hay
nếu chạy xa khỏi bầy hươu đó.

329
00:43:41,170 --> 00:43:43,050
Vùng Madagascar nhiệt đới.

330
00:43:43,680 --> 00:43:45,680
Đang vào mùa mưa.

331
00:43:52,310 --> 00:43:56,270
Đã đến lúc cây baobab
lại trổ lá

332
00:43:56,480 --> 00:44:00,008
và thu thập nước để trữ lại
trong thân cây khổng lồ,

333
00:44:00,043 --> 00:44:03,531
để dành cho mùa khô
sắp đến.

334
00:44:23,970 --> 00:44:27,590
Hình dạng thời tiền sử của
loại cây này là rất đáng nổi danh

335
00:44:27,760 --> 00:44:31,560
nhưng ít ai đã từng chứng kiến được
điều kỳ diệu thực sự của cây baobab

336
00:44:31,770 --> 00:44:36,350
bởi điều đó chỉ xảy ra trong đêm
và ở trên ngọn cây cao tít.

337
00:44:41,480 --> 00:44:45,552
Thân hút đầy nước,
cây baobab chuẩn bị cho nó

338
00:44:45,587 --> 00:44:49,019
một cuộc trình diễn đáng nhớ.

339
00:45:05,630 --> 00:45:11,600
Một khi nở ra, loại hoa nhụy dài này
có thể nở hết cỡ chưa đến 1 phút.

340
00:45:56,350 --> 00:46:01,440
Và khi các bông hoa nở rộ
thì các loài vật trong rừng thức dậy.

341
00:46:13,120 --> 00:46:17,370
Loài vượn cáo đã nằm lì
suốt mùa khô.

342
00:46:17,700 --> 00:46:22,130
Khi mưa có trở lại
cũng là lúc nó bắt đầu bận rộn.

343
00:46:26,880 --> 00:46:31,615
Có đến cả chục con ở chung cái lỗ cây
nhưng vẫn còn dư nhiều chỗ.

344
00:46:31,650 --> 00:46:36,350
Loài linh trưởng nhỏ nhất thế giới
nhỏ hơn cả bàn tay con người.

345
00:46:41,650 --> 00:46:47,042
Trên các cành cây cao,
mật hoa baoba bắt đầu tuôn chảy.

346
00:47:01,500 --> 00:47:04,960
Uống thứ chất lỏng ngọt
có nhiều năng lượng này

347
00:47:05,170 --> 00:47:09,630
là một cách lý tưởng cho
vượn cáo khi khởi đầu ngày mới.

348
00:47:13,220 --> 00:47:18,930
Mật rỉ ra từ nhụy hoa
rồi chảy thành giọt xuống cánh hoa.

349
00:47:35,070 --> 00:47:38,950
Nhưng loại mật này không phải
để phục vụ cho loài vượn cáo.

350
00:47:42,500 --> 00:47:46,140
Chính loài bướm sâu to xác này
mới là kẻ uống mật

351
00:47:46,175 --> 00:47:49,220
mà cây này phải chiết ra
cho chúng.

352
00:47:58,180 --> 00:48:01,574
Lúc chúng hút mật và di chuyển
từ cây này sang cây khác

353
00:48:01,609 --> 00:48:06,452
bướm sâu sẽ mang theo phấn hoa
và thụ phấn cho hoa.

354
00:48:20,120 --> 00:48:24,460
Mật hoa là món khai vị
tuyệt vời cho bầy vượn cáo

355
00:48:24,710 --> 00:48:27,880
và lũ bướm sâu là
món ăn chính cho chúng.

356
00:48:29,170 --> 00:48:31,960
Bướm sâu rất quan trọng
đối với vượn cáo

357
00:48:32,130 --> 00:48:36,127
vì chúng mang lại chất dự trữ
mà vượn cáo cần đến

358
00:48:36,162 --> 00:48:39,143
để sống qua được
mùa khô cằn cỗi.

359
00:48:46,900 --> 00:48:50,440
Vượn cáo có vẻ là kẻ quấy rối
đối với cây baobab.

360
00:48:50,570 --> 00:48:53,990
Vì chúng tiêu diệt kẻ thụ phấn
cũng như hút mật của cây

361
00:48:54,110 --> 00:48:56,910
nhưng vượn cáo cũng có thứ
để đáp trả lại.

362
00:48:57,030 --> 00:48:58,683
Đó là, khi vượn cáo tóm bắt
lũ bướm sâu,

363
00:48:58,718 --> 00:49:02,555
bộ lông của chúng chắc chắn
dính phải phấn hoa

364
00:49:02,790 --> 00:49:06,620
do đó vượn cáo cũng trở thành
những kẻ đi thụ phấn.

365
00:49:28,770 --> 00:49:31,872
Với sự luân phiên giữa
mùa khô và mùa mưa

366
00:49:31,907 --> 00:49:35,557
mang lại những thay đổi
cho một số khu rừng nhiệt đới

367
00:49:35,592 --> 00:49:38,379
thì sự thay mùa
giữa mùa hè và mùa đông

368
00:49:38,414 --> 00:49:42,408
cũng đem lại sự sống
cho nhiều khu rừng ôn đới.

369
00:49:51,040 --> 00:49:54,630
Dù đó là cây có lá hình kim
hay là có lá tán rộng

370
00:49:54,760 --> 00:49:58,887
thì chính khả năng sống còn
theo sự thay đổi hàng năm

371
00:49:58,922 --> 00:50:03,379
đã cho phép chúng mọc trên
nhiều khu vực rộng lớn của trái đất

372
00:50:03,600 --> 00:50:05,780
và làm cho các
khu rừng theo mùa

373
00:50:05,815 --> 00:50:09,967
trở thành những khu rừng
vĩ đại nhất tất cả.

374
00:50:11,736 --> 00:50:19,733
chiphu@gmail.com
[Sub team]
www.updatesofts.com