1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX

2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX

3
00:00:37,412 --> 00:00:41,791
Ένα πράγμα με προβληματίζει,
όπως και όλο τον κόσμο.

4
00:00:42,667 --> 00:00:46,296
Οι Γερμανοί διέθεσαν ανθρώπινο δυναμικό,

5
00:00:46,379 --> 00:00:51,217
τρένα, φορτηγά και ενέργεια

6
00:00:51,301 --> 00:00:54,888
για την καταστροφή των Εβραίων
ως το τέλος.

7
00:00:54,971 --> 00:00:58,808
Αν είχαν σταματήσει έξι μήνες
πριν από το τέλος του πολέμου

8
00:00:58,892 --> 00:01:01,853
και είχαν διαθέσει αυτήν την ενέργεια

9
00:01:01,936 --> 00:01:04,105
για να ενισχυθούν οι ίδιοι,

10
00:01:04,189 --> 00:01:06,566
θα συνέχιζαν κι άλλο τον πόλεμο.

11
00:01:06,649 --> 00:01:10,236
Αλλά θεωρούσαν πιο σημαντικό
να σκοτώσουν τους Εβραίους

12
00:01:10,737 --> 00:01:12,489
παρά να κερδίσουν τον πόλεμο.

13
00:01:29,839 --> 00:01:31,341
Κατά τον Β' Παγκόσμιο,

14
00:01:31,424 --> 00:01:36,054
καθώς η Ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ
κατακτούσε τα έθνη,

15
00:01:36,137 --> 00:01:39,599
οι Ευρωπαίοι Εβραίοι
έχασαν τα δικαιώματά τους,

16
00:01:39,682 --> 00:01:43,228
μεταφέρθηκαν σε γκέτο,
απελάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης

17
00:01:43,311 --> 00:01:44,687
και δολοφονήθηκαν.

18
00:01:45,939 --> 00:01:49,984
Ακόμα και το 1944, όταν φάνηκε
ότι η Γερμανία θα έχανε τον πόλεμο,

19
00:01:50,068 --> 00:01:54,197
Ο Χίτλερ και οι υποστηρικτές του
συνέχισαν τον πόλεμο κατά των Εβραίων.

20
00:01:54,280 --> 00:01:56,658
Οι δυνάμεις του συνέχισαν τους φόνους

21
00:01:56,741 --> 00:02:01,454
του πιο μεγάλου εβραϊκού πληθυσμού
στην Ευρώπη, των Εβραίων της Ουγγαρίας.

22
00:02:02,664 --> 00:02:05,375
Αυτή είναι η ιστορία
πέντε Ούγγρων επιζώντων

23
00:02:05,458 --> 00:02:07,752
τον τελευταίο χρόνο του Β' Παγκοσμίου.

24
00:02:22,851 --> 00:02:27,147
Μεγάλωσα σε μια πόλη που λέγεται Πόλενα,
στα Καρπάθια Όρη.

25
00:02:27,230 --> 00:02:30,150
Ήταν μια μικρή πόλη
με δύο κεντρικούς δρόμους.

26
00:02:30,233 --> 00:02:34,028
Αυτό οδηγεί… Υπάρχει μια εκκλησία εκεί…

27
00:02:34,112 --> 00:02:37,490
{\an8}Είχαμε ένα ταχυδρομείο, ένα δημαρχείο,

28
00:02:37,574 --> 00:02:40,410
{\an8}μια εκκλησία και μια συναγωγή.

29
00:02:40,493 --> 00:02:42,370
Όλοι γνωρίζονταν μεταξύ τους.

30
00:02:42,453 --> 00:02:43,454
Ήταν όμορφα.

31
00:02:44,747 --> 00:02:47,542
{\an8}Έμενα σε μια πόλη που λέγεται Ουζχορόντ.

32
00:02:48,334 --> 00:02:50,044
Ήταν μια μικρή πόλη,

33
00:02:50,545 --> 00:02:55,508
αλλά είχε την αίσθηση
μιας μεγάλης, κοσμοπολίτικης πόλης.

34
00:02:56,426 --> 00:03:00,054
Εδώ υπήρχε ένα ντελικατέσεν…

35
00:03:00,138 --> 00:03:02,682
Εδώ πέρα, και…

36
00:03:06,519 --> 00:03:11,566
Ερχόμασταν και τρώγαμε σάντουιτς
το απόγευμα.

37
00:03:14,194 --> 00:03:17,197
Μέναμε σε μια πόλη που λέγεται Σάρβαρ.

38
00:03:17,280 --> 00:03:18,907
{\an8}Είναι στην Ουγγαρία,

39
00:03:18,990 --> 00:03:22,827
{\an8}κοντά στα σύνορα με την Αυστρία.

40
00:03:24,037 --> 00:03:27,457
Κάθε μέρα, οι χωρικοί
έφερναν τα εμπορεύματά τους

41
00:03:27,540 --> 00:03:29,626
από τα γειτονικά χωριά

42
00:03:29,709 --> 00:03:31,502
σε μεγάλα καλάθια

43
00:03:31,586 --> 00:03:35,632
και τα κουβαλούσαν στο κεφάλι
ή στους ώμους τους.

44
00:03:39,177 --> 00:03:42,013
{\an8}Το Σάσοβο ήταν μια μικρή κοινότητα

45
00:03:42,096 --> 00:03:44,057
{\an8}με 3,000 άτομα.

46
00:03:44,140 --> 00:03:47,644
Χωρίς ηλεκτρισμό,
χωρίς υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.

47
00:03:47,727 --> 00:03:52,106
Οπότε, είχα μια πολύ απλή, βαρετή ζωή.
Τίποτα συναρπαστικό.

48
00:03:53,399 --> 00:03:57,028
Αλλά στη Βουδαπέστη, όπου κατέληξα,

49
00:03:57,111 --> 00:03:59,197
υπήρχε μια εντελώς διαφορετική ζωή.

50
00:03:59,280 --> 00:04:01,407
Ήταν τεράστια προσαρμογή.

51
00:04:02,033 --> 00:04:05,036
Ήμουν εντυπωσιασμένος με την πόλη.

52
00:04:05,119 --> 00:04:09,582
Δεν πίστευα ότι υπάρχει κάτι τέτοιο.

53
00:04:12,543 --> 00:04:16,422
Η Βουδαπέστη
ήταν μια υπέροχη πόλη παγκόσμιας κλάσης.

54
00:04:16,923 --> 00:04:20,426
{\an8}Συγκρινόταν με τη Βιέννη,
το Παρίσι ή το Λονδίνο

55
00:04:20,510 --> 00:04:22,262
{\an8}ως ευρωπαϊκή πρωτεύουσα.

56
00:04:22,887 --> 00:04:25,640
Αυτό το υπέροχο κτήριο της Βουλής

57
00:04:26,140 --> 00:04:30,061
είδε τα καλύτερα και τα χειρότερα
στην ιστορία της Ουγγαρίας.

58
00:04:30,144 --> 00:04:33,231
Οι περισσότεροι Εβραίοι στη Βουδαπέστη 

59
00:04:33,731 --> 00:04:35,817
αφομοιώθηκαν τελείως,

60
00:04:35,900 --> 00:04:37,443
ήταν πατριώτες

61
00:04:37,527 --> 00:04:42,282
και πολύ περήφανοι για την ουγγρική
πολιτιστική κληρονομιά τους.

62
00:04:42,365 --> 00:04:47,036
Υπήρχαν περίπου 800 οικογένειες Εβραίων
στην πόλη μας.

63
00:04:47,120 --> 00:04:53,584
Νομίζω ότι η πόλη
είχε 10,000 ή 11,000 μη Εβραίους.

64
00:04:54,294 --> 00:04:58,131
Είχα μη Εβραίους φίλους.
Έβγαινα με μη Εβραίους.

65
00:04:58,214 --> 00:05:00,425
Οι γονείς μου είχαν μη Εβραίους φίλους.

66
00:05:00,508 --> 00:05:03,678
Νιώθαμε και αρκετά Ούγγροι παράλληλα.

67
00:05:04,387 --> 00:05:05,555
Όχι μόνο Εβραίοι.

68
00:05:05,638 --> 00:05:08,349
Ο Ιουδαϊσμός ήταν η θρησκεία μας,

69
00:05:09,183 --> 00:05:10,560
αλλά ήμασταν Ούγγροι.

70
00:05:13,438 --> 00:05:15,231
<i>Στις 2 Αυγούστου 1934,</i>

71
00:05:15,315 --> 00:05:17,650
<i>αξιωματικοί και άντρες ορκίζονται πίστη</i>

72
00:05:17,734 --> 00:05:20,820
<i>όχι στη Γερμανία, αλλά στον Χίτλερ.</i>

73
00:05:20,903 --> 00:05:24,032
<i>Καθώς ο Χίτλερ κυριάρχησε στη Γερμανία,</i>

74
00:05:24,824 --> 00:05:27,368
<i>στη θορυβημένη γείτονα Αυστρία,</i>

75
00:05:27,452 --> 00:05:29,662
<i>ο Χίτλερ υποσχέθηκε να μείνει μακριά.</i>

76
00:05:29,746 --> 00:05:32,623
Το 1938, όταν ήμουν δέκα χρονών<i>,</i>

77
00:05:33,166 --> 00:05:34,917
αγόρασα την πρώτη εφημερίδα

78
00:05:35,668 --> 00:05:38,129
και είδα τα πρωτοσέλιδα:

79
00:05:38,671 --> 00:05:40,923
"Ο Χίτλερ πηγαίνει στην Αυστρία".

80
00:05:41,007 --> 00:05:46,387
Ένιωσα ότι αυτή η ιστορική στιγμή

81
00:05:46,471 --> 00:05:50,725
θα επηρεάσει ριζικά
τις ζωές των Ούγγρων Εβραίων,

82
00:05:50,808 --> 00:05:52,602
την οικογένειά μου, εμένα.

83
00:05:55,855 --> 00:05:58,107
<i>Η Γερμανία</i>
<i>εισβάλλει σε Πολωνία και Γκντανσκ.</i>

84
00:05:58,191 --> 00:06:00,735
<i>Η Βαρσοβία βομβαρδίζεται</i>
<i>και ανατινάσσεται.</i>

85
00:06:01,235 --> 00:06:02,862
<i>Η Πολωνία καταστράφηκε.</i>

86
00:06:02,945 --> 00:06:05,365
ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ

87
00:06:11,788 --> 00:06:14,290
Ήρθαν πρόσφυγες στην Ουγγαρία

88
00:06:14,374 --> 00:06:16,542
που το έσκασαν από την Πολωνία.

89
00:06:16,626 --> 00:06:19,003
Οι περισσότεροι Εβραίοι…

90
00:06:19,087 --> 00:06:22,006
Οι άντρες πήγαιναν στον ναό
την Παρασκευή το βράδυ

91
00:06:22,090 --> 00:06:24,634
για να τους προσφέρουν καταφύγιο.

92
00:06:24,717 --> 00:06:26,969
Έλεγαν ιστορίες.

93
00:06:27,970 --> 00:06:30,515
Και πολύ συχνά θυμάμαι…

94
00:06:32,725 --> 00:06:34,394
ότι έμοιαζαν απίστευτες.

95
00:06:34,477 --> 00:06:38,856
{\an8}Άκουσα μια συζήτηση
μεταξύ του πατέρα μου και ενός άλλου.

96
00:06:38,940 --> 00:06:43,194
{\an8}Έλεγε στον πατέρα μου
τι κάνουν οι Ναζί στην Πολωνία.

97
00:06:43,277 --> 00:06:46,239
Κάτι που άκουσα και δεν θα ξεχάσω ποτέ…

98
00:06:46,322 --> 00:06:51,702
Είπε ότι οι Ναζί
έπαιρναν τα νεαρά Εβραιόπουλά μας,

99
00:06:51,786 --> 00:06:55,623
τα έσκιζαν στα δύο από τα πόδια τους

100
00:06:55,706 --> 00:07:00,002
και τα πετούσαν στον Δνείστερο,
ένα ποτάμι στην Ουκρανία.

101
00:07:00,086 --> 00:07:02,046
Αργότερα, φυσικά,

102
00:07:02,130 --> 00:07:04,757
οι ιστορίες χειροτέρευαν.

103
00:07:04,841 --> 00:07:09,137
Αρχίσαμε να ακούμε
για μαζικούς πυροβολισμούς

104
00:07:09,220 --> 00:07:10,555
και μαζικούς τάφους.

105
00:07:11,139 --> 00:07:13,641
Αλλά υπήρχε ένα είδος αφελούς,

106
00:07:14,517 --> 00:07:17,437
δεν θέλω να το πω έτσι, αλλά πρέπει,

107
00:07:17,520 --> 00:07:19,313
πατριωτικού αισθήματος

108
00:07:20,106 --> 00:07:23,067
ότι εμείς οι Ούγγροι
δεν κάνουμε τέτοια πράγματα.

109
00:07:23,151 --> 00:07:25,027
Ο Χίτλερ ήταν στη Γερμανία.

110
00:07:25,111 --> 00:07:28,448
Ό,τι γινόταν στη Γερμανία δεν μας άγγιζε.

111
00:07:28,531 --> 00:07:31,534
Ζούσαμε πολύ μακριά.

112
00:07:32,702 --> 00:07:35,830
{\an8}ΓΕΡΜΑΝΙΑ

113
00:07:36,414 --> 00:07:39,333
{\an8}ΟΛΛΑΝΔΙΑ - 1940

114
00:07:41,711 --> 00:07:47,717
{\an8}ΒΕΛΓΙΟ - 1940

115
00:07:50,887 --> 00:07:54,765
{\an8}ΓΑΛΛΙΑ - 1940

116
00:07:54,849 --> 00:07:56,476
{\an8}Υπήρχαν δύο πόλεμοι.

117
00:07:57,435 --> 00:07:59,395
{\an8}Ένας στρατιωτικός πόλεμος

118
00:07:59,479 --> 00:08:01,689
{\an8}και, μαζί με αυτόν τον πόλεμο,

119
00:08:01,772 --> 00:08:03,232
{\an8}υπήρχε ένας δεύτερος,

120
00:08:03,316 --> 00:08:06,777
{\an8}ο πόλεμος της SS εναντίον των Εβραίων.

121
00:08:07,820 --> 00:08:13,367
{\an8}ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ - 1941

122
00:08:15,077 --> 00:08:18,664
{\an8}ΠΟΛΩΝΙΑ - 1942
ΓΚΕΤΟ ΒΑΡΣΟΒΙΑΣ

123
00:08:20,833 --> 00:08:23,252
{\an8}ΛΕΤΟΝΙΑ - 1942

124
00:08:27,507 --> 00:08:30,426
{\an8}ΛΙΕΠΑΓΙΑ, ΛΕΤΟΝΙΑ - 1943
ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΒΡΑΙΩΝ

125
00:08:47,568 --> 00:08:52,114
Η σκοτεινή πλευρά
του ουγγρικού εθνικιστικού χαρακτήρα

126
00:08:52,198 --> 00:08:54,408
γινόταν όλο και πιο προφανής.

127
00:08:54,492 --> 00:08:57,620
Οι διώξεις των Εβραίων
έγιναν όλο και πιο προφανείς.

128
00:08:57,703 --> 00:09:01,123
Οι Εβραίοι έχαναν τη δουλειά τους,
τις επιχειρήσεις τους.

129
00:09:01,207 --> 00:09:03,543
Υπήρχε ένα ουγγρικό κίνημα των Ναζί,

130
00:09:03,626 --> 00:09:04,627
το Arrow Cross,

131
00:09:05,211 --> 00:09:07,421
και αυτό έγινε, φυσικά,

132
00:09:08,047 --> 00:09:13,094
η πιο μισητή ομάδα
που φοβούνταν οι Ούγγροι Εβραίοι.

133
00:09:17,265 --> 00:09:18,849
Ο κόσμος αναρωτιόταν

134
00:09:18,933 --> 00:09:21,185
"Γιατί δεν κάνουμε τίποτα";

135
00:09:21,269 --> 00:09:23,354
Δεν το σκάσαμε. Δεν κρυφτήκαμε.

136
00:09:24,063 --> 00:09:26,607
Τα πράγματα δεν συνέβησαν μονομιάς.

137
00:09:26,691 --> 00:09:29,527
Συνέβησαν πολύ αργά.

138
00:09:29,610 --> 00:09:33,864
Κάθε φορά που έβγαινε
ένας νέος νόμος ή κανονισμός,

139
00:09:33,948 --> 00:09:37,034
λέγαμε "Έγινε κι αυτό.

140
00:09:37,118 --> 00:09:38,286
Θα περάσει".

141
00:09:40,246 --> 00:09:42,373
{\an8}ΜΑΡΤΙΟΣ 1944
ΚΑΤΟΧΗ ΤΗΣ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ

142
00:09:42,456 --> 00:09:46,377
{\an8}Ο Χίτλερ μπήκε στην Ουγγαρία
στις 19 Μαρτίου 1944.

143
00:09:47,753 --> 00:09:49,171
Ήμουν 16 ετών.

144
00:09:49,672 --> 00:09:53,259
Στις 19 Μαρτίου 1944,

145
00:09:53,342 --> 00:09:57,096
οι Γερμανοί με την SS
μπήκαν στην πόλη μας.

146
00:09:57,638 --> 00:09:58,806
Δύο μοτοσικλέτες

147
00:09:58,889 --> 00:10:01,976
ήταν το ναζιστικό καθεστώς
που κατέλαβε την πόλη μας.

148
00:10:02,810 --> 00:10:04,228
Ήταν ήδη εκεί,

149
00:10:04,312 --> 00:10:07,690
με τον κόσμο που ζούσε εκεί
κι έκανε τη βρομοδουλειά τους.

150
00:10:08,399 --> 00:10:12,528
Τους περισσότερους
τους θεωρούσαμε φίλους τόσα χρόνια,

151
00:10:12,612 --> 00:10:15,281
αλλά μας πρόδωσαν εν μια νυκτί

152
00:10:15,364 --> 00:10:18,034
και πήγαν με τους Ναζί.

153
00:10:18,117 --> 00:10:21,329
Ο επόμενος περιορισμός ήταν

154
00:10:21,412 --> 00:10:25,374
ότι δεν μπορούσες να βγεις στον δρόμο
χωρίς το κίτρινο σήμα.

155
00:10:25,458 --> 00:10:28,753
Μάθαμε ότι στη Γερμανία
έπρεπε να φορούν το κίτρινο σήμα

156
00:10:28,836 --> 00:10:30,630
πριν τους συλλάβουν.

157
00:10:30,713 --> 00:10:33,090
Έκαναν το ίδιο και στην Πολωνία.

158
00:10:33,174 --> 00:10:36,677
Σ' εκείνο το σημείο, ανησυχήσαμε.

159
00:10:37,345 --> 00:10:40,306
Δεν φορούσα κίτρινο σήμα

160
00:10:40,389 --> 00:10:42,808
και με έπιασαν.

161
00:10:43,726 --> 00:10:46,687
Με έβαλαν
σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας

162
00:10:47,313 --> 00:10:49,940
σ' ένα μέρος βόρεια της Βουδαπέστης,

163
00:10:50,024 --> 00:10:52,443
που είχε μια γέφυρα πάνω από σιδηρόδρομο.

164
00:10:53,444 --> 00:10:54,945
{\an8}Η δουλειά μας ήταν…

165
00:10:55,029 --> 00:10:57,615
{\an8}Ο ΤΟΜ ΜΕ ΤΑ ΕΓΓΟΝΙΑ ΤΟΥ
ΔΟΥΝΑΒΗΣ, ΟΥΓΓΑΡΙΑ

166
00:10:57,698 --> 00:10:59,825
{\an8}να επισκευάζουμε τους σιδηροδρόμους,

167
00:11:00,785 --> 00:11:04,163
τις γραμμές, τις γέφυρες, χωρίς σταματημό,

168
00:11:04,246 --> 00:11:08,250
ενώ Άγγλοι και Αμερικάνοι
έριχναν βόμβες μέρα-νύχτα.

169
00:11:08,334 --> 00:11:11,379
Προφανώς ανησυχούσαμε ότι θα πεθάνουμε.

170
00:11:11,462 --> 00:11:12,838
Μα ελπίζαμε

171
00:11:12,922 --> 00:11:17,009
ότι οι Αμερικανοί και Άγγλοι βομβιστές
θα χτυπήσουν τους στόχους τους

172
00:11:17,093 --> 00:11:19,136
και θα κατέστρεφαν τη γέφυρα.

173
00:11:19,220 --> 00:11:22,682
Μόνο έτσι θα νικούσαν τον Χίτλερ.

174
00:11:23,557 --> 00:11:25,768
Το έσκασα από το στρατόπεδο εργασίας

175
00:11:26,352 --> 00:11:30,272
και μπήκα στην ουγγρική αντίσταση.

176
00:11:30,773 --> 00:11:36,362
Το επόμενο διάταγμα
ήταν να κάνουμε αποσκευές 25 κιλών.

177
00:11:36,445 --> 00:11:39,615
Στην αρχή, δεν καταλάβαινα.
Τι μπορείς να πάρεις;

178
00:11:39,699 --> 00:11:42,993
Σκεφτείτε το σπίτι σας.

179
00:11:43,077 --> 00:11:44,912
Τι θα πάρετε με βάρος 25 κιλά;

180
00:11:44,995 --> 00:11:47,164
Τι ζυγίζει 25 κιλά;

181
00:11:47,248 --> 00:11:49,500
Πόσα είναι τα 25 κιλά;

182
00:11:50,376 --> 00:11:52,878
Να πάρεις τα μαξιλάρια; Τα σκεπάσματα;

183
00:11:52,962 --> 00:11:54,880
Τα πιάτα σου; Τι παίρνεις;

184
00:11:55,381 --> 00:11:57,007
Τι παίρνεις;

185
00:11:57,091 --> 00:11:58,634
Όταν πακετάραμε,

186
00:12:00,761 --> 00:12:05,141
ήθελα να πάρω μαζί μου κάτι
να μου θυμίζει τις καλές στιγμές.

187
00:12:05,808 --> 00:12:09,979
Ήμουν πολύ θλιμμένη και ανησυχούσα.

188
00:12:11,230 --> 00:12:14,608
Οπότε, βρήκα ένα μαγιό.

189
00:12:14,692 --> 00:12:19,572
Ένα μαγιό που μου έφερε ο πατέρας μου.

190
00:12:24,452 --> 00:12:25,870
Δεν θέλω να το κάνω.

191
00:12:37,923 --> 00:12:40,301
Μετά από ένα επαγγελματικό του ταξίδι,

192
00:12:40,384 --> 00:12:41,886
τρία χρόνια νωρίτερα,

193
00:12:41,969 --> 00:12:43,637
ο πατέρας μου γύρισε σπίτι.

194
00:12:44,180 --> 00:12:47,558
Πάντα μας έφερνε κάτι απ' τα ταξίδια του.

195
00:12:47,641 --> 00:12:49,435
Σ' εμένα και την αδερφή μου.

196
00:12:50,561 --> 00:12:51,562
Και…

197
00:12:52,938 --> 00:12:55,941
Κάθε φορά ρωτούσαμε "Τι μας έφερες;"

198
00:12:56,025 --> 00:12:58,027
Άνοιξε ένα κουτί, λοιπόν,

199
00:12:58,694 --> 00:13:02,948
και από το κουτί
βγήκε ένα πολύ όμορφο μαγιό.

200
00:13:03,032 --> 00:13:05,868
{\an8}Είχε γυαλιστερό φινίρισμα με σατέν

201
00:13:05,951 --> 00:13:09,663
{\an8}και σχέδια από πολύχρωμα λουλούδια.

202
00:13:10,831 --> 00:13:12,374
Και το απόγευμα,

203
00:13:12,458 --> 00:13:17,463
όταν άκουσα τις μπότες των στρατιωτών
να ανεβαίνουν τη σκάλα,

204
00:13:18,339 --> 00:13:22,092
πήγα πίσω και έβαλα το μαγιό
κάτω απ' το φόρεμά μου.

205
00:13:23,427 --> 00:13:25,346
Έτσι έφυγα.

206
00:13:26,347 --> 00:13:30,309
Έσπασαν τις μπροστινές πόρτες.
Μπήκαν μέσα. Μας έδωσαν λίγα λεπτά.

207
00:13:30,392 --> 00:13:33,312
Μας έδωσαν ένα μισάωρο,
αλλά δεν ήταν μισάωρο,

208
00:13:33,395 --> 00:13:35,940
για να μαζέψουμε τα τιμαλφή μας

209
00:13:36,023 --> 00:13:39,109
και μας έβγαλαν από το σπίτι.

210
00:13:43,697 --> 00:13:47,618
Δεν το πίστευα
ότι έδιωχναν κόσμο απ' τα σπίτια του…

211
00:13:50,871 --> 00:13:52,248
επειδή ήταν Εβραίοι.

212
00:13:52,331 --> 00:13:55,084
Οι φίλοι μας, οι δήθεν γείτονες,

213
00:13:55,626 --> 00:13:58,546
στέκονταν στοιχισμένοι στον δρόμο

214
00:13:59,213 --> 00:14:00,840
και φώναζαν

215
00:14:00,923 --> 00:14:03,676
"Είναι ώρα να φεύγετε από δω.

216
00:14:03,759 --> 00:14:06,262
Δεν θέλουμε Εβραίους στην πόλη.

217
00:14:06,345 --> 00:14:08,514
Να ξεφορτωθούμε τους Εβραίους".

218
00:14:09,723 --> 00:14:12,601
Στάθηκα εκεί
και δεν μπορούσα να το πιστέψω.

219
00:14:13,435 --> 00:14:17,273
Με τους συμμαθητές μου από το σχολείο
και τα παιδιά τους

220
00:14:17,356 --> 00:14:20,025
ήμασταν φίλοι, συζητούσαμε.

221
00:14:20,109 --> 00:14:21,694
Γιατί είναι τόσο εχθρικοί;

222
00:14:21,777 --> 00:14:23,654
Γιατί μας μισούν έτσι ξαφνικά;

223
00:14:23,737 --> 00:14:28,200
Όπως όταν διαβάζεις
ότι οι Εβραίοι διώχθηκαν από την Αίγυπτο.

224
00:14:28,284 --> 00:14:30,452
Κουβαλάμε όλες τις αποσκευές μας.

225
00:14:30,536 --> 00:14:33,706
Τα μαξιλάρια και τα σκεπάσματα
είναι δεμένα πάνω τους.

226
00:14:33,789 --> 00:14:36,709
Εμείς τα παιδιά
βοηθούσαμε να τα κουβαλήσουν.

227
00:14:36,792 --> 00:14:37,918
Ντρέπομαι πολύ.

228
00:14:38,002 --> 00:14:39,628
Θέλαμε να πιστέψουμε

229
00:14:39,712 --> 00:14:43,757
ότι θα μας πήγαιναν στη Γερμανία
και θα δουλεύαμε.

230
00:14:43,841 --> 00:14:45,384
Θέλαμε να το πιστέψουμε.

231
00:14:45,968 --> 00:14:51,015
Τότε, όλοι οι Εβραίοι της Ευρώπης

232
00:14:51,098 --> 00:14:52,641
ήταν ήδη σε στρατόπεδα.

233
00:14:52,725 --> 00:14:54,143
Δεν το γνωρίζαμε αυτό.

234
00:14:54,727 --> 00:14:57,730
Η συγκέντρωση, η γκετοποίηση και η απέλαση

235
00:14:57,813 --> 00:15:00,482
συνέβησαν σε μικρό χρονικό διάστημα,

236
00:15:01,025 --> 00:15:03,110
δηλαδή, μέσα σε 12 εβδομάδες.

237
00:15:04,028 --> 00:15:06,196
Πουθενά αλλού

238
00:15:07,281 --> 00:15:10,492
δεν πραγματοποιήθηκε το πρόγραμμα απέλασης

239
00:15:11,911 --> 00:15:17,958
με τη βαρβαρότητα και την ταχύτητα
που έγινε στην Ουγγαρία.

240
00:15:18,042 --> 00:15:20,711
Είπαν ότι θα μας πάνε σε γκέτο.

241
00:15:20,794 --> 00:15:23,130
Δεν είχαμε ξανακούσει τη λέξη.

242
00:15:23,213 --> 00:15:26,050
Το "γκέτο" δεν είναι λέξη στα ουγγρικά.

243
00:15:26,133 --> 00:15:28,010
Δεν είχαμε ιδέα πού πηγαίναμε.

244
00:15:28,636 --> 00:15:31,096
Το πρωί, όταν ξύπνησα,

245
00:15:31,180 --> 00:15:34,767
συνειδητοποίησα ότι είμαστε
σε μια τουβλοποιία.

246
00:15:34,850 --> 00:15:36,477
Σε αυλή τουβλοποιίας.

247
00:15:38,729 --> 00:15:41,690
{\an8}Τον Απρίλιο έβρεχε πολύ.

248
00:15:42,191 --> 00:15:43,984
{\an8}Κι ήμασταν συνέχεια…

249
00:15:44,068 --> 00:15:47,112
{\an8}Έπρεπε να αλλάζουμε το σεντόνι.

250
00:15:47,196 --> 00:15:49,031
Βρεχόμασταν συνέχεια.

251
00:15:49,114 --> 00:15:53,869
Είχε χιλιάδες άτομα
επειδή έρχονταν από όλη την κομητεία.

252
00:15:54,536 --> 00:15:58,916
Υπήρχαν παντού φύλακες με σκυλιά
που πηγαινοέρχονταν.

253
00:15:58,999 --> 00:16:00,709
Μεγάλοι Γερμανικοί Ποιμενικοί

254
00:16:00,793 --> 00:16:03,837
με πολύ γερά λουριά.

255
00:16:03,921 --> 00:16:08,092
Όλα αυτά ήταν καλύβες.
Υπήρχαν άνθρωποι παντού.

256
00:16:08,175 --> 00:16:10,511
-Ξέρεις πού ήταν η καλύβα σου;
-Ναι.

257
00:16:10,594 --> 00:16:14,056
Η καλύβα μου ήταν εδώ,
σ' αυτούς τους σωρούς τούβλων.

258
00:16:15,349 --> 00:16:17,184
Και μια μέρα ανακοίνωσαν

259
00:16:17,267 --> 00:16:21,188
ότι όσοι θέλουν να δουλέψουν στο Τοκάι,

260
00:16:21,271 --> 00:16:23,232
να φτιάχνουν κρασί στον αμπελώνα,

261
00:16:23,732 --> 00:16:24,566
να πάνε εκεί.

262
00:16:24,650 --> 00:16:29,530
Όλοι με μεγάλη χαρά ανέβηκαν στο τρένο,

263
00:16:29,613 --> 00:16:31,240
γιατί εδώ ήταν κόλαση.

264
00:16:31,782 --> 00:16:35,703
Η δουλειά στον αμπελώνα
ήταν σαν να πήγαιναν στον παράδεισο.

265
00:16:35,786 --> 00:16:40,541
Οι Ούγγροι στρατιώτες
μας πήγαν στον σιδηροδρομικό σταθμό.

266
00:16:40,624 --> 00:16:42,167
Η μητέρα μου μού είπε

267
00:16:42,251 --> 00:16:47,006
"Έραψα διαμάντια
στο στρίφωμα της φούστας σου.

268
00:16:47,756 --> 00:16:52,803
Αν δεν έχεις να φας,
να αγοράσεις ψωμί με αυτά".

269
00:16:52,886 --> 00:16:54,930
Όταν φτάσαμε στον σταθμό,

270
00:16:55,014 --> 00:16:59,727
συνειδητοποιήσαμε ότι δεν ανεβαίναμε
σε επιβατηγά τρένα.

271
00:16:59,810 --> 00:17:02,396
Μας περίμεναν τα βαγόνια των βοοειδών.

272
00:17:02,479 --> 00:17:06,400
Ο πατέρας μου είπε
"Δεν έχει τρένα λόγω του πολέμου.

273
00:17:06,483 --> 00:17:09,987
Δεν έχουν άλλα. Χρησιμοποιούν ό,τι έχουν".

274
00:17:10,070 --> 00:17:14,033
Χτυπούσαν όποιον δεν κινούνταν γρήγορα.

275
00:17:14,116 --> 00:17:15,617
Όταν έκλεισαν τις πόρτες,

276
00:17:15,701 --> 00:17:17,953
άκουσα τον χτύπο από απέξω,

277
00:17:18,037 --> 00:17:20,289
σαν να μας έκλεινε ένας σύρτης.

278
00:17:20,956 --> 00:17:23,000
Δεν ήταν φυσιολογικό πια.

279
00:17:23,083 --> 00:17:26,295
Δεν πίστευα ότι δεν είχαν άλλα τρένα.

280
00:17:30,215 --> 00:17:34,344
Στη Βουδαπέστη,
άρχισαν να χειροτερεύουν τα πράγματα.

281
00:17:34,428 --> 00:17:38,348
Έπρεπε να αποκτήσω χαρτιά μη Εβραίου.

282
00:17:38,932 --> 00:17:40,559
Δεν υπήρχα ως Εβραίος.

283
00:17:41,226 --> 00:17:43,645
Θα με πυροβολούσαν. Θα με σκότωναν.

284
00:17:43,729 --> 00:17:47,691
Ήσουν σαν κυνηγημένο ζώο,

285
00:17:47,775 --> 00:17:50,360
24 ώρες το 24ωρο.

286
00:17:51,111 --> 00:17:53,864
Δεν ήξερες αν όσοι συναντούσες

287
00:17:53,947 --> 00:17:56,116
ήταν με το μέρος σου.

288
00:17:56,200 --> 00:17:58,118
Αν δεν ήταν ο Γουόλενμπεργκ,

289
00:17:58,202 --> 00:18:01,413
ούτε εγώ ούτε οι άλλοι δεκάδες χιλιάδες

290
00:18:01,497 --> 00:18:03,791
θα είχαν επιβιώσει.

291
00:18:04,374 --> 00:18:06,543
{\an8}Ο Ραούλ Γουόλενμπεργκ ήρθε

292
00:18:06,627 --> 00:18:09,880
{\an8}όταν όλη η Ουγγαρία,
εκτός από τη Βουδαπέστη,

293
00:18:09,963 --> 00:18:11,799
{\an8}δεν είχε πια Εβραίους.

294
00:18:12,466 --> 00:18:13,717
{\an8}Πήγε στη Βουδαπέστη

295
00:18:14,301 --> 00:18:16,136
την εποχή που στην επαρχία

296
00:18:16,220 --> 00:18:19,681
οι Εβραίοι είχαν μπει σε βαγόνια βοοειδών

297
00:18:19,765 --> 00:18:21,683
και έφευγαν από την Ουγγαρία.

298
00:18:21,767 --> 00:18:24,770
Αποφάσισε να εργαστεί
στη Σουηδική πρεσβεία

299
00:18:24,853 --> 00:18:28,816
με μοναδικό σκοπό να σώσει εβραϊκές ζωές.

300
00:18:29,942 --> 00:18:33,403
Εξέδωσε τα λεγόμενα
σουηδικά προστατευτικά διαβατήρια

301
00:18:33,487 --> 00:18:36,615
και δήλωσε ότι όσοι είχαν αυτά τα έγγραφα

302
00:18:36,698 --> 00:18:39,535
θα πήγαιναν στη Σουηδία
στο τέλος του πολέμου.

303
00:18:39,618 --> 00:18:41,161
Αυτό ήταν ψέμα,

304
00:18:41,245 --> 00:18:44,915
αλλά στο χάος και τη σύγχυση του πολέμου,

305
00:18:44,998 --> 00:18:49,378
αυτό το θαυματουργό, άχρηστο χαρτί
είχε αποτέλεσμα.

306
00:18:49,461 --> 00:18:53,423
Αρκετοί από εμάς δρούσαμε ως διανομείς

307
00:18:53,507 --> 00:18:56,969
για να παραδώσουμε το ψεύτικο διαβατήριο

308
00:18:57,052 --> 00:18:59,847
σε όσους περίμεναν
σε προστατευόμενες κατοικίες.

309
00:19:00,514 --> 00:19:04,059
Ο Γουόλενμπεργκ ενοικίασε
μεγάλα συγκροτήματα διαμερισμάτων

310
00:19:04,143 --> 00:19:06,854
κι έβαλε μια σουηδική πινακίδα

311
00:19:06,937 --> 00:19:09,356
που έλεγε ότι όλοι οι κάτοικοι

312
00:19:09,439 --> 00:19:12,818
ήταν υπό την προστασία
της σουηδικής κυβέρνησης.

313
00:19:12,901 --> 00:19:17,364
Εγώ έμενα στη Σεντ Στίβεν Παρκ 25.

314
00:19:20,617 --> 00:19:25,122
Τα περισσότερα σπίτια
ήταν μεγαλοαστικά διαμερίσματα.

315
00:19:25,205 --> 00:19:27,457
Ένα διαμέρισμα τριών υπνοδωματίων,

316
00:19:27,541 --> 00:19:32,921
που μπορεί να στέγαζε τέσσερα με έξι άτομα
πριν από την κρίση,

317
00:19:33,005 --> 00:19:35,382
έγινε ξαφνικά ένα χαμόσπιτο

318
00:19:35,465 --> 00:19:40,971
με 60-70 άτομα στριμωγμένα
σε ένα διαμέρισμα τριών υπνοδωματίων.

319
00:19:41,054 --> 00:19:42,347
Πολύ άβολα.

320
00:19:42,848 --> 00:19:44,641
Πολύ άβολο, γλυκιά μου,

321
00:19:44,725 --> 00:19:47,728
αλλά κυρίως απίστευτα επικίνδυνο.

322
00:19:47,811 --> 00:19:51,190
Το όνομα "προστατευόμενο σπίτι"
είναι εσφαλμένο.

323
00:19:52,482 --> 00:19:57,487
Πολλοί απ' όσους έμεναν
στα λεγόμενα "προστατευόμενα σπίτια"

324
00:19:57,571 --> 00:20:00,782
συγκεντρώνονταν,
μεταφέρονταν στην όχθη του Δούναβη

325
00:20:00,866 --> 00:20:01,867
και εκτελούνταν.

326
00:20:05,370 --> 00:20:08,457
Το να μπει κανείς
στα προστατευόμενα σπίτια

327
00:20:09,458 --> 00:20:11,627
δεν ήταν δύσκολο.

328
00:20:11,710 --> 00:20:13,462
Οι στρατιώτες δεν νοιάζονταν.

329
00:20:13,545 --> 00:20:16,048
Ήταν από μπροστά. Έμπαινε όποιος ήθελε.

330
00:20:16,131 --> 00:20:17,716
Αλλά το να βγεις

331
00:20:18,675 --> 00:20:20,594
ήταν πολύ δύσκολο.

332
00:20:20,677 --> 00:20:23,263
Αν οι Γερμανοί στρατιώτες

333
00:20:23,347 --> 00:20:27,351
ή οι Ούγγροι Ναζί στρατιώτες
υποπτεύονταν κάτι,

334
00:20:27,893 --> 00:20:30,520
μας διέταζαν να κατεβάσουμε το παντελόνι,

335
00:20:30,604 --> 00:20:34,566
επειδή ήμασταν οι μόνοι με περιτομή.

336
00:20:35,108 --> 00:20:39,238
Μια μέρα, είχα δεμένα στο σώμα μου
τα ψεύτικα διαβατήρια.

337
00:20:39,363 --> 00:20:43,033
Θα τα παρέδιδα σ' εκείνους
για να βγουν από το κτήριο.

338
00:20:43,659 --> 00:20:45,327
Δεν υπολόγισα καλά.

339
00:20:45,410 --> 00:20:49,498
Πήγα από τον υπόνομο. Ήξερα πότε να βγω.

340
00:20:49,581 --> 00:20:51,458
Έκανα ένα λάθος.

341
00:20:51,541 --> 00:20:55,587
Αντί να βγω στη μέση του κτηρίου,

342
00:20:55,671 --> 00:20:57,881
βγήκα από μπροστά,

343
00:20:57,965 --> 00:21:01,260
όπου δύο φύλακες φρουρούσαν το κτήριο.

344
00:21:01,343 --> 00:21:03,845
Άρχισα να τρέχω γρήγορα

345
00:21:03,929 --> 00:21:06,014
και διέσχισα τον δρόμο.

346
00:21:06,098 --> 00:21:08,225
Θα απέλαυναν μια ομάδα Εβραίων.

347
00:21:08,308 --> 00:21:10,519
Χωρίς να ξέρω πού τους πάνε,

348
00:21:10,602 --> 00:21:14,106
μπήκα σ' αυτήν την ομάδα Εβραίων
σκεπτόμενος

349
00:21:14,189 --> 00:21:18,360
"Τόσες φορές έμπλεξα σε μπελάδες.
Θα ξεμπλέξω και τώρα.

350
00:21:18,443 --> 00:21:19,945
Άλλη μία απόδραση".

351
00:21:20,529 --> 00:21:22,864
Καταλήξαμε στο Μπούχενβαλντ.

352
00:21:27,703 --> 00:21:30,163
Ήμασταν στο τρένο για πέντε μέρες.

353
00:21:30,247 --> 00:21:33,750
Καθόμασταν σε ένα βουνό από αποσκευές
που είχαμε κουβαλήσει.

354
00:21:33,834 --> 00:21:37,796
Στο βαγόνι βοοειδών όπου ήμουν,
ήμασταν 120 άτομα.

355
00:21:37,879 --> 00:21:41,466
Στριμωγμένοι σαν σαρδέλες.
Έκανε πολλή ζέστη.

356
00:21:41,550 --> 00:21:45,262
Είχαν έναν κουβά
για να κάνουμε την ανάγκη μας.

357
00:21:45,345 --> 00:21:49,933
Ξαφνικά, οι κουβάδες γέμισαν
και η μυρωδιά ήταν ανυπόφορη.

358
00:21:50,017 --> 00:21:53,228
Δεν άνοιξαν ποτέ τις πόρτες
για να πάμε τουαλέτα.

359
00:21:53,312 --> 00:21:56,606
Δεν μας έδωσαν νερό. Ούτε φαγητό.

360
00:21:56,690 --> 00:21:59,192
Τα παιδιά ούρλιαζαν, ήθελαν να πάνε σπίτι.

361
00:21:59,276 --> 00:22:02,195
"Πού μας πάνε;"

362
00:22:02,696 --> 00:22:03,739
Καμία απάντηση.

363
00:22:03,822 --> 00:22:06,283
Επικρατούσε πλήρες σκοτάδι.

364
00:22:06,366 --> 00:22:11,079
Λίγο φως έμπαινε
μέσα από τις ρωγμές του βαγονιού βοοειδών.

365
00:22:11,163 --> 00:22:14,291
Ο πατέρας μου βρήκε μια ρωγμή στο τρένο.

366
00:22:14,374 --> 00:22:16,501
Κοίταξε έξω και είπε δυνατά

367
00:22:16,585 --> 00:22:19,713
"Δεν νομίζω ότι μας πάνε στον αμπελώνα
όπως μας είπαν.

368
00:22:19,796 --> 00:22:23,675
Μόλις περάσαμε τα σύνορα
και πάμε προς την Πολωνία".

369
00:22:24,343 --> 00:22:25,594
Όταν είπε "Πολωνία",

370
00:22:25,677 --> 00:22:29,056
θυμήθηκα τον άντρα
που έλεγε την ιστορία για τα παιδιά,

371
00:22:29,139 --> 00:22:31,350
τι κάνουν στα παιδιά στην Πολωνία.

372
00:22:32,059 --> 00:22:34,603
Κρατούσα τον μικρό μου αδερφό.

373
00:22:34,686 --> 00:22:37,481
Ήταν δυόμισι ετών.
Τον κρατούσα πολύ σφιχτά.

374
00:22:38,273 --> 00:22:40,901
Σκέφτηκα

375
00:22:40,984 --> 00:22:44,488
"Δεν θα τον αφήσω.
Δεν θα τον πάρουν ποτέ μακριά μου".

376
00:22:44,571 --> 00:22:46,907
Όταν άνοιξαν τις πόρτες,

377
00:22:48,283 --> 00:22:50,786
μας χτύπησε το φως.

378
00:22:52,329 --> 00:22:55,874
Επειδή είχαμε κλειστά τα μάτια μας
για τέσσερις, πέντε μέρες

379
00:22:55,957 --> 00:22:57,959
ή είχαμε συνηθίσει το σκοτάδι,

380
00:22:58,043 --> 00:22:59,795
νιώθαμε ότι τυφλωνόμασταν.

381
00:22:59,878 --> 00:23:02,881
Χαιρόμασταν επειδή θα παίρναμε αέρα.

382
00:23:02,964 --> 00:23:06,510
Θα κατεβαίναμε,
θα πηγαίναμε τουαλέτα σαν άνθρωποι,

383
00:23:06,593 --> 00:23:08,678
θα πίναμε νερό, ίσως τρώγαμε κάτι.

384
00:23:08,762 --> 00:23:13,392
Όλοι ρωτούσαν
"Πού είμαστε; Πώς λέγεται το μέρος;"

385
00:23:13,475 --> 00:23:15,268
Είχε ένα πολύ παράξενο όνομα.

386
00:23:16,436 --> 00:23:17,396
Άουσβιτς.

387
00:23:28,031 --> 00:23:30,325
{\an8}Εδώ μας σταμάτησαν.

388
00:23:30,409 --> 00:23:33,120
{\an8}Εδώ γινόταν η επιλογή.

389
00:23:33,203 --> 00:23:34,830
Στεκόσασταν σε σειρά…

390
00:23:34,913 --> 00:23:36,331
Χιλιάδες άνθρωποι,

391
00:23:36,415 --> 00:23:38,125
κοντά ο ένας στον άλλον,

392
00:23:38,208 --> 00:23:40,168
σύγχυση και φασαρία.

393
00:23:40,710 --> 00:23:43,380
Μας έλεγαν να μείνουμε ακίνητοι.

394
00:23:44,047 --> 00:23:46,550
Να στεκόμαστε σαν στρατιώτες.

395
00:23:47,717 --> 00:23:50,762
Από εδώ περνούσε η SS

396
00:23:50,846 --> 00:23:52,722
και μας έλεγχε.

397
00:23:52,806 --> 00:23:55,392
Περνούσαν με τα σκυλιά, μας απειλούσαν.

398
00:23:55,475 --> 00:23:59,187
-Ήσασταν εφ' ενός ζυγού ή ο ένας δίπλα…
-Πέντε.

399
00:23:59,271 --> 00:24:00,230
Πέντε στη σειρά.

400
00:24:00,313 --> 00:24:02,482
Για να μας μετρούν εύκολα. Σωστά.

401
00:24:03,108 --> 00:24:05,569
Όταν κατέβηκα από το βαγόνι,

402
00:24:05,652 --> 00:24:10,073
ήξερα πως ό,τι μας είχαν υποσχεθεί,
ό,τι μας είχαν πει,

403
00:24:10,157 --> 00:24:11,408
ήταν ψέματα.

404
00:24:11,491 --> 00:24:17,539
Βλέπαμε πολλούς να τρέχουν με ριγέ ρούχα
και ξυρισμένα κεφάλια.

405
00:24:17,622 --> 00:24:21,626
Περιτριγυρισμένοι από στρατιώτες Ναζί
και άγρια σκυλιά.

406
00:24:21,710 --> 00:24:24,671
Φώναζαν και ούρλιαζαν.

407
00:24:24,754 --> 00:24:27,966
"Γρήγορα! Αφήστε τις βαλίτσες σας.
Άφησέ τα όλα".

408
00:24:28,049 --> 00:24:31,428
Ξαφνικά, έγινε ένας διαχωρισμός.

409
00:24:32,012 --> 00:24:33,847
Η μητέρα μου και…

410
00:24:39,144 --> 00:24:41,062
Η μητέρα μου

411
00:24:42,856 --> 00:24:45,150
με τον αδερφό και την αδερφή μου…

412
00:24:45,233 --> 00:24:48,695
Κρατούσε τον αδερφό μου στην αγκαλιά της,
με το ένα χέρι,

413
00:24:48,778 --> 00:24:51,615
και την αδερφή μου τεσσεράμισι ετών
με το άλλο.

414
00:24:51,698 --> 00:24:53,283
Εγώ την κρατούσα.

415
00:24:53,366 --> 00:24:55,619
Έτσι περπατούσαμε προς…

416
00:24:55,702 --> 00:24:58,747
Μας έσπρωχναν προς τον προορισμό.

417
00:25:02,834 --> 00:25:06,588
Όταν έφτασαν τα βαγόνια,

418
00:25:06,671 --> 00:25:10,926
{\an8}επέλεξαν τα άτομα.

419
00:25:11,009 --> 00:25:15,972
{\an8}Ήταν μια πολύ απλή διαδικασία.

420
00:25:16,681 --> 00:25:19,518
Ο κόσμος στεκόταν στη σειρά.

421
00:25:19,601 --> 00:25:26,107
Μπροστά υπήρχαν γιατροί που έλεγαν

422
00:25:26,191 --> 00:25:30,570
"Αυτός είναι πολύ μεγάλος, πάνω από 50".

423
00:25:30,654 --> 00:25:36,409
"Αυτός πάει δεξιά, ο άλλος αριστερά".

424
00:25:37,536 --> 00:25:42,249
Επέλεξαν τη μητέρα μου
στον σιδηροδρομικό σταθμό, πήγε αριστερά,

425
00:25:42,332 --> 00:25:44,543
ενώ η αδερφή μου κι εγώ πήγαμε δεξιά.

426
00:25:45,043 --> 00:25:48,171
Πήγαν τη μητέρα μου
από τον σιδηροδρομικό σταθμό

427
00:25:48,255 --> 00:25:49,798
στους θαλάμους αερίων.

428
00:25:49,881 --> 00:25:53,802
Μέχρι να πάμε εγώ κι η αδερφή μου
στο στρατόπεδο,

429
00:25:53,885 --> 00:25:56,012
η μητέρα μου δεν ζούσε πια.

430
00:26:25,625 --> 00:26:28,003
Πήγαμε σε ένα αποδυτήριο.

431
00:26:29,004 --> 00:26:32,632
Μας είπαν ότι θα κάναμε ντους

432
00:26:33,633 --> 00:26:37,137
μετά από αυτό το φρικτό ταξίδι

433
00:26:37,220 --> 00:26:39,472
και θα φρεσκαριζόμασταν

434
00:26:39,556 --> 00:26:42,183
και μετά θα μας ανέθεταν τις δουλειές.

435
00:26:42,267 --> 00:26:46,521
Μας διέταξαν
να κρατάμε τα παπούτσια στο ένα χέρι

436
00:26:46,605 --> 00:26:48,064
και τα ρούχα στο άλλο.

437
00:26:48,148 --> 00:26:50,066
Θυμήθηκα τα διαμάντια.

438
00:26:50,150 --> 00:26:51,860
Έπιασα την μπλε φούστα μου

439
00:26:51,943 --> 00:26:54,154
και μέσα στον κόσμο

440
00:26:54,237 --> 00:26:57,741
έβγαλα γρήγορα τα διαμάντια
και τα κράτησα στα χέρια μου.

441
00:26:57,824 --> 00:26:59,534
Δεν φορούσα ρούχα.

442
00:26:59,618 --> 00:27:03,997
Θυμάμαι ότι ξεντύθηκα με τους υπόλοιπους

443
00:27:04,080 --> 00:27:07,834
κι εγώ φορούσα μαγιό,
στεκόμουν εκεί με το μαγιό.

444
00:27:14,883 --> 00:27:16,343
Είχα ένα προαίσθημα.

445
00:27:18,428 --> 00:27:21,973
Ένιωθα ότι, αν έβγαζα το μαγιό,

446
00:27:22,724 --> 00:27:25,310
αν άφηνα εκεί πέρα το μαγιό,

447
00:27:26,227 --> 00:27:30,231
όλες οι υπέροχες αναμνήσεις
που είχα με αυτό το μαγιό…

448
00:27:31,107 --> 00:27:34,653
{\an8}Θυμόμουν πώς περπατούσα στην πισίνα,

449
00:27:34,736 --> 00:27:39,282
{\an8}πώς μου σφύριζαν τα αγόρια
κι ότι οι φίλες μου ζήλευαν.

450
00:27:40,617 --> 00:27:44,120
Και τώρα θα το έβγαζα
και θα το άφηνα εκεί.

451
00:27:44,913 --> 00:27:48,124
Ό,τι σήμαινε κάτι για μένα στη ζωή,

452
00:27:48,208 --> 00:27:49,876
θα το άφηνα εκεί πέρα.

453
00:27:54,047 --> 00:27:57,509
Έλεγαν συνέχεια
ότι, αν κάποιος είχε τιμαλφή,

454
00:27:57,592 --> 00:27:58,802
να τα αφήσει εκεί.

455
00:27:58,885 --> 00:28:00,261
Είχαν έναν πάγκο.

456
00:28:00,929 --> 00:28:04,849
Εγώ κρατούσα τα διαμάντια σφιχτά
γιατί με αυτά θα αγόραζα ψωμί.

457
00:28:05,350 --> 00:28:06,976
Τα έβαλα στο στόμα μου.

458
00:28:07,769 --> 00:28:09,938
Όταν πήγα εκεί μπροστά,

459
00:28:10,021 --> 00:28:13,900
είδα ότι τους άνοιγαν το στόμα
και το έψαχναν.

460
00:28:13,983 --> 00:28:18,113
Αλλά εγώ πλέον
δεν μπορούσα να γυρίσω πίσω.

461
00:28:18,196 --> 00:28:20,740
Δεν μπορούσα να τα δώσω.
Θα με πυροβολούσαν.

462
00:28:20,824 --> 00:28:22,992
Έπρεπε να τα είχα αφήσει πίσω.

463
00:28:23,076 --> 00:28:24,828
Τα είχα στο στόμα μου,

464
00:28:24,911 --> 00:28:27,580
δεν ήξερα τι να κάνω, οπότε τα κατάπια.

465
00:28:27,664 --> 00:28:29,958
Μπήκαμε στα ντους.

466
00:28:30,041 --> 00:28:33,002
Τα αποδυτήρια ήταν πίσω μας, κλειδωμένα.

467
00:28:33,086 --> 00:28:37,716
Ένας καταδρομέας ήρθε
και μας πήρε όλα τα υπάρχοντά μας.

468
00:28:38,299 --> 00:28:39,801
Μας έδωσαν ένα ντους.

469
00:28:39,884 --> 00:28:42,846
Ένα μικρό ντους που έσταζε, και μετά…

470
00:28:42,929 --> 00:28:46,891
Υπήρχε μια πόρτα απ' την άλλη πλευρά
που έβγαζε στην αυλή,

471
00:28:46,975 --> 00:28:48,810
στην άλλη πλευρά του κτηρίου.

472
00:28:48,893 --> 00:28:51,563
Στην πόρτα είχαν έναν σωρό από ρούχα

473
00:28:51,646 --> 00:28:55,233
και μας διέταξαν
να διαλέξουμε από ένα ρούχο.

474
00:28:55,316 --> 00:28:57,110
Περιμέναμε ως τα μεσάνυχτα

475
00:28:57,193 --> 00:29:01,114
και μετά μας άφησαν να πάμε
σε έναν ξύλινο στρατώνα.

476
00:29:01,698 --> 00:29:03,700
Χίλια άτομα σε έναν στρατώνα.

477
00:29:04,367 --> 00:29:09,038
Αν κάποιος γύριζε από την άλλη,
έπρεπε να γυρίσουμε όλοι.

478
00:29:09,122 --> 00:29:11,499
Τόσο κοντά ήμασταν ο ένας στον άλλον.

479
00:29:12,167 --> 00:29:14,377
Ξυπνούσα και ένιωθα να κρυώνω

480
00:29:15,253 --> 00:29:16,087
και…

481
00:29:17,338 --> 00:29:19,591
Είχα επαναλαμβανόμενα όνειρα,

482
00:29:19,674 --> 00:29:21,509
ότι είμαι στο σπίτι,

483
00:29:21,593 --> 00:29:23,178
ότι κρυώνω πολύ

484
00:29:23,261 --> 00:29:25,972
κι ότι θα με παρηγορούσε ο πατέρας μου.

485
00:29:26,848 --> 00:29:28,433
Και μετά, ξυπνούσα.

486
00:29:29,100 --> 00:29:30,185
Από μια σφυρίχτρα.

487
00:29:30,268 --> 00:29:31,728
Έξω ήταν νύχτα.

488
00:29:32,312 --> 00:29:34,439
Αυτό ήταν κόλαση.

489
00:29:40,403 --> 00:29:44,991
Είδαμε μια ομάδα 20 αντρών
να έρχεται στο στρατόπεδο

490
00:29:45,074 --> 00:29:47,952
και τους έβλεπα καθώς περνούσαν.

491
00:29:48,036 --> 00:29:49,496
Ίσως ήξερα κάποιον.

492
00:29:50,830 --> 00:29:53,458
Και ξαφνικά, αναγνώρισα τον πατέρα μου.

493
00:29:57,545 --> 00:30:00,215
Η πρώτη μου σκέψη ήταν να κρυφτώ.

494
00:30:02,050 --> 00:30:03,635
Ήταν πολύ οδυνηρό

495
00:30:03,718 --> 00:30:08,389
να τον βλέπω με ξυρισμένο κεφάλι
και τη στολή του, σαν φυλακισμένο.

496
00:30:08,473 --> 00:30:10,975
Αυτός ο άνθρωπος που τους βοηθούσε όλους,

497
00:30:11,851 --> 00:30:13,812
ο πιο καλόκαρδος άνθρωπος.

498
00:30:13,895 --> 00:30:18,441
Δεν μπορούσα να φανταστώ
πώς θα ένιωθε αν μας έβλεπε,

499
00:30:18,942 --> 00:30:21,361
με τα ξυρισμένα κεφάλια και τα κουρέλια.

500
00:30:22,237 --> 00:30:25,698
Ήθελα να κρυφτώ για να μη με δει.

501
00:30:26,616 --> 00:30:28,993
Κι εκείνη τη στιγμή, κοιταχτήκαμε.

502
00:30:35,333 --> 00:30:38,795
Είδα τα δάκρυά του
να τρέχουν στα μάγουλά του.

503
00:30:45,510 --> 00:30:48,263
Ήταν η τελευταία φορά
που είδα τον πατέρα μου.

504
00:30:56,479 --> 00:30:59,023
Είδα να έρχονται φορτηγά.

505
00:30:59,107 --> 00:31:01,860
Ο κόσμος στα φορτηγά ούρλιαζε.

506
00:31:01,943 --> 00:31:05,613
Είδα δύο παιδιά να πέφτουν από το φορτηγό.

507
00:31:11,744 --> 00:31:13,246
Το φορτηγό σταμάτησε.

508
00:31:15,748 --> 00:31:18,251
Και τα φορτηγά…

509
00:31:18,334 --> 00:31:21,504
Ένας άντρας της SS βγήκε από μπροστά

510
00:31:21,588 --> 00:31:24,549
και σήκωσε τα παιδιά έτσι.

511
00:31:25,049 --> 00:31:27,719
Τον χτύπησε στο φορτηγό

512
00:31:27,802 --> 00:31:29,554
και το αίμα άρχισε να τρέχει.

513
00:31:30,054 --> 00:31:31,973
Τον πέταξε στο φορτηγό.

514
00:31:33,099 --> 00:31:35,310
Τότε έπαψα να μιλάω στον Θεό.

515
00:31:43,443 --> 00:31:45,945
Μας είπαν ότι θα πάρουμε έναν αριθμό.

516
00:31:47,363 --> 00:31:48,907
Αριθμό φυλακισμένων.

517
00:31:48,990 --> 00:31:53,077
Φυσικά, περιμέναμε ότι θα μας έβαζαν
τον αριθμό φυλακισμένων

518
00:31:53,161 --> 00:31:55,246
στα ρούχα μας ή κάτι παρόμοιο.

519
00:31:55,330 --> 00:31:57,498
Έστησαν κάτι τραπέζια.

520
00:31:57,999 --> 00:32:01,002
Σε κάθε τραπέζι κάθονταν μερικοί φύλακες

521
00:32:01,085 --> 00:32:04,839
με κάτι τεράστια βιβλία
ανοιγμένα μπροστά τους.

522
00:32:05,548 --> 00:32:10,803
Υποθέσαμε ότι θα γράψουν
τα ονόματά μας σε αυτό

523
00:32:10,887 --> 00:32:14,098
μαζί με τον αριθμό που θα μας έδιναν.

524
00:32:15,350 --> 00:32:19,270
Και τότε συνειδητοποιήσαμε
ότι θα έγραφαν αυτόν τον αριθμό

525
00:32:20,104 --> 00:32:22,065
στη σάρκα μας.

526
00:32:22,148 --> 00:32:23,483
Στα χέρια μας.

527
00:32:33,242 --> 00:32:35,954
Πήραν πέντε
και μας έβαλαν σταγόνες στα μάτια.

528
00:32:36,037 --> 00:32:40,249
Δεν ξέραμε γιατί. Δεν μας είπαν.
Και μας έβαλαν στο μπουντρούμι.

529
00:32:41,000 --> 00:32:42,710
Μας έκλεισαν εκεί μέσα.

530
00:32:42,794 --> 00:32:45,880
Στεκόμασταν εκεί,
το νερό έφτανε ως τους αστραγάλους.

531
00:32:45,964 --> 00:32:47,340
Ο ένας πάνω στον άλλον.

532
00:32:47,423 --> 00:32:49,968
Μας φάνηκε αιώνας.

533
00:32:50,051 --> 00:32:53,805
Ο χρόνος έμοιαζε με αιωνιότητα.
Δεν άνοιξαν ποτέ την πόρτα.

534
00:32:53,888 --> 00:32:57,225
Δεν μας έδωσαν ξανά να φάμε
ή να πιούμε κάτι.

535
00:32:57,308 --> 00:32:59,519
Ήπιαμε το νερό στο οποίο στεκόμασταν.

536
00:32:59,602 --> 00:33:02,271
Κάναμε την ανάγκη μας σ' εκείνο το νερό.

537
00:33:02,814 --> 00:33:05,775
Και μετά άνοιξαν την πόρτα
και μας έβγαλαν έξω.

538
00:33:06,484 --> 00:33:11,406
Μας πήγαν στην αυλή

539
00:33:11,489 --> 00:33:13,282
και εξέτασαν τα μάτια μας.

540
00:33:14,158 --> 00:33:18,079
Κάποιοι δεν μπορούσαν να δουν
για πολλές μέρες μετά.

541
00:33:18,997 --> 00:33:21,040
Μας πήγαν πίσω στον στρατώνα.

542
00:33:21,124 --> 00:33:24,085
Μετά μάθαμε τι προσπαθούσαν να κάνουν.

543
00:33:24,168 --> 00:33:26,838
Ήθελαν να αλλάξουν
το χρώμα των ματιών μας.

544
00:33:27,422 --> 00:33:32,093
Για όσους ήθελαν να κάνουν πειράματα
σε ανθρώπους,

545
00:33:32,176 --> 00:33:35,388
ήταν χρήσιμος χώρος εργασίας.

546
00:33:36,180 --> 00:33:40,810
Έγιναν πολλά πειράματα στο Άουσβιτς
για το πώς να αποστειρώνουν τις γυναίκες.

547
00:33:40,893 --> 00:33:44,480
Ειδικά τις Εβραίες,
για να μειωθεί ο πληθυσμός,

548
00:33:45,481 --> 00:33:50,111
χωρίς να μπουν σε πολύ κόπο.

549
00:33:50,194 --> 00:33:56,868
Μετά έστελναν αυτές τις γυναίκες
πίσω στο στρατόπεδο.

550
00:33:57,785 --> 00:34:00,788
Μερικές φορές μεταφέρονταν αμέσως.

551
00:34:00,872 --> 00:34:05,501
Έλεγαν ότι ήταν "φορείς μυστικών".

552
00:34:06,252 --> 00:34:10,339
Έκαναν πειράματα,
τους έστελναν στο Άουσβιτς

553
00:34:10,423 --> 00:34:12,050
και τους σκότωναν με αέριο.

554
00:34:13,134 --> 00:34:15,845
Μια μέρα, ένας φυλακισμένος που ήξερα

555
00:34:15,928 --> 00:34:18,598
ήρθε και με ρώτησε

556
00:34:19,182 --> 00:34:21,601
αν μπορούσα να βοηθήσω…

557
00:34:23,061 --> 00:34:27,815
Πώς θα γινόταν να μην τους στείλουν
στον θάλαμο αερίων.

558
00:34:27,899 --> 00:34:33,821
Ο μόνος τρόπος ήταν να υποβληθούν
σε περισσότερα πειράματα.

559
00:34:34,322 --> 00:34:39,702
Για να τους σώσουμε,
έπρεπε να τους κάνουμε ακίνδυνα πειράματα.

560
00:34:40,203 --> 00:34:44,916
Αυτό σκοπεύαμε να κάνουμε.
Με κάποιον τρόπο, πέτυχε.

561
00:34:44,999 --> 00:34:46,417
Αυτός είναι ο λόγος

562
00:34:48,252 --> 00:34:50,963
που εγώ αθωώθηκα…

563
00:34:51,714 --> 00:34:52,715
στο Άουσβιτς.

564
00:34:56,385 --> 00:34:59,680
Έχοντας γλιτώσει
τα τεσσεράμισι πρώτα χρόνια του πολέμου,

565
00:34:59,764 --> 00:35:01,182
οι Ούγγροι Εβραίοι

566
00:35:01,265 --> 00:35:05,895
σκοτώθηκαν στο τελευταίο κεφάλαιο
του πολέμου του Χίτλερ κατά των Εβραίων,

567
00:35:05,978 --> 00:35:07,563
όταν οι παγκόσμιοι ηγέτες

568
00:35:08,147 --> 00:35:11,943
γνώριζαν ήδη όλες τις λεπτομέρειες
για το Άουσβιτς.

569
00:35:12,026 --> 00:35:14,028
Εμείς πήγαμε στο Άουσβιτς

570
00:35:14,112 --> 00:35:16,656
στη διάρκεια της Τελικής Λύσης,

571
00:35:16,739 --> 00:35:19,909
όταν βρισκόταν σε απόγνωση πια.

572
00:35:19,992 --> 00:35:22,870
Ο Χίτλερ έχανε τον πόλεμο.

573
00:35:22,954 --> 00:35:26,165
Αλλά δεν θα έχανε τον πόλεμο
εναντίον των Εβραίων.

574
00:35:26,249 --> 00:35:30,044
Ο σαδισμός, η σκληρότητα,

575
00:35:30,128 --> 00:35:34,841
ο παραλογισμός των Γερμανών
και των Ούγγρων Ναζί

576
00:35:35,341 --> 00:35:38,052
για να σκοτώσουν
όσους Εβραίους είχαν απομείνει

577
00:35:38,136 --> 00:35:39,929
αφού είχε τελειώσει ο πόλεμος,

578
00:35:40,847 --> 00:35:44,559
ενώ θα μπορούσαν
να είχαν κερδίσει λίγη εύνοια

579
00:35:44,642 --> 00:35:47,937
όντας πιο πολιτισμένοι
με αυτούς τους ανθρώπους.

580
00:35:48,521 --> 00:35:52,358
Αυτό δεν έγινε γιατί ήταν πολύ τυφλωμένοι
από το μίσος τους.

581
00:35:53,109 --> 00:35:57,697
Οι Ναζί εξέτρεπαν τρένα
και άλλα μέσα μεταφοράς

582
00:35:57,780 --> 00:35:59,490
χρήσιμα για τους Γερμανούς

583
00:35:59,574 --> 00:36:02,743
προκειμένου να απελάσουν Εβραίους,

584
00:36:02,827 --> 00:36:04,829
να ολοκληρώσουν την Τελική Λύση.

585
00:36:04,912 --> 00:36:06,455
Όσο ήμουν στο Άουσβιτς,

586
00:36:06,539 --> 00:36:10,459
γίνονταν δύο με τρεις μεταφορές τη μέρα.

587
00:36:11,085 --> 00:36:13,087
Με χιλιάδες ανθρώπους.

588
00:36:13,838 --> 00:36:15,631
Σε λιγότερο από έξι εβδομάδες,

589
00:36:16,215 --> 00:36:20,595
πάνω από 438,000 Εβραίοι

590
00:36:20,678 --> 00:36:22,889
απελάθηκαν στο Άουσβιτς.

591
00:36:22,972 --> 00:36:26,142
Οι θάλαμοι αερίων και τα κρεματόρια
δεν άντεχαν.

592
00:36:27,018 --> 00:36:29,937
Η ΣΣ έσκαψε ειδικούς λάκκους

593
00:36:30,646 --> 00:36:32,356
για να κάψει τα πτώματα

594
00:36:33,191 --> 00:36:37,570
και χρησιμοποιούσαν το λίπος των Εβραίων
ως καύσιμη ύλη.

595
00:36:38,070 --> 00:36:43,492
Είδα πώς πετούσαν τον κόσμο
σε εκείνους τους πύρινους λάκκους.

596
00:36:44,619 --> 00:36:48,831
Και σκέφτηκα "Κάτι έχω πάθει.
Χάνω το μυαλό μου".

597
00:36:48,915 --> 00:36:51,042
Δεν γινόταν να βλέπω κάτι τέτοιο.

598
00:36:51,542 --> 00:36:55,630
Οι μαζικοί τάφοι

599
00:36:56,672 --> 00:37:02,470
είχαν μήκος οχτώ επί δέκα
ή δέκα επί δέκα μέτρα.

600
00:37:03,846 --> 00:37:08,643
Είχαν ξύλο στο κάτω μέρος
και τους έβαζαν φωτιά.

601
00:37:09,518 --> 00:37:14,023
Έπειτα, πετούσαν τα πτώματα στη φωτιά.
Και αυτό ήταν.

602
00:37:14,106 --> 00:37:19,070
Αν καιγόταν το λίπος,
ο τάφος λειτουργούσε.

603
00:37:20,529 --> 00:37:23,032
Μετά πετούσαν όλο και περισσότερα πτώματα.

604
00:37:25,284 --> 00:37:26,285
Τόσο απλό.

605
00:37:30,122 --> 00:37:33,960
Βλέπεις πόσο τεράστιο είναι το μέρος.

606
00:37:34,710 --> 00:37:39,131
Πώς γινόταν οι άνθρωποι,
κανονικοί άνθρωποι, να γυρίσουν πίσω

607
00:37:40,341 --> 00:37:42,051
έχοντας δουλέψει εδώ;

608
00:37:42,134 --> 00:37:44,053
Ή όσοι το έφτιαξαν.

609
00:37:44,136 --> 00:37:45,972
Κάποιος έπρεπε να το φτιάξει.

610
00:37:46,055 --> 00:37:48,975
Κάποιος έπρεπε να είναι μηχανικός.

611
00:37:49,058 --> 00:37:55,815
Κάποιος έπρεπε να σχεδιάσει προσεκτικά
τόση αποτελεσματικότητα.

612
00:37:58,526 --> 00:38:02,613
Όσο καιρό ήμουν στο στρατόπεδο
στη διάρκεια του πειράματος,

613
00:38:02,697 --> 00:38:05,783
κάθε φορά που με επέλεγαν,
κατάπινα τα διαμάντια.

614
00:38:06,450 --> 00:38:09,745
Κάθε φορά που τα κατάπινα,
έπρεπε να τα ξαναβρώ.

615
00:38:10,454 --> 00:38:13,249
Πηγαίναμε στο αποχωρητήριο
μία φορά τη μέρα.

616
00:38:13,332 --> 00:38:17,920
Δεν καθόμουν στην τρύπα
επειδή έπρεπε να βρω τα διαμάντια.

617
00:38:18,504 --> 00:38:22,758
Όταν πέρασε η γυναίκα της SS
και με είδε στη γωνία…

618
00:38:22,842 --> 00:38:26,554
Κρατούσα ήδη τα διαμάντια.
Συνήθως περίμενα…

619
00:38:26,637 --> 00:38:30,016
Στον γυρισμό, τα ξέπλενα,
για παράδειγμα στη λάσπη.

620
00:38:30,516 --> 00:38:32,101
Αν δεν υπήρχε λάσπη,

621
00:38:32,184 --> 00:38:34,687
στη σούπα που μας έδιναν μετά.

622
00:38:34,770 --> 00:38:36,856
Τότε δεν είχα χρόνο και τα κατάπια.

623
00:38:39,233 --> 00:38:40,526
Θεέ μου.

624
00:38:41,277 --> 00:38:42,570
Το αποχωρητήριο.

625
00:38:44,613 --> 00:38:46,032
Θεέ μου.

626
00:38:48,117 --> 00:38:49,535
Σε αυτό το μέρος,

627
00:38:50,202 --> 00:38:52,997
ήμουν με την αδερφή μου, την Ίντιθ,
δίπλα μου.

628
00:38:53,080 --> 00:38:56,125
Η Ίντιθ μού είπε ψιθυριστά

629
00:38:57,335 --> 00:39:00,588
"Είναι Παρασκευή. Σχεδόν Σαμπάτ".

630
00:39:01,339 --> 00:39:04,008
Στο σπίτι μας γιορτάζαμε το Σαμπάτ

631
00:39:04,091 --> 00:39:07,678
με φαγητό, τραγούδι, προσευχές,

632
00:39:07,762 --> 00:39:10,431
ανάβοντας το κερί.

633
00:39:10,931 --> 00:39:15,394
Της είπα "Ας το γιορτάσουμε
στο αποχωρητήριο".

634
00:39:16,437 --> 00:39:21,025
Πήγαμε πίσω κι αρχίσαμε να ετοιμάζουμε
την τελετή μας για το Σαμπάτ.

635
00:39:21,108 --> 00:39:22,860
Αρχίσαμε να τραγουδάμε.

636
00:39:27,114 --> 00:39:29,158
Καθώς τραγουδούσαμε τη μελωδία,

637
00:39:29,241 --> 00:39:33,371
ήρθαν κι άλλα παιδιά γύρω μας
κι άρχισαν να τραγουδούν μαζί μας.

638
00:39:33,454 --> 00:39:36,665
Κάποιος ήταν από την Ολλανδία.
Άλλος από τη Γερμανία.

639
00:39:36,749 --> 00:39:39,293
Κάποιος από την Ουγγαρία,
την Τσεχοσλοβακία.

640
00:39:39,377 --> 00:39:40,419
Όλοι μαζί.

641
00:39:40,503 --> 00:39:45,049
Και ξαφνικά, τα εβραϊκά τραγούδια,
οι προσευχές, το Σαμπάτ

642
00:39:45,633 --> 00:39:48,260
μας ένωσαν στο αποχωρητήριο του Άουσβιτς.

643
00:39:53,224 --> 00:39:55,434
Ο κόσμος δεν άντεχε τον πόνο,

644
00:39:55,518 --> 00:39:58,479
τις συνθήκες, την πείνα και τις ψείρες.

645
00:39:58,562 --> 00:40:02,108
Οι ψείρες είχαν μέγεθος
όσο το νύχι του μικρού μου δαχτύλου,

646
00:40:02,191 --> 00:40:03,692
είχαν μπει στη σάρκα μας.

647
00:40:03,776 --> 00:40:07,780
Πονούσαμε επειδή ξυνόμασταν,
είχαμε μολυνθεί.

648
00:40:07,863 --> 00:40:10,282
Όταν άναβε το ρεύμα,

649
00:40:10,366 --> 00:40:13,786
έτρεχαν στο συρματόπλεγμα
και αυτοκτονούσαν.

650
00:40:13,869 --> 00:40:14,954
Μας τιμωρούσαν.

651
00:40:15,037 --> 00:40:17,081
Για καθέναν που αυτοκτονούσε,

652
00:40:17,164 --> 00:40:19,959
έπαιρναν 100 κρατούμενους

653
00:40:20,042 --> 00:40:24,004
και τους σκότωσαν μπροστά σε όλους
για να παραδειγματιστούμε.

654
00:40:24,088 --> 00:40:26,966
Δεν μας άφηναν
ούτε να πεθάνουμε όταν θέλαμε.

655
00:40:27,049 --> 00:40:28,968
Και μετά σκέφτηκα κάτι.

656
00:40:29,051 --> 00:40:31,262
Μου πήραν τους γονείς μου.

657
00:40:31,345 --> 00:40:33,222
Μου πήραν την ταυτότητά μου.

658
00:40:33,305 --> 00:40:35,474
Μου πήραν τα αδέρφια μου.

659
00:40:35,558 --> 00:40:37,518
Μου πήραν τα υπάρχοντά μου.

660
00:40:38,602 --> 00:40:40,771
Κάτι θέλουν από μένα.

661
00:40:41,897 --> 00:40:43,941
Και μετά σκέφτηκα την ψυχή μου.

662
00:40:45,109 --> 00:40:47,111
Δεν θα μου έπαιρναν την ψυχή μου.

663
00:40:49,029 --> 00:40:51,157
Και τότε αποφάσισα

664
00:40:51,240 --> 00:40:54,577
ότι θα σηκωνόμουν από τη λάσπη
κι ότι θα πάλευα.

665
00:40:54,660 --> 00:40:56,620
Δεν θα γινόμουν στάχτη.

666
00:40:58,914 --> 00:41:01,292
Όταν φτάσαμε στο Άουσβιτς,

667
00:41:01,375 --> 00:41:06,088
χιλιάδες άνθρωποι
αποτεφρώνονταν κάθε μέρα.

668
00:41:06,172 --> 00:41:09,592
Οι Ναζί χρησιμοποιούσαν
τους Εβραίους κρατούμενους,

669
00:41:09,675 --> 00:41:11,719
τους Ζοντερκομάντο,

670
00:41:11,802 --> 00:41:14,305
για να βγάζουν τα πτώματα
από τους θαλάμους

671
00:41:14,388 --> 00:41:18,225
και να τα πάνε στα κρεματόρια.

672
00:41:18,309 --> 00:41:19,643
Απ' όσο γνωρίζω,

673
00:41:19,727 --> 00:41:24,648
{\an8}μόνο τέσσερις από εμάς
που δουλεύαμε στα Ζοντερκομάντο

674
00:41:25,149 --> 00:41:26,400
{\an8}ζούμε έως σήμερα.

675
00:41:27,026 --> 00:41:29,820
{\an8}Είμαστε οι μόνοι αυτόπτες μάρτυρες

676
00:41:30,362 --> 00:41:34,492
που είδαμε πώς έγιναν όλα,
από την αρχή ως το τέλος.

677
00:41:34,575 --> 00:41:37,286
Πώς έγινε η Τελική Λύση.

678
00:41:39,914 --> 00:41:42,166
Είμαι Εβραίος, από την Ελλάδα.

679
00:41:42,249 --> 00:41:44,251
Ζούσα στην Ελλάδα

680
00:41:45,002 --> 00:41:48,422
μέχρι που με πήγαν
στο στρατόπεδο συγκέντρωσης.

681
00:41:48,506 --> 00:41:52,009
Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου 1944,

682
00:41:52,718 --> 00:41:55,054
έφτασα στο Άουσβιτς.

683
00:41:56,222 --> 00:42:00,142
Διάλεξαν μερικούς Έλληνες
για να δουλέψουν στο κρεματόριο.

684
00:42:00,643 --> 00:42:02,394
{\an8}Ήταν η πρώτη μου μέρα εκεί.

685
00:42:02,478 --> 00:42:04,355
{\an8}Δεν ήξερα τι γινόταν.

686
00:42:04,438 --> 00:42:07,483
Είδα 2,500 ανθρώπους, γυμνούς,

687
00:42:07,566 --> 00:42:09,944
να μπαίνουν στον μεγάλο θάλαμο…

688
00:42:10,027 --> 00:42:12,112
Στο τέλος, έπαιρναν μόνο 500 άτομα.

689
00:42:12,196 --> 00:42:14,657
Αλλά έβαζαν 2,500 άτομα.

690
00:42:14,740 --> 00:42:18,452
Μπορούσαν απλώς να βρίσκονται
στο πλευρό των παιδιών τους.

691
00:42:18,536 --> 00:42:20,996
Μετά από 15 λεπτά,

692
00:42:21,080 --> 00:42:25,584
αφού έκλειναν τους θαλάμους
κι η SS πετούσε το αέριο από τα ανοίγματα,

693
00:42:25,668 --> 00:42:27,670
τους άνοιγαν.

694
00:42:28,254 --> 00:42:31,298
Κι εγώ έβλεπα τα άτομα
που είχα δει 15 λεπτά πριν.

695
00:42:31,382 --> 00:42:35,386
Τους έβλεπα νεκρούς, όρθιους,
με τα παιδιά τους μελανιασμένα.

696
00:42:36,053 --> 00:42:40,266
Και αναρωτήθηκα "Τι συμβαίνει εδώ;"

697
00:42:41,141 --> 00:42:44,645
Ένας Πολωνός δούλευε ήδη εκεί

698
00:42:44,728 --> 00:42:46,939
και τον ρώτησα "Πού είναι ο Θεός;"

699
00:42:47,022 --> 00:42:49,900
Απάντησε "Ο Θεός είναι
όπου έχεις τη δύναμή σου".

700
00:42:49,984 --> 00:42:52,528
{\an8}ΝΕΕΣ ΑΦΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΛΑΜΟ ΑΕΡΙΩΝ

701
00:42:52,611 --> 00:42:55,531
{\an8}Υπήρχαν τέσσερα κρεματόρια

702
00:42:55,614 --> 00:42:57,908
και δούλευαν επί 24 ώρες.

703
00:42:58,409 --> 00:43:01,078
Πολλοί διάσημοι από το Βερολίνο

704
00:43:01,161 --> 00:43:03,956
έρχονταν και έβλεπαν
πώς πέθαναν οι Εβραίοι.

705
00:43:04,039 --> 00:43:08,002
Υπήρχε μια τρύπα ερμητικά κλειστή

706
00:43:08,085 --> 00:43:11,755
κι από εκεί έβλεπαν
πώς πέθαιναν οι Εβραίοι.

707
00:43:11,839 --> 00:43:14,842
Τέσσερα λεπτά αρκούσαν.
Ανάλογα με το πού ήσουν.

708
00:43:15,634 --> 00:43:19,555
Πολλοί πιστεύουν
ότι εμείς που δουλεύαμε στα Ζοντερκομάντο

709
00:43:19,638 --> 00:43:21,849
ήμασταν ένοχοι για κάτι,

710
00:43:21,932 --> 00:43:24,059
επειδή κάναμε μια τέτοια δουλειά.

711
00:43:24,810 --> 00:43:29,607
Αλλά εμείς
δεν μπορούσαμε να ξεφύγουμε απ' αυτό.

712
00:43:29,690 --> 00:43:33,319
Αν δεν έκανες ό,τι σου ζητούσαν,
σε σκότωναν αμέσως.

713
00:43:34,361 --> 00:43:37,031
Μια φορά είχα δύο φίλους μου εκεί.

714
00:43:37,114 --> 00:43:38,782
Πολύ καλοί μου φίλοι.

715
00:43:38,866 --> 00:43:42,369
Μπήκαν. Λέγονταν Βενέτζια.

716
00:43:42,911 --> 00:43:46,165
Τους είπα αμέσως

717
00:43:46,248 --> 00:43:48,334
ότι θα πέθαιναν

718
00:43:48,417 --> 00:43:49,793
και ζήτησαν φαγητό.

719
00:43:49,877 --> 00:43:52,713
Τους έδωσα να φάνε ό,τι είχα

720
00:43:52,796 --> 00:43:56,842
και τους είπα πού ακριβώς να σταθούν,

721
00:43:56,925 --> 00:43:58,510
πού ήταν τα ανοίγματα,

722
00:43:58,594 --> 00:44:01,138
για να πεθάνουν γρήγορα.

723
00:44:01,221 --> 00:44:05,392
Αφού τελείωσαν, τους έβγαλα, τους έπλυνα

724
00:44:05,476 --> 00:44:09,104
και τους έβαλα στον κλίβανο να καούν.

725
00:44:14,860 --> 00:44:18,280
{\an8}ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1945
ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗΣ

726
00:44:28,540 --> 00:44:31,835
Ακούγαμε το πυροβολικό να πλησιάζει.

727
00:44:33,128 --> 00:44:36,215
Η Βουδαπέστη ήταν το πεδίο μάχης

728
00:44:36,298 --> 00:44:39,093
μεταξύ των Γερμανών
και του Σοβιετικού Στρατού.

729
00:44:39,677 --> 00:44:42,971
Αν και ξέραμε ότι σε λίγες βδομάδες

730
00:44:43,055 --> 00:44:47,393
ο Σοβιετικός Στρατός
θα απελευθέρωνε τους υπόλοιπους Εβραίους,

731
00:44:47,476 --> 00:44:51,271
ξέραμε ότι μας περίμεναν
πολλές δυσκολίες ακόμα.

732
00:44:55,067 --> 00:44:57,486
Στο Άουσβιτς, μετά τα Χριστούγεννα,

733
00:44:57,569 --> 00:45:00,739
ακούγαμε τους βομβαρδισμούς να πλησιάζουν.

734
00:45:01,615 --> 00:45:04,660
Οι Ναζί
δεν ήθελαν να απελευθερωθεί κανείς,

735
00:45:04,743 --> 00:45:08,122
γι' αυτό απομάκρυναν τον κόσμο
από το στρατόπεδο.

736
00:45:09,039 --> 00:45:11,333
Η πορεία θανάτου έγινε τον χειμώνα.

737
00:45:11,917 --> 00:45:16,088
Όσους έμεναν πίσω
τους πυροβολούσαν στην άκρη του δρόμου.

738
00:45:20,384 --> 00:45:25,013
Αν κάποιος προσπαθούσε να το σκάσει,

739
00:45:26,223 --> 00:45:28,350
ή να κάνει κάτι που δεν επιτρεπόταν,

740
00:45:28,434 --> 00:45:30,477
πυροβολούνταν επί τόπου.

741
00:45:31,145 --> 00:45:35,357
Ήμουν μαζί με άλλους δύο φίλους μου
ως εκείνο το σημείο.

742
00:45:35,441 --> 00:45:41,655
Ορκιστήκαμε ότι θα θυσιαζόμασταν
ο ένας για τον άλλον.

743
00:45:41,739 --> 00:45:43,991
Δεν θα εγκαταλείπαμε ο ένας τον άλλον.

744
00:45:44,074 --> 00:45:47,411
Ήμασταν παιδιά.
Πιστεύαμε ότι γινόταν κάτι τέτοιο.

745
00:45:48,036 --> 00:45:52,207
Ένας από τους τρεις είχε τραυματιστεί
στο γόνατο, είχε γάγγραινα.

746
00:45:52,291 --> 00:45:54,960
Ένας στρατιώτης τον είδε να κουτσαίνει.

747
00:45:55,043 --> 00:45:57,546
Ήρθε και ήθελε να τον πυροβολήσει.

748
00:45:57,629 --> 00:45:59,089
Μπαίνουμε μπροστά του.

749
00:45:59,173 --> 00:46:00,924
Βγάζει το όπλο του και λέει

750
00:46:01,008 --> 00:46:04,052
"Σας δίνω τρία δευτερόλεπτα.
Θα μετρήσω ως το τρία.

751
00:46:04,136 --> 00:46:08,056
Ή θα φύγετε
ή θα πεθάνετε κι οι τρεις σας".

752
00:46:08,599 --> 00:46:13,562
Φαντάζεστε τι απόφαση έπρεπε να πάρουμε
σε τόσο μικρή ηλικία;

753
00:46:13,645 --> 00:46:17,775
Υποσχεθήκαμε ότι θα πεθαίναμε
ο ένας για τον άλλον,

754
00:46:17,858 --> 00:46:21,111
μα δεν τηρήσαμε την υπόσχεση
υπό την απειλή του θανάτου.

755
00:46:21,612 --> 00:46:23,113
Τον αφήσαμε να πεθάνει.

756
00:46:27,409 --> 00:46:31,914
Μετά από δέκα μέρες πορεία,
φτάσαμε στο Νταχάου.

757
00:46:38,837 --> 00:46:44,760
{\an8}Ο ΜΠΙΛ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝ
ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΝΤΑΧΑΟΥ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ

758
00:46:51,642 --> 00:46:52,893
Θεέ μου.

759
00:46:55,187 --> 00:46:56,772
Μετά από 53 χρόνια…

760
00:46:59,983 --> 00:47:01,693
Λες κι ήταν χθες.

761
00:47:08,826 --> 00:47:13,747
Τους έβλεπες εδώ στον δρόμο, ξαπλωμένους,
και δεν έδινες σημασία.

762
00:47:13,831 --> 00:47:17,501
Απλώς περνούσες πάνω απ' τα πτώματα.
Δεν σήμαινε τίποτα.

763
00:47:17,584 --> 00:47:18,836
-Εδώ;
-Ναι.

764
00:47:20,087 --> 00:47:23,423
Ποτέ δεν έμαθα το όνομα κάποιου.

765
00:47:23,507 --> 00:47:25,759
Δεν ήθελα να ξέρω κανέναν.

766
00:47:26,385 --> 00:47:29,471
Σε περίπτωση που κάποια μέρα

767
00:47:29,555 --> 00:47:31,974
κάποιος θα ήξερε αυτό το άτομο

768
00:47:32,724 --> 00:47:36,019
του οποίου τα παπούτσια είχα πάρει
αφότου είχε πεθάνει.

769
00:47:39,147 --> 00:47:43,443
Φαντάσου ότι κάθε πρωί η δουλειά μου ήταν…

770
00:47:43,986 --> 00:47:46,947
Πήγαινα από στρατώνα σε στρατώνα,

771
00:47:47,030 --> 00:47:50,409
έπαιρνα τα πτώματα
και τα πήγαινα στο κρεματόριο.

772
00:47:50,993 --> 00:47:52,786
Είχαμε ένα καροτσάκι.

773
00:47:53,620 --> 00:47:57,708
Θυμάμαι ότι οι Ζοντερκομάντο
που δούλευαν στο κρεματόριο

774
00:47:57,791 --> 00:48:00,294
βγήκαν και άνοιξαν την πύλη.

775
00:48:00,377 --> 00:48:02,462
Το πήραν από δω και το πήγαν μέσα.

776
00:48:02,546 --> 00:48:04,590
Εμείς δεν επιτρεπόταν να μπούμε.

777
00:48:04,673 --> 00:48:08,343
Δεν μιλούσαν για το κρεματόριο,
αλλά εμείς ξέραμε.

778
00:48:09,177 --> 00:48:11,430
Αν μπαίναμε εδώ, δεν θα βγαίναμε ποτέ.

779
00:48:11,513 --> 00:48:13,765
Από εδώ δεν έβγαινες ποτέ.

780
00:48:13,849 --> 00:48:17,936
Γιατί, αν τους άφηναν να δραπετεύσουν,

781
00:48:18,437 --> 00:48:20,147
είχαν μάρτυρες.

782
00:48:20,230 --> 00:48:21,899
Δεν τους άφηναν να φύγουν.

783
00:48:29,781 --> 00:48:30,741
Κοίτα εδώ.

784
00:48:47,424 --> 00:48:50,969
Η απανθρωπιά ενός ανθρώπου
απέναντι σε άλλον

785
00:48:52,137 --> 00:48:53,639
είναι απίστευτη.

786
00:48:55,265 --> 00:48:56,099
Αυτό είναι

787
00:48:57,100 --> 00:49:00,062
το πιο τερατώδες πράγμα
που έχει σκεφτεί άνθρωπος.

788
00:49:02,856 --> 00:49:06,693
Να καις ανθρώπους
για να τους ξεφορτωθείς πιο γρήγορα.

789
00:49:07,986 --> 00:49:09,488
Απίστευτο.

790
00:49:29,549 --> 00:49:32,177
Έχω συγκινηθεί πολύ. Είναι πολύ δύσκολο.

791
00:49:38,934 --> 00:49:40,644
Γιατί επέζησα εγώ;

792
00:49:41,895 --> 00:49:43,563
Γιατί με λυπήθηκε ο Θεός;

793
00:49:48,735 --> 00:49:52,155
Κάποιος άρχισε να φωνάζει "Αμερικανοί!"

794
00:49:52,239 --> 00:49:54,449
Δεν ξέραμε τι εννοούσε.

795
00:49:54,533 --> 00:49:56,535
Έδειχνε προς τον ουρανό.

796
00:49:56,618 --> 00:50:00,163
Τα αεροπλάνα
βγήκαν από τα βουνά, από το πουθενά,

797
00:50:00,664 --> 00:50:03,959
και βομβάρδισαν το κομβόι.

798
00:50:04,042 --> 00:50:06,753
Δεν μας ακούμπησαν. Δεν πάθαμε τίποτα.

799
00:50:07,379 --> 00:50:11,842
Τότε έμαθα για πρώτη φορά
ότι ήταν σε πόλεμο με τις ΗΠΑ.

800
00:50:11,925 --> 00:50:16,555
{\an8}Στις 29 Απριλίου
με διέταξαν να πάω στο Νταχάου.

801
00:50:17,180 --> 00:50:19,725
{\an8}Βασικά, το βράδυ της 28ης.

802
00:50:20,392 --> 00:50:24,771
Μας διέταξαν να πάμε στο Νταχάου
όσο πιο γρήγορα γινόταν.

803
00:50:25,439 --> 00:50:27,357
Δεν ξέραμε τι θα αντιμετωπίζαμε.

804
00:50:27,441 --> 00:50:33,113
{\an8}Νομίζαμε ότι θα πηγαίναμε να καταλάβουμε
ένα στρατιωτικό στρατόπεδο των Γερμανών.

805
00:50:33,196 --> 00:50:36,742
{\an8}Θα το καταλαμβάναμε
μαζί με όσους είχε μέσα.

806
00:50:36,825 --> 00:50:38,994
{\an8}Ήμασταν κοντά στην περιοχή,

807
00:50:39,077 --> 00:50:43,582
{\an8}σε αυτό που ανακαλύψαμε
ότι ήταν στρατόπεδα συγκέντρωσης.

808
00:50:45,042 --> 00:50:48,879
Ξαφνικά, ακούμε πυροβολισμούς
από πολυβόλα.

809
00:50:49,671 --> 00:50:52,507
Η πρώτη μας σκέψη ήταν ότι θα πεθαίναμε.

810
00:50:52,591 --> 00:50:56,136
Μετά είδαμε Αμερικανούς στρατιώτες
να πυροβολούν.

811
00:50:56,219 --> 00:50:59,514
Και μετά οι Γερμανοί στρατιώτες
έρχονταν από εκεί.

812
00:51:00,223 --> 00:51:03,643
Όταν βρέθηκαν εδώ στο κέντρο,
οι Γερμανοί υποχώρησαν.

813
00:51:04,311 --> 00:51:06,897
Αλλά φανταστείτε 32,000 ανθρώπους

814
00:51:06,980 --> 00:51:10,609
να βγαίνουν
από όλους αυτούς τους στρατώνες.

815
00:51:10,692 --> 00:51:12,027
Έξω από το στρατόπεδο,

816
00:51:13,070 --> 00:51:15,030
στις ράγες του τρένου

817
00:51:16,239 --> 00:51:18,241
υπήρχαν 40 βαγόνια, υπολογίζω.

818
00:51:18,742 --> 00:51:21,453
Γεμάτα ως επάνω με πτώματα.

819
00:51:24,164 --> 00:51:28,085
Δεν είχαμε ιδέα
για το τι θα αντιμετωπίζαμε.

820
00:51:29,211 --> 00:51:30,170
Αυτό ήταν

821
00:51:31,671 --> 00:51:32,839
εξωπραγματικό.

822
00:51:34,674 --> 00:51:38,303
Οι περισσότεροι
φορούσαν φανελένιες πιτζάμες.

823
00:51:38,386 --> 00:51:39,554
Μόνο αυτές είχαν.

824
00:51:40,222 --> 00:51:43,809
Με μπλε και λευκές ρίγες.
Φανελένιες πιτζάμες.

825
00:51:44,226 --> 00:51:45,727
Πολλοί ήταν αδύναμοι.

826
00:51:46,603 --> 00:51:49,564
"Αδύναμοι" δεν είναι η σωστή λέξη.

827
00:51:50,941 --> 00:51:52,692
Ήταν αποστεωμένοι.

828
00:51:54,611 --> 00:51:57,072
Κάποιοι φαίνονταν πολύ γερασμένοι.

829
00:51:57,656 --> 00:52:01,034
Τους λέγαμε όρθιους νεκρούς.
Ήταν σκελετωμένοι.

830
00:52:01,868 --> 00:52:03,578
Πρώτα βγήκαν μερικοί,

831
00:52:03,662 --> 00:52:06,039
μετά βγήκαν κι άλλοι πολλοί

832
00:52:06,123 --> 00:52:07,958
κι έρχονταν προς το μέρος μας.

833
00:52:08,041 --> 00:52:10,961
Ήταν λες και συνειδητοποιούσαν…

834
00:52:11,044 --> 00:52:14,256
Συνειδητοποίησαν
ότι εμείς ήμασταν διαφορετικοί.

835
00:52:14,840 --> 00:52:17,884
Ότι εμείς πηγαίναμε να τους βοηθήσουμε.

836
00:52:18,468 --> 00:52:22,931
Οι Αμερικανοί σημάδευαν τους Γερμανούς,
αλλά δεν τους σκότωναν.

837
00:52:23,014 --> 00:52:24,766
Τους άφησαν σε εμάς.

838
00:52:25,350 --> 00:52:29,646
Πιάσαμε καμιά δωδεκαριά
Γερμανούς στρατιώτες

839
00:52:29,729 --> 00:52:33,358
και τους διαλύσαμε, τους κάναμε κομμάτια.

840
00:52:34,734 --> 00:52:37,654
Πιάσαμε έναν Γερμανό συνταγματάρχη.

841
00:52:38,697 --> 00:52:40,866
Γύρισα και του είπα

842
00:52:40,949 --> 00:52:44,536
ότι θα τον στέλναμε στους αξιωματικούς
να του μιλήσουν.

843
00:52:45,662 --> 00:52:47,414
Και με έφτυσε στο πρόσωπο.

844
00:52:48,540 --> 00:52:49,624
Τον σκότωσα.

845
00:52:51,084 --> 00:52:53,879
Λίγο μετά τελείωσε ο πόλεμος.

846
00:52:53,962 --> 00:52:55,630
Αλλά μέχρι τότε,

847
00:52:55,714 --> 00:52:58,758
θα εμποδίζαμε τη Γερμανία
να έχει την ευκαιρία

848
00:52:58,842 --> 00:53:01,636
να ξανακάνει κάτι τέτοιο σε οποιονδήποτε.

849
00:53:02,679 --> 00:53:05,682
Έχω δει πολλές φρικτές σκηνές

850
00:53:06,183 --> 00:53:10,187
στα δύο χρόνια μου
στην Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία,

851
00:53:10,770 --> 00:53:13,648
αλλά ό,τι χειρότερο έχω δει ποτέ

852
00:53:13,732 --> 00:53:16,026
ήταν οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος.

853
00:53:23,575 --> 00:53:25,202
Αυτό είναι κάτι που…

854
00:53:26,745 --> 00:53:28,622
Ακόμα δεν μπορώ να το ξεχάσω.

855
00:53:32,834 --> 00:53:37,380
{\an8}ΝΤΑΧΑΟΥ

856
00:53:41,176 --> 00:53:46,973
{\an8}ΜΠΕΡΓΚΕΝ-ΜΠΕΛΣΕΝ

857
00:53:55,690 --> 00:54:02,364
{\an8}ΑΟΥΣΒΙΤΣ

858
00:54:11,498 --> 00:54:14,751
{\an8}ΜΠΟΥΧΕΝΒΑΛΝΤ

859
00:54:16,878 --> 00:54:18,964
{\an8}ΟΡΝΤΡΟΥΦ

860
00:54:21,091 --> 00:54:25,762
{\an8}ΜΑΪΝΤΑΝΕΚ

861
00:54:28,640 --> 00:54:34,396
{\an8}ΝΟΡΝΤΧΑΟΥΖΕΝ

862
00:54:38,233 --> 00:54:41,903
{\an8}ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ

863
00:54:54,833 --> 00:54:57,210
Δεν ήμουν νέος πια.

864
00:54:57,752 --> 00:54:59,170
Ήμουν πολύ γέρος.

865
00:54:59,963 --> 00:55:02,841
Ήμουν 16 ετών, αλλά είχα γεράσει.

866
00:55:02,924 --> 00:55:06,720
Η επιστροφή στην ελευθερία
ήταν πολύ δύσκολη.

867
00:55:07,637 --> 00:55:11,433
Δεν ξέραμε
πώς να συμφιλιωθούμε με τον έξω κόσμο

868
00:55:11,516 --> 00:55:12,892
που δεν μας ήθελε.

869
00:55:12,976 --> 00:55:14,394
Και δεν ξέραμε…

870
00:55:17,230 --> 00:55:20,191
ποιον θα βρίσκαμε και ποιον όχι.

871
00:55:20,859 --> 00:55:22,610
Δεν ήξεραν τι να μας κάνουν.

872
00:55:22,694 --> 00:55:26,948
Μας έβαλαν
σε ένα στρατόπεδο εκτοπισμένων ατόμων.

873
00:55:27,532 --> 00:55:31,161
Το πιο κοντινό από εκεί που ήμουν
ήταν στην Αυστρία.

874
00:55:31,745 --> 00:55:35,915
Όλοι οι επιζώντες
που δεν είχαν πού αλλού να πάνε

875
00:55:35,999 --> 00:55:37,375
ήταν στο στρατόπεδο.

876
00:55:37,917 --> 00:55:41,087
Ήταν άλλο ένα στρατόπεδο, αλλά ελεύθερο.

877
00:55:43,465 --> 00:55:47,802
Αφού ο Σοβιετικός Στρατός
απελευθέρωσε τη Βουδαπέστη,

878
00:55:47,886 --> 00:55:51,598
κι έγινα πάλι ελεύθερος άνθρωπος,

879
00:55:51,681 --> 00:55:53,683
δεν ήξερα για μήνες

880
00:55:54,267 --> 00:55:58,730
αν θα επέστρεφε η μητέρα μου
ή άλλα μέλη της οικογένειάς μου.

881
00:56:02,525 --> 00:56:06,154
Ήλπιζα ότι, αν επέστρεφα στο Άουσβιτς,

882
00:56:06,237 --> 00:56:08,531
θα έκλεινα αυτό το κεφάλαιο.

883
00:56:10,283 --> 00:56:14,162
{\an8}Σοκαρίστηκα όταν έμαθα

884
00:56:14,746 --> 00:56:19,250
ότι αυτό οδήγησε σε νέες ερωτήσεις
και νέες αμφιβολίες.

885
00:56:21,753 --> 00:56:26,091
Θα ήθελα να μάθω για την οικογένειά μου.

886
00:56:26,174 --> 00:56:30,387
Αναζητά πληροφορίες
για την οικογένειά της και την ίδια.

887
00:56:34,224 --> 00:56:35,975
Το όνομά σας;

888
00:56:36,059 --> 00:56:38,395
Ρενέ. Ρ-ε-ν-έ.

889
00:56:39,938 --> 00:56:43,400
Είναι η πρώτη φορά που αποφάσισα

890
00:56:44,526 --> 00:56:47,153
να βρω κάποιο αρχείο
για την οικογένειά μου.

891
00:56:50,657 --> 00:56:54,452
Και η αδερφή μου λεγόταν Κλάρα.

892
00:57:08,216 --> 00:57:09,717
Βρήκατε κάτι;

893
00:57:10,593 --> 00:57:15,515
Ναι, κάτι βρήκα.
Μπορούμε να το δούμε μαζί.

894
00:57:31,156 --> 00:57:33,533
Να βάζετε τις κάρτες έτσι.

895
00:57:46,296 --> 00:57:49,048
Η Κλάρα. Η αδερφή μου.

896
00:57:53,136 --> 00:57:57,474
Βρήκα αρχεία της αδερφής μου,
του πατέρα μου

897
00:57:58,141 --> 00:57:59,476
και δικά μου.

898
00:57:59,559 --> 00:58:01,478
Όταν ρώτησα για τη μητέρα μου…

899
00:58:03,480 --> 00:58:05,940
η αρχειοφύλακας, η ιστορικός, μου είπε

900
00:58:06,024 --> 00:58:09,694
ότι για αυτούς που πήραν
από τον σιδηροδρομικό σταθμό

901
00:58:09,777 --> 00:58:11,446
και τους σκότωσαν αμέσως

902
00:58:11,529 --> 00:58:13,323
δεν υπάρχουν αρχεία.

903
00:58:14,240 --> 00:58:20,205
Πάρτε αυτό, πηγαίνετε επάνω στο Αρχείο
και χτυπήστε το κουδούνι.

904
00:58:24,876 --> 00:58:26,920
Ευχαριστούμε.

905
00:58:32,175 --> 00:58:37,055
Είναι εξέταση αίματος ή κάτι ιατρικό.

906
00:58:37,138 --> 00:58:39,516
Ανήκει στην Κλάρα Γουάινφελντ.

907
00:58:39,599 --> 00:58:42,810
Ανακάλυψα ότι έκαναν πειράματα
στην αδερφή μου,

908
00:58:42,894 --> 00:58:46,856
ότι της έκαναν κάτι εξετάσεις αίματος.

909
00:58:46,940 --> 00:58:48,900
Και τι σημαίνει αυτό εδώ;

910
00:58:51,819 --> 00:58:53,905
Και είπε "Αλήθεια, δεν ξέρω".

911
00:58:53,988 --> 00:58:55,907
Είπε "Δεν με ρώτησε ποτέ κανείς.

912
00:58:55,990 --> 00:58:59,869
Αλλά κάποιος δρ Μουντς
ήταν ο επικεφαλής της κλινικής

913
00:58:59,953 --> 00:59:01,329
και ζει ακόμα".

914
00:59:01,412 --> 00:59:05,291
Και μετά ανακάλυψα
ότι θα του παίρνατε συνέντευξη

915
00:59:05,375 --> 00:59:07,293
κι ότι ίσως έχω μια ευκαιρία

916
00:59:07,377 --> 00:59:10,380
να ρωτήσω εκείνον
τι σημαίνουν αυτά τα σύμβολα.

917
00:59:11,130 --> 00:59:18,012
Η αδερφή μου, η Κλάρα,
πέθανε στο Άουσβιτς.

918
00:59:18,721 --> 00:59:24,477
Πήρα αυτά τα έγγραφα πρόσφατα
από το Άουσβιτς.

919
00:59:26,688 --> 00:59:29,941
Μπορείτε να μου εξηγήσετε αυτά τα έγγραφα;

920
00:59:30,024 --> 00:59:31,150
Θα προσπαθήσω.

921
00:59:33,361 --> 00:59:35,738
Θα μου πείτε τι είναι αυτό;

922
00:59:39,617 --> 00:59:41,786
Τίποτα σημαντικό, όχι.

923
00:59:43,788 --> 00:59:46,374
Τι πειράματα ήταν αυτά;

924
00:59:46,916 --> 00:59:49,752
Δεν είναι τίποτα. Όλα είναι καλά.

925
00:59:50,670 --> 00:59:55,550
Γιατί πέθανε;

926
00:59:55,633 --> 00:59:57,010
"Κλινικό Ίδρυμα".

927
00:59:57,594 --> 00:59:58,928
Η κλινική μου είναι.

928
01:00:02,515 --> 01:00:03,766
Όντως πέθανε.

929
01:00:06,227 --> 01:00:10,148
Πότε εισήχθη; Πόσο έμεινε;

930
01:00:11,566 --> 01:00:12,400
Έξι μήνες.

931
01:00:13,067 --> 01:00:15,862
-Έξι μήνες.
-Ναι, έξι μήνες.

932
01:00:15,945 --> 01:00:17,030
Και μετά πέθανε.

933
01:00:18,906 --> 01:00:20,742
Είναι φυσιολογικό διάστημα.

934
01:00:21,659 --> 01:00:23,494
Καταλαβαίνετε;

935
01:00:23,578 --> 01:00:27,206
Ήσασταν κι εσείς στο Άουσβιτς;

936
01:00:27,707 --> 01:00:28,916
Άρα, καταλαβαίνετε.

937
01:00:29,000 --> 01:00:31,961
Προσπάθησα να είμαι πολιτισμένη,

938
01:00:32,629 --> 01:00:35,173
αλλά εκείνος ήταν όλο υπεκφυγές.

939
01:00:35,256 --> 01:00:37,925
Κι εγώ θύμωσα πολύ.

940
01:00:38,718 --> 01:00:43,723
Σκεφτόμουν ότι χιλιάδες άνθρωποι
πέθαναν στην κλινική του.

941
01:00:43,806 --> 01:00:45,600
{\an8}ΚΛΑΡΑ ΓΟΥΑΪΝΦΕΛΝΤ - 1943

942
01:00:45,683 --> 01:00:49,812
{\an8}Θα γυρίσω στο Κρεματόριο V,

943
01:00:49,896 --> 01:00:53,274
γιατί είμαι σίγουρη
ότι εκεί πήγαν τη μητέρα μου.

944
01:00:54,233 --> 01:00:56,152
{\an8}Θα ανάψω μερικά κεριά.

945
01:00:56,986 --> 01:01:00,073
{\an8}Και ξέρω ότι δεν θα ξανάρθω άλλη φορά.

946
01:01:04,994 --> 01:01:05,912
Και τώρα,

947
01:01:06,871 --> 01:01:08,998
πολύ πρόσφατα,

948
01:01:09,582 --> 01:01:13,211
έλαβα ένα γράμμα από το Μπέργκεν-Μπέλσεν.

949
01:01:14,045 --> 01:01:16,464
Έλεγε ότι δεν έχουν κάποια Ίντιθ Λοκ.

950
01:01:16,964 --> 01:01:18,758
Έψαξαν στα βιβλία τους.

951
01:01:18,841 --> 01:01:21,636
Αλλά βρήκαν μια Ίντιθ Σβαρτς.

952
01:01:22,303 --> 01:01:24,514
Και κάποια στιγμή θυμήθηκα

953
01:01:25,014 --> 01:01:28,101
ότι η αδερφή μου, η Ίντιθ, αποφάσισε

954
01:01:28,601 --> 01:01:31,020
να χρησιμοποιεί το όνομα της μητέρας μου.

955
01:01:31,104 --> 01:01:32,397
Το είχα ξεχάσει.

956
01:01:32,480 --> 01:01:36,025
Και όλα αυτά τα χρόνια,
εγώ έψαχνα την Ίντιθ Λοκ.

957
01:01:36,901 --> 01:01:40,154
-Θα μου βρείτε τα ουγγρικά…
-Ουγγρικά;

958
01:01:41,614 --> 01:01:44,033
Ας το βρούμε. Εντάξει.

959
01:01:45,159 --> 01:01:46,994
Δεν είναι με αλφαβητική σειρά.

960
01:01:50,998 --> 01:01:53,501
ΣΒΑΡΤΣ ΙΝΤΙΘ

961
01:02:00,717 --> 01:02:04,679
{\an8}Η ΑΛΙΣ ΣΤΟ ΜΠΕΡΓΚΕΝ-ΜΠΕΛΣΕΝ
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

962
01:02:04,762 --> 01:02:07,056
{\an8}Επέστρεψα στο Μπέργκεν-Μπέλσεν.

963
01:02:07,140 --> 01:02:12,395
Θέλω να πούμε μια προσευχή
με τον άντρα μου και τα παιδιά μου,

964
01:02:13,229 --> 01:02:18,443
γιατί θα θάψουμε συμβολικά την Ίντιθ.

965
01:02:19,026 --> 01:02:21,696
Αυτό είναι το νεκροταφείο όπου θάφτηκαν

966
01:02:22,196 --> 01:02:25,825
όσοι ήρθαν μετά την απελευθέρωση
στα στρατιωτικά συγκροτήματα.

967
01:02:26,325 --> 01:02:28,494
Βρήκαμε το όνομα της αδερφής σας.

968
01:02:29,537 --> 01:02:30,580
Πέθανε εδώ.

969
01:02:30,663 --> 01:02:33,499
Στις 2 Ιουνίου 1945, πιστεύουμε.

970
01:02:35,710 --> 01:02:39,297
Όσοι πέθαναν εκείνες τις μέρες
θάφτηκαν εδώ,

971
01:02:39,380 --> 01:02:41,132
ο ένας πλάι στον άλλον.

972
01:02:47,513 --> 01:02:51,184
Σήμερα είναι η πιο ξεχωριστή μέρα
της ζωής μου.

973
01:02:52,143 --> 01:02:54,270
Επιτέλους, η αναζήτηση τελείωσε.

974
01:02:55,521 --> 01:02:59,400
Και πλέον ξέρουμε τι συνέβη
και πότε συνέβη.

975
01:03:02,153 --> 01:03:05,114
Έφερα το βιβλίο προσευχών της μητέρας μου.

976
01:03:05,615 --> 01:03:07,950
Και εδώ θα πούμε για σένα

977
01:03:08,034 --> 01:03:10,870
τις παραδοσιακές προσευχές

978
01:03:10,953 --> 01:03:13,498
και θα ανάψουμε αυτό το κερί
στη μνήμη σου.

979
01:03:14,499 --> 01:03:16,334
Και θα σε θυμόμαστε

980
01:03:17,710 --> 01:03:18,711
για πάντα,

981
01:03:19,796 --> 01:03:21,172
για όσο ζούμε.

982
01:04:14,350 --> 01:04:17,436
Υπάρχουν πολλοί σαν εμένα εκεί έξω

983
01:04:18,020 --> 01:04:19,689
που ακόμα ψάχνουν.

984
01:04:21,190 --> 01:04:24,485
Γιατί για εμάς

985
01:04:25,319 --> 01:04:27,822
η απελευθέρωση δεν ήταν η τελευταία μέρα.

986
01:04:37,290 --> 01:04:40,167
Με ενημέρωσαν ότι είχα επιλεγεί

987
01:04:40,251 --> 01:04:42,253
για να λάβω ακαδημαϊκή υποτροφία

988
01:04:42,336 --> 01:04:45,673
για το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον,
στην πόλη "Σιτλ".

989
01:04:46,257 --> 01:04:49,760
Κανείς δεν μου είπε
ότι κανονικά προφέρεται "Σιάτλ".

990
01:04:50,428 --> 01:04:54,098
Είχα ένα εισιτήριο
για το <i>SS Marine Falcon.</i>

991
01:04:54,974 --> 01:04:56,726
Πήγα στην κουκέτα Β-20,

992
01:04:57,351 --> 01:05:00,313
άφησα κάτω το σακίδιο μου
και κάλεσαν για "φαΐ".

993
01:05:00,396 --> 01:05:02,231
Δεν ήξερα τι θα πει "φαΐ".

994
01:05:02,315 --> 01:05:04,734
Δεν το ήξερα ως λέξη στα Αγγλικά.

995
01:05:04,817 --> 01:05:08,654
Μπήκα στην ουρά για φαΐ.
Είχαμε τεράστιους μεταλλικούς δίσκους.

996
01:05:08,738 --> 01:05:14,118
Τότε ήταν ακόμα η περίοδος
που το μυαλό μου το απασχολούσε η πείνα.

997
01:05:14,869 --> 01:05:18,247
Κι αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι
έβαλαν τόσα υπέροχα πράγματα

998
01:05:18,331 --> 01:05:19,582
στον μεταλλικό δίσκο.

999
01:05:19,665 --> 01:05:21,250
Στο τέλος της ουράς,

1000
01:05:21,834 --> 01:05:25,838
υπήρχε ένα τεράστιο ψάθινο καλάθι
με πορτοκάλια.

1001
01:05:26,339 --> 01:05:29,133
Κι ένα τεράστιο ψάθινο καλάθι με μπανάνες.

1002
01:05:29,216 --> 01:05:33,137
Η μητέρα μου με έμαθε να κάνω το σωστό.
Δεν ήξερα ποιο ήταν.

1003
01:05:33,220 --> 01:05:35,181
Είδα έναν τεράστιο ναύτη

1004
01:05:35,264 --> 01:05:38,142
και τον ρώτησα "Να πάρω μπανάνα;

1005
01:05:38,643 --> 01:05:40,144
Ή να πάρω πορτοκάλι;"

1006
01:05:41,020 --> 01:05:45,650
Μου είπε "Φίλε μου, φάε όσες μπανάνες
και όσα πορτοκάλια θέλεις".

1007
01:05:46,150 --> 01:05:48,277
Κατάλαβα ότι ήμουν στον παράδεισο.

1008
01:05:49,320 --> 01:05:53,950
Αγαπούσα την πόλη μου
και τη βλέπω γραφική και χαρούμενη.

1009
01:05:55,368 --> 01:05:57,954
Σκοπεύω να πάω εκεί για πρώτη φορά

1010
01:05:58,037 --> 01:06:00,414
απ' όταν έφυγα το 1944.

1011
01:06:00,498 --> 01:06:02,583
Κοίτα την πινακίδα, Ρόμπιν.

1012
01:06:02,667 --> 01:06:04,418
Γράφει "Πόλενα" στα Ρωσικά.

1013
01:06:04,919 --> 01:06:05,795
Είδες;

1014
01:06:07,088 --> 01:06:09,090
Το ποτάμι είναι στα δεξιά.

1015
01:06:09,173 --> 01:06:11,300
Ερχόμασταν για μπάνιο εδώ…

1016
01:06:11,384 --> 01:06:14,887
Ελπίζω να βρω
μερικά απ' τα άτομα που ήξερα

1017
01:06:14,971 --> 01:06:16,472
πριν από το Ολοκαύτωμα.

1018
01:06:17,515 --> 01:06:20,101
{\an8}Και ίσως να τους μιλήσω.

1019
01:06:20,184 --> 01:06:22,561
{\an8}-Μανιτάρια στο βάζο. Βλέπεις;
-Ναι.

1020
01:06:24,981 --> 01:06:29,110
Ίσως μου πουν για όσα έγιναν
όσο δεν ήμασταν εκεί.

1021
01:06:44,083 --> 01:06:47,753
Μία γυναίκα, η Μαρίσκα,
θυμήθηκε τους παππούδες μου,

1022
01:06:47,837 --> 01:06:50,798
τον πατέρα μου, τη μητέρα μου κι εμένα.

1023
01:06:50,881 --> 01:06:53,926
Ξαφνιάστηκα πολύ που με θυμήθηκε.

1024
01:06:55,803 --> 01:07:00,099
Φοβόμουν πολύ ότι ο κόσμος
θα ήταν εχθρικός απέναντί μου,

1025
01:07:00,182 --> 01:07:05,813
ότι θα με κατηγορούσαν
ότι γύρισα για να τους πάρω κάτι.

1026
01:07:06,856 --> 01:07:10,026
Με ρώτησαν με πολύ ωραίο τρόπο

1027
01:07:10,109 --> 01:07:13,029
αν σκοπεύω να πάρω το κτήμα μου

1028
01:07:13,112 --> 01:07:15,239
και αν θα πάω να ζήσω εκεί.

1029
01:07:15,322 --> 01:07:16,824
Τους είπα όχι.

1030
01:07:16,907 --> 01:07:21,078
Θέλω απλώς να ξέρουν τα παιδιά μου
από πού προέρχομαι

1031
01:07:21,162 --> 01:07:25,291
και ήθελα να δω την πόλη μου
γι' άλλη μία φορά πριν πεθάνω.

1032
01:07:30,963 --> 01:07:33,507
Γύρισα στην πόλη μου

1033
01:07:34,258 --> 01:07:37,303
{\an8}με τη δική μου οικογένεια,
με το δικό μου παιδί.

1034
01:07:37,970 --> 01:07:41,432
{\an8}Της έδειξα αυτήν την πανέμορφη πόλη που…

1035
01:07:42,141 --> 01:07:46,645
Όπου κι αν πηγαίναμε,
η λέξη "Εβραίος" δεν υπήρχε πια.

1036
01:07:46,729 --> 01:07:49,815
Αυτό το κτήριο
ήταν το εβραϊκό κοινοτικό κέντρο.

1037
01:07:50,357 --> 01:07:53,569
Ήθελα να πάω στον εβραϊκό ναό,

1038
01:07:53,652 --> 01:07:56,989
που ήταν μια πανέμορφη συναγωγή.

1039
01:07:59,325 --> 01:08:01,535
Κοίτα πώς το άφησαν…

1040
01:08:01,619 --> 01:08:03,370
Θεέ μου.

1041
01:08:03,454 --> 01:08:06,665
Δεν έχεις ιδέα
τι έκαναν σ' αυτήν την πόλη.

1042
01:08:06,749 --> 01:08:09,085
Είναι απίστευτο.

1043
01:08:09,168 --> 01:08:11,212
Πήγαμε στον ναό

1044
01:08:11,754 --> 01:08:15,549
και εκεί συνάντησα έναν Εβραίο άντρα.

1045
01:08:15,633 --> 01:08:17,676
Ήταν και εκείνος στο Άουσβιτς.

1046
01:08:18,260 --> 01:08:20,554
Γεια σας. Μιλάτε Ουγγρικά;

1047
01:08:21,639 --> 01:08:24,308
Καλημέρα. Είστε από δω;

1048
01:08:24,391 --> 01:08:28,521
Γεννήθηκα εδώ το 1928.

1049
01:08:28,604 --> 01:08:30,815
Η οικογένειά μου λέγεται Γουάινφελντ.

1050
01:08:30,898 --> 01:08:31,732
Γουάινφελντ;

1051
01:08:31,816 --> 01:08:38,572
Ο πατέρας μου
είχε ένα μαγαζί στο Κόμπλερς Λέιν.

1052
01:08:38,656 --> 01:08:41,408
Φυσικά, η μητέρα μου ερχόταν στον ναό.

1053
01:08:41,492 --> 01:08:45,204
Είχα το Μπαρ Μίτσβα μου εδώ,
όταν έκλεισα τα 13, το 1931.

1054
01:08:45,704 --> 01:08:48,290
Και γιατί μείνατε εδώ;

1055
01:08:48,374 --> 01:08:53,963
Γύρισα από το Άουσβιτς

1056
01:08:54,964 --> 01:08:56,882
στις 6 Ιουνίου 1945.

1057
01:08:57,716 --> 01:09:01,053
Λίγες μέρες αργότερα, τα σύνορα έκλεισαν.

1058
01:09:01,137 --> 01:09:03,806
Έπειτα, μας ξενάγησε στον ναό

1059
01:09:03,889 --> 01:09:08,227
και μας εξήγησε
ότι δεν είναι πια εβραϊκός ναός.

1060
01:09:08,310 --> 01:09:12,022
{\an8}Παλιά υπήρχαν Άστρα του Δαβίδ εδώ.

1061
01:09:12,106 --> 01:09:14,108
{\an8}Τι τα έκαναν;

1062
01:09:14,191 --> 01:09:17,820
{\an8}Το έκαναν αίθουσα συναυλιών.

1063
01:09:17,903 --> 01:09:22,283
{\an8}Τα αφαίρεσαν όλα.

1064
01:09:22,366 --> 01:09:24,952
Πόνεσα πολύ όταν είδα

1065
01:09:25,578 --> 01:09:27,496
ότι αυτό το ιερό μέρος

1066
01:09:27,580 --> 01:09:32,710
είχε μεταμορφωθεί σε μέρος ψυχαγωγίας.

1067
01:09:34,712 --> 01:09:38,716
{\an8}Το πιο δύσκολο
ήταν όταν πήγα στο σπίτι μου.

1068
01:09:38,799 --> 01:09:40,676
Θεέ μου!

1069
01:09:43,762 --> 01:09:49,351
Αυτή είναι η πρωτότυπη πύλη.

1070
01:09:49,935 --> 01:09:50,853
Η είσοδος.

1071
01:09:50,936 --> 01:09:52,771
Η είσοδος, ναι.

1072
01:09:54,690 --> 01:09:56,233
Ήταν παραμελημένο.

1073
01:09:57,067 --> 01:10:01,697
Αυτό το πανέμορφο σπίτι
που φρόντιζε πάντα ο πατέρας μου.

1074
01:10:01,780 --> 01:10:05,367
Όλα γύρω του ήταν πάντα προσεγμένα.

1075
01:10:06,702 --> 01:10:08,412
-Είναι κλειδωμένη.
-Όχι.

1076
01:10:08,495 --> 01:10:09,705
Όχι, δεν είναι.

1077
01:10:09,788 --> 01:10:11,957
-Απλώς δεν ανοίγει.
-Κάνε στην άκρη.

1078
01:10:12,041 --> 01:10:14,418
Δεν ανοίγει.

1079
01:10:14,501 --> 01:10:18,380
Εκείνη τη στιγμή,
ευχήθηκα να μην το είχα δει.

1080
01:10:29,183 --> 01:10:30,935
Ένας γείτονας,

1081
01:10:31,435 --> 01:10:34,897
που ήταν μικρό παιδί όταν μας πήραν,

1082
01:10:34,980 --> 01:10:36,232
ήταν ακόμα εκεί.

1083
01:10:37,858 --> 01:10:40,945
Δόξα τω Θεώ που είσαι ακόμα ζωντανή.

1084
01:10:45,032 --> 01:10:49,370
Σου λέω,
ακόμα τα θυμάμαι όλα όπως ήταν παλιά.

1085
01:10:49,453 --> 01:10:52,331
Τώρα είναι παντρεμένος με μια Ρωσίδα

1086
01:10:52,414 --> 01:10:54,333
που ήταν πολύ συμπονετική.

1087
01:10:54,416 --> 01:10:56,752
Το σπίτι σου…

1088
01:10:57,294 --> 01:11:01,006
Πώς γίνεται να παίρνεις το σπίτι κάποιου;

1089
01:11:01,090 --> 01:11:05,719
Πολλά μπορούμε να πούμε,
αλλά ξέρεις τι λένε.

1090
01:11:05,803 --> 01:11:08,222
Κι οι τοίχοι έχουν αυτιά.

1091
01:11:08,305 --> 01:11:10,307
Φοβόταν να μου πει

1092
01:11:10,808 --> 01:11:13,435
τι έγινε στ' αλήθεια αφού φύγαμε.

1093
01:11:14,895 --> 01:11:21,610
Πες μου, το συζητούσατε καθόλου
αφού μας πήραν;

1094
01:11:21,694 --> 01:11:25,155
Λυπόμαστε πολύ για την Κλάρα.

1095
01:11:25,239 --> 01:11:28,492
Ακούσαμε ότι πέθανε στον δρόμο.

1096
01:11:28,575 --> 01:11:33,038
Όχι. Εκεί πέρα πέθανε.

1097
01:11:33,122 --> 01:11:34,248
Η καημένη.

1098
01:11:35,416 --> 01:11:38,210
Το έχω δει μόνο στις ταινίες.

1099
01:11:38,836 --> 01:11:42,965
Αλήθεια έκαιγαν ανθρώπους έτσι;

1100
01:11:43,048 --> 01:11:46,385
Δυστυχώς, πολύ χειρότερα
από ό,τι δείχνουν στις ταινίες.

1101
01:11:47,052 --> 01:11:49,430
Εκείνη τη στιγμή, ένιωσα πολύ τυχερή

1102
01:11:49,513 --> 01:11:54,310
που εγώ είχα την ευκαιρία
να γυρίσω στις ΗΠΑ, στο σπίτι μου.

1103
01:11:57,479 --> 01:12:01,817
Έσωσα τα διαμάντια ως το τέλος,
παρά τα όσα έγιναν.

1104
01:12:02,401 --> 01:12:04,194
{\an8}Όταν απελευθερώθηκα,

1105
01:12:04,278 --> 01:12:07,656
{\an8}δεν μιλούσα για το Ολοκαύτωμα,

1106
01:12:07,740 --> 01:12:12,077
αλλά πήρα τα διαμάντια και τα έβαλα
σε ένα μενταγιόν σε σχήμα δακρύου,

1107
01:12:12,161 --> 01:12:15,039
επειδή έκλαιγα πολύ όποτε τα έσωζα.

1108
01:12:15,122 --> 01:12:18,667
Ένιωσα ότι το δάκρυ
είναι κατάλληλο σχήμα γι' αυτό.

1109
01:12:19,335 --> 01:12:20,753
Είπα στα παιδιά μου

1110
01:12:20,836 --> 01:12:24,381
ότι τα διαμάντια πρέπει να κληροδοτούνται
από γενιά σε γενιά

1111
01:12:24,465 --> 01:12:28,260
μέχρι το πρώτο κορίτσι της οικογένειας,
για πάντα.

1112
01:12:28,344 --> 01:12:29,595
Το δοκίμασα.

1113
01:12:31,847 --> 01:12:35,392
Μπορείτε να δείτε
τα διαφορετικά σχήματα και κοψίματα.

1114
01:12:35,893 --> 01:12:38,312
Είναι το μόνο πράγμα

1115
01:12:39,646 --> 01:12:42,149
που κρατάω από τη μητέρα μου.

1116
01:12:45,944 --> 01:12:48,155
Εντάξει. Δεν ξέρω τι σκέφτεστε για…

1117
01:12:48,238 --> 01:12:52,659
Ούτε εγώ δεν μπορώ να πιστέψω
τη ζωή μου σήμερα.

1118
01:12:54,870 --> 01:12:58,957
Με εξέλεξαν οι ψηφοφόροι μου
στην Καλιφόρνια,

1119
01:12:59,041 --> 01:13:01,251
περίπου 600,000 άνθρωποι,

1120
01:13:01,835 --> 01:13:03,045
επί εννιά φορές.

1121
01:13:03,712 --> 01:13:05,422
Μοιάζει με όνειρο.

1122
01:13:05,506 --> 01:13:06,924
Μου δίνει

1123
01:13:07,716 --> 01:13:10,719
μια απίστευτη αίσθηση ευθύνης.

1124
01:13:11,303 --> 01:13:13,931
{\an8}Ως ο μοναδικός επιζών του Ολοκαυτώματος

1125
01:13:14,014 --> 01:13:16,934
{\an8}που εξελέγη ποτέ στο Κογκρέσο των ΗΠΑ,

1126
01:13:17,643 --> 01:13:20,229
{\an8}μιλώ εκ μέρους των συναδέλφων μου,

1127
01:13:20,312 --> 01:13:22,564
{\an8}Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών,

1128
01:13:23,315 --> 01:13:27,945
{\an8}κι εκφράζω την οργή μας
για τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις…

1129
01:13:28,028 --> 01:13:32,199
{\an8}Το επίκεντρο της ζωής μου, προφανώς,
είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα.

1130
01:13:33,033 --> 01:13:35,744
Είμαι πεπεισμένος ότι αυτός είναι ο δρόμος

1131
01:13:36,537 --> 01:13:38,288
για έναν πολιτισμένο κόσμο.

1132
01:13:39,456 --> 01:13:43,085
Με τη σύζυγό μου, την Ανέτ,
γνωριζόμαστε όλη μας τη ζωή.

1133
01:13:43,627 --> 01:13:47,131
Μεγαλώσαμε από παιδιά στη Βουδαπέστη.

1134
01:13:48,257 --> 01:13:51,093
Είμαστε παντρεμένοι εδώ και 42 χρόνια.

1135
01:13:52,344 --> 01:13:54,138
Έχουμε δύο κόρες

1136
01:13:54,847 --> 01:13:57,516
που από νωρίς ήρθαν και μας είπαν

1137
01:13:57,599 --> 01:14:02,771
ότι σχεδιάζουν ένα ξεχωριστό δώρο
για τους γονείς τους.

1138
01:14:04,481 --> 01:14:06,900
Μιας κι είχαμε χάσει τις οικογένειές μας,

1139
01:14:06,984 --> 01:14:08,944
θα μας χάριζαν πολλούς απογόνους.

1140
01:14:10,237 --> 01:14:15,534
Έχουμε την ευλογία
να χαιρόμαστε 17 υπέροχα εγγόνια.

1141
01:14:16,243 --> 01:14:18,495
Είναι το επίκεντρο της ζωής μας.

1142
01:14:22,624 --> 01:14:25,127
Θα ήθελα να γίνω γνωστή

1143
01:14:25,210 --> 01:14:27,754
ως εκπαιδευτικός του Ολοκαυτώματος.

1144
01:14:28,338 --> 01:14:31,300
Πήγα στο Μουσείο της Ανοχής.

1145
01:14:31,383 --> 01:14:34,178
Είμαι η ιδρύτρια του προγράμματος δράσεων.

1146
01:14:34,887 --> 01:14:40,184
Και μιλάω σε ομάδες
που έρχονται στο Μουσείο.

1147
01:14:40,684 --> 01:14:42,019
…γεννήθηκε.

1148
01:14:42,102 --> 01:14:44,521
Ξέρετε, όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο,

1149
01:14:44,605 --> 01:14:48,942
σχεδόν αρχίζεις να πιστεύεις
ότι έκανες κάτι λάθος.

1150
01:14:49,026 --> 01:14:50,944
Γιατί μου το έκαναν αυτό;

1151
01:14:51,028 --> 01:14:54,448
Νιώθω ότι είναι καθήκον μου

1152
01:14:55,532 --> 01:15:00,078
να ενημερώσω τον κόσμο
για το τι συνέβη εκείνη την εποχή.

1153
01:15:00,829 --> 01:15:03,624
Πάντα ένιωθα
ότι η γλώσσα μου είναι ανεπαρκής.

1154
01:15:05,000 --> 01:15:10,714
Κι ότι, αν ήθελα να μιλήσω
για τις εμπειρίες μου,

1155
01:15:10,797 --> 01:15:14,384
πρέπει να μιλήσω μέσα από κάτι άλλο.

1156
01:15:15,135 --> 01:15:16,637
Έτσι, βρήκα την τέχνη.

1157
01:15:17,179 --> 01:15:19,431
Επειδή η τέχνη είναι υπερβατική.

1158
01:15:19,515 --> 01:15:21,266
Ξεπερνά τις λέξεις.

1159
01:15:23,435 --> 01:15:26,688
Ήθελα η επιφάνεια να έχει πολλά επίπεδα.

1160
01:15:26,772 --> 01:15:29,316
Να μοιάζει με κομματιασμένο τοίχο,

1161
01:15:29,900 --> 01:15:34,154
σαν να έχει καλυφθεί με χθεσινές ειδήσεις.

1162
01:15:34,238 --> 01:15:36,782
Ο κόσμος θέλει να ξεχάσει το παρελθόν.

1163
01:15:36,865 --> 01:15:39,618
Ο κόσμος θέλει να ξεχάσει το Ολοκαύτωμα.

1164
01:15:40,118 --> 01:15:42,871
Αυτό που με κρατά ζωντανή

1165
01:15:44,331 --> 01:15:45,707
είναι η οικογένεια

1166
01:15:46,792 --> 01:15:49,169
που δημιουργήσαμε με τον σύζυγό μου.

1167
01:15:50,254 --> 01:15:51,713
Τα εγγόνια μου.

1168
01:15:52,673 --> 01:15:54,341
Τρία υπέροχα παιδιά.

1169
01:15:55,008 --> 01:15:56,510
Δύο απ' αυτούς ραβίνοι.

1170
01:15:57,219 --> 01:15:59,263
Και η πανέμορφη κόρη μου.

1171
01:15:59,763 --> 01:16:03,725
Μου μαθαίνει κάθε μέρα
τι έχει σημασία στη ζωή.

1172
01:16:05,811 --> 01:16:09,523
Και ο άντρας μου, που προέρχεται
από τέσσερις γενιές Ισραηλινών.

1173
01:16:10,023 --> 01:16:12,067
Ένας τόσο αβρός άνθρωπος.

1174
01:16:12,150 --> 01:16:15,487
Με βοήθησε να φτιάξω μια ζωή.

1175
01:16:16,530 --> 01:16:19,741
Αυτός ο πίνακας λέει "Arbeit Macht Frei".

1176
01:16:20,242 --> 01:16:24,705
Όταν διαβάζετε
αυτήν την πύλη δήθεν υποδοχής,

1177
01:16:24,788 --> 01:16:26,665
"Arbeit Macht Frei"…

1178
01:16:27,165 --> 01:16:29,668
Η τέχνη μου σήμερα αφορά το Ολοκαύτωμα,

1179
01:16:29,751 --> 01:16:33,797
γιατί δεν έχω μνημείο για τους δικούς μου.

1180
01:16:34,381 --> 01:16:37,759
Δεν ξέρω πού είναι.

1181
01:16:38,510 --> 01:16:41,555
Πέθαναν τόσα μέλη της οικογένειάς μου.

1182
01:16:41,638 --> 01:16:43,515
Σκοτώθηκαν τόσο πολλοί.

1183
01:16:44,099 --> 01:16:46,435
Η οικογένεια Μπας σχεδόν αφανίστηκε.

1184
01:16:46,518 --> 01:16:47,978
Αναγεννηθήκαμε.

1185
01:16:49,938 --> 01:16:53,609
Όταν βρισκόμαστε,
είμαστε μια μεγάλη ομάδα.

1186
01:16:54,943 --> 01:16:58,405
Νιώθω τόση χαρά
όταν κάθομαι με την οικογένειά μου.

1187
01:16:58,488 --> 01:17:01,867
Τους κοιτώ και λέω
ότι ήμουν τόσο κοντά στον θάνατο.

1188
01:17:02,534 --> 01:17:06,038
Κάθομαι σε ένα τραπέζι
και είμαστε κάπου 12 άτομα

1189
01:17:06,121 --> 01:17:07,539
που χαιρόμαστε τη ζωή.

1190
01:17:07,623 --> 01:17:11,960
Η χαρά του να είσαι ζωντανός
είναι υπέροχη.

1191
01:17:15,505 --> 01:17:18,675
Μια μέρα, μια Κυριακή,
κάποιος χτύπησε την πόρτα μου

1192
01:17:19,176 --> 01:17:20,344
και μπήκε…

1193
01:17:20,427 --> 01:17:22,012
Πήγα στην πόρτα

1194
01:17:22,095 --> 01:17:25,766
και κρατούσε κάτι στο χέρι,
τυλιγμένο σε εφημερίδα.

1195
01:17:25,849 --> 01:17:28,268
Ρώτησε "Είσαι ο Πολ Παρκς;" Είπα "Ναι".

1196
01:17:28,352 --> 01:17:30,771
Μου είπε ότι με έψαχναν εδώ και χρόνια.

1197
01:17:30,854 --> 01:17:34,191
Ότι με έψαχναν διάφοροι άνθρωποι.
Ότι ήθελαν να με βρουν.

1198
01:17:34,274 --> 01:17:35,317
Ρώτησα γιατί.

1199
01:17:35,901 --> 01:17:40,530
Είπε "Ένας άντρας
απελευθερώθηκε από εσάς στο Νταχάου

1200
01:17:40,614 --> 01:17:41,823
και σε θυμήθηκε.

1201
01:17:42,616 --> 01:17:44,826
Πέθανε πριν από αρκετά χρόνια.

1202
01:17:44,910 --> 01:17:47,954
Είχε φτιάξει μια μενορά στο στρατόπεδο.

1203
01:17:48,038 --> 01:17:50,374
Την έφτιαξε από ατσαλόκαρφα,

1204
01:17:50,457 --> 01:17:54,878
τη συγκόλλησε και την έπλεξε
όσο ήταν στο στρατόπεδο.

1205
01:17:55,587 --> 01:17:58,298
Ήθελε να την πάρεις εσύ.

1206
01:17:58,924 --> 01:18:02,010
Σε ψάχναμε για να σου τη δώσουμε. Ορίστε".

1207
01:18:02,094 --> 01:18:04,346
Μου έδωσε μια πανέμορφη μενορά.

1208
01:18:11,687 --> 01:18:14,606
Η απελευθέρωση
ήταν σαν δώρο από τον κόσμο.

1209
01:18:15,440 --> 01:18:18,902
Ήταν η πρώτη φορά
που πίστεψα στον Θεό ξανά,

1210
01:18:18,985 --> 01:18:22,072
ότι είναι δίπλα μου
και με βοήθησε να φτάσω ως εδώ.

1211
01:18:22,155 --> 01:18:25,659
Δεν πιστεύω
ότι ο Θεός δημιούργησε το Ολοκαύτωμα.

1212
01:18:25,742 --> 01:18:29,913
Πιστεύω ότι ο Θεός μας έδωσε μυαλό, καρδιά

1213
01:18:29,996 --> 01:18:32,040
και ελεύθερη βούληση.

1214
01:18:32,749 --> 01:18:34,501
Από τον άνθρωπο εξαρτάται

1215
01:18:35,711 --> 01:18:38,463
τι θα κάνει με τη ζωή του.

1216
01:18:39,840 --> 01:18:43,385
Τους ανθρώπους κατηγορώ, όχι τον Θεό.

1217
01:18:43,468 --> 01:18:46,805
Δεν μπορώ να εξηγήσω με τη λογική,

1218
01:18:47,806 --> 01:18:50,517
με το συναίσθημα, με το μυαλό

1219
01:18:50,600 --> 01:18:51,601
το Ολοκαύτωμα.

1220
01:18:52,227 --> 01:18:55,230
Δεν μπορώ να βρω

1221
01:18:55,856 --> 01:18:58,191
ένα μέρος

1222
01:18:59,025 --> 01:19:00,444
για μια ανώτερη αρχή

1223
01:19:00,986 --> 01:19:02,237
σ' αυτόν τον εφιάλτη.

1224
01:19:02,320 --> 01:19:04,156
Τι άνθρωποι είμαστε;

1225
01:19:04,823 --> 01:19:06,950
Τι μας διδάσκουν τα βιβλία;

1226
01:19:07,743 --> 01:19:11,121
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σ' εμένα

1227
01:19:11,997 --> 01:19:13,373
και σ' ένα άλλο παιδί;

1228
01:19:13,457 --> 01:19:15,375
Τι διδάσκει η Βίβλος;

1229
01:19:17,711 --> 01:19:20,630
Τι είναι αυτό;

1230
01:19:23,049 --> 01:19:26,553
Ο Χίτλερ παρέμεινε
παθολογικός αντισημιτιστής ως το τέλος.

1231
01:19:27,137 --> 01:19:28,930
Μια τελευταία του νουθεσία,

1232
01:19:29,014 --> 01:19:31,767
ή προειδοποίηση προς τους οπαδούς του,

1233
01:19:32,726 --> 01:19:36,480
ήταν να συνεχίσουν τον πόλεμο
κατά των Εβραίων.

1234
01:19:36,563 --> 01:19:40,984
Στη διαθήκη του
που ανοίχτηκε στις 29 Απριλίου 1945,

1235
01:19:41,568 --> 01:19:43,153
λέει "Πάνω απ' όλα,

1236
01:19:44,029 --> 01:19:47,657
διατάζω την κυβέρνηση και τον λαό

1237
01:19:47,741 --> 01:19:51,244
να τηρήσουν τους φυλετικούς νόμους
στο έπακρο

1238
01:19:51,912 --> 01:19:54,998
και να πολεμήσουν χωρίς έλεος

1239
01:19:55,665 --> 01:19:58,418
τον δηλητηριαστή όλων των εθνών,

1240
01:19:59,294 --> 01:20:01,755
τους διεθνείς Εβραίους".

1241
01:20:30,826 --> 01:20:35,288
{\an8}ΚΡΕΜΑΤΟΡΙΟ 5
ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ ΑΟΥΣΒΙΤΣ ΙΙ

1242
01:20:35,372 --> 01:20:37,332
<i>Το Ολοκαύτωμα πρέπει να θεωρείται</i>

1243
01:20:37,833 --> 01:20:39,042
<i>ως ένα κεφάλαιο</i>

1244
01:20:39,626 --> 01:20:43,505
<i>στη μακρόχρονη ιστορία απανθρωπιάς</i>
<i>από άνθρωπο σε άνθρωπο.</i>

1245
01:20:45,715 --> 01:20:47,300
<i>Δεν πρέπει να αγνοούμε</i>

1246
01:20:47,926 --> 01:20:49,511
<i>τις διακρίσεις</i>

1247
01:20:50,011 --> 01:20:52,472
<i>εις βάρος πολλών ανθρώπων</i>

1248
01:20:52,556 --> 01:20:54,516
<i>λόγω φυλής, χρώματος ή θρησκείας.</i>

1249
01:20:55,016 --> 01:20:57,060
<i>Δεν πρέπει να αγνοούμε τη δουλεία.</i>

1250
01:20:57,143 --> 01:21:00,188
<i>Ούτε το κάψιμο των μαγισσών.</i>

1251
01:21:00,272 --> 01:21:03,984
<i>Ούτε τους σκοτωμούς των Χριστιανών</i>
<i>στη Ρωμαϊκή Εποχή.</i>

1252
01:21:05,902 --> 01:21:08,780
<i>Το Ολοκαύτωμα ίσως είναι το αποκορύφωμα</i>

1253
01:21:09,948 --> 01:21:12,951
<i>του τρόμου που μπορεί να επικρατήσει</i>

1254
01:21:13,535 --> 01:21:18,373
<i>όταν ο άνθρωπος χάσει την ακεραιότητά του,</i>

1255
01:21:18,456 --> 01:21:21,585
<i>την πίστη του</i>
<i>στην ιερότητα της ανθρώπινης ζωής.</i>

1256
01:27:02,008 --> 01:27:05,011
Υποτιτλισμός: Κατερίνα Περδικάκη